Numer PESEL to to jedenastocyfrowy symbol numeryczny, jednoznacznie identyfikujący osobę fizyczną. Numer zawiera datę urodzenia, numer porządkowy, oznaczenie płci i liczbę kontrolną. Nadaje go minister właściwy ds. informatyzacji.

Osobie, której dane są gromadzone w rejestrze PESEL nadaje się numer identyfikacyjny Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności — numer ten w skrócie nazywamy numerem PESEL. 

Numer PESEL składa się z 11 cyfr — zawiera datę urodzenia, numer porządkowy, symbol płci i liczbę kontrolną:

1. data urodzenia zawarta jest w pierwszych sześciu cyfrach w następującej kolejności:
   1. dwie ostatnie cyfry roku urodzenia, 
   2. miesiąc urodzenia wraz z zakodowanym stuleciem urodzenia oraz 
   3. dzień urodzenia;
2. stulecie urodzenia kodowane jest poprzez dodanie do liczby oznaczającej miesiąc urodzenia:
   1. liczby 80 — w przypadku osób urodzonych w latach 1800-1899,
   2. liczby 0 — w przypadku osób urodzonych w latach 1900-1999,
   3. liczby 20 — w przypadku osób urodzonych w latach 2000-2099;
3. jednocyfrowe liczby oznaczające rok, miesiąc lub dzień poprzedza się cyfrą "0", z zastrzeżeniem zasady określonej w pkt 2;
4. numer porządkowy osoby zawarty jest w cyfrach od siódmej do dziesiątej, przy czym ostatnia cyfra numeru porządkowego zawiera oznaczenie płci: cyfrę parzystą (w tym "0") dla kobiet, a cyfrę nieparzystą dla mężczyzn;
5. jedenasta cyfra jest liczbą kontrolną. Cyfra ta umożliwia elektroniczną kontrolę poprawności nadanego numeru identyfikacyjnego.

Jak nadaje się numer PESEL 

Numer PESEL może być nadany z urzędu lub na wniosek osoby. 

Numer nadaje z urzędu:

1. kierownik urzędu stanu cywilnego sporządzającego akt urodzenia dla dzieci obywateli polskich i cudzoziemców zamieszkałych i urodzonych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, których dane są gromadzone w rejestrze PESEL;  
2. organ gminy właściwy do zameldowania na pobyt stały albo pobyt czasowy dla osób, których dane są gromadzone w rejestrze PESEL;
3. organ wydający polski dokument tożsamości (dowód osobisty lub paszport) dla osób zamieszkałych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, które ubiegają się o polski dokument tożsamości;
4. organ gminy właściwy dla dzielnicy Śródmieście miasta stołecznego Warszawy — dla osób, dla których nie można ustalić organu właściwego w sposób wyżej opisany.

Nadawanie numeru PESEL na wniosek

Osobie obowiązanej na podstawie odrębnych przepisów (innych niż ustawa o ewidencji ludności) do posiadania numeru PESEL, numer nadaje minister właściwy do spraw informatyzacji na jej wniosek. 

Wniosek taki przyjmuje organ gminy, który zameldował zainteresowaną osobę na pobyt stały lub czasowy, a w przypadku, gdy osoba ta nie ma miejsca zameldowania, organ gminy właściwy dla siedziby pracodawcy tej osoby. Jeśli nie da się ustalić właściwego organu gminy – wniosek przyjmuje organ gminy właściwy dla dzielnicy Śródmieście miasta stołecznego Warszawy. 

Zainteresowana osoba lub jej przedstawiciel ustawowy składa umotywowany pisemny wniosek wraz z dokumentami potwierdzającymi dane we wniosku (np. paszport, akty stanu cywilnego, itp.) do właściwego organu gminy. 

We wniosku o nadanie numeru PESEL należy podać faktyczną podstawę prawną, z której wynika obowiązek posiadania numeru PESEL. 

W przypadku, gdy jakiś podmiot/urząd (np. ZUS czy Urząd Skarbowy) wymaga podania numeru PESEL, to powinien wskazać również przepis prawa, z którego wynika obowiązek posiadania tego numeru. 

Z wnioskiem o nadanie numeru PESEL może również wystąpić pełnomocnik, wówczas do wniosku należy dołączyć także stosowne pełnomocnictwo oraz potwierdzenie uiszczenia opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Zmiana numeru PESEL

Numer PESEL jest zmieniany w przypadku:

1. sprostowania daty urodzenia;
2. zmiany płci;
3. nadania numeru PESEL na skutek omyłki organu administracji publicznej mającej wpływ na numer PESEL lub wprowadzenia w błąd organu administracji publicznej co do tożsamości osoby.

Organem właściwym do wystąpienia o zmianę numeru PESEL jest:

1. kierownik urzędu stanu cywilnego dokonujący w akcie urodzenia zmian, o których mowa powyżej w pkt 1 i 2;
2. organ, który wystąpił o nadanie numeru PESEL z urzędu lub przyjął wniosek o nadanie tego numeru — w przypadku omyłki organu administracji publicznej mającej wpływ na numer PESEL lub wprowadzenia w błąd organu administracji publicznej co do tożsamości osoby.

Organ, który wystąpił o nadanie lub zmianę numeru PESEL, powiadamia zainteresowaną osobę o nadaniu lub zmianie tego numeru. Raz nadany numer PESEL nie może być ponownie nadany innej osobie. Osoba, której zmieniono numer PESEL, od chwili powiadomienia jej o zmianie numeru, nie może posługiwać się poprzednio nadanym numerem PESEL.