W celu świadczenia usług na najwyższym poziomie stosujemy pliki cookies. Korzystanie z naszej witryny oznacza, że będą one zamieszczane w Państwa urządzeniu. W każdym momencie można dokonać zmiany ustawień Państwa przeglądarki. Zobacz politykę cookies.
Powrót

Obiekty utracone w wyniku wojny

Ministerstwo Kultury od 1992 roku gromadzi dane na temat strat wojennych polskich bibliotek oraz dzieł sztuki z terenów Polski w granicach po 1945 roku.

Początkowo dokumentację prowadzono w ramach działalności Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą. Od 2001 roku jego obowiązki przejął Minister Kultury, a prace kontynuował Departament do Spraw Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą, obecnie Departament Dziedzictwa Kulturowego. W 1998 roku część kompetencji Pełnomocnika Rządu dotyczących rozmów polsko-niemieckich na temat likwidacji skutków II wojny światowej w dziedzinie kultury przejęło Ministerstwo Spraw Zagranicznych.

Dotychczas udało się zgromadzić dokumentację strat ponad 40 000 bibliotek z terenu Polski. To zaledwie część stanu posiadania sprzed 1939 roku, ale obejmuje najważniejsze książnice i jest reprezentatywna pod względem typologicznym. Na tej podstawie oraz dzięki innym przekazom źródłowym można przyjąć, że w bibliotekach instytucjonalnych oraz w księgozbiorach prywatnych okresu międzywojennego znajdowało się około 70 000 000 tomów, z czego straty wojenne szacuje się na około 70-75 %, czyli ponad 50 000 000 tomów. Z tej liczby ponad 1200 000 (udokumentowanych jednostkowo; szacunkowo zaś - o wiele więcej) przypada na zbiory specjalne - zabytki piśmiennicze o szczególnej wartości, których nie można ani odtworzyć, ani odkupić. Biblioteki szkolne i oświatowe straciły ponad 90% książek, fachowe i prywatne - około 70 %, naukowe - 50-55%. Należy zaznaczyć, że w tych okolicznościach ubytki miały charakter selektywny: ginęły dzieła najbardziej wartościowe. Dokumentacja, celowo zniszczona przez okupanta, ucierpiała jeszcze bardziej niż książki. Zebrane przez Departament materiały są opracowywane i wydawane drukiem.

Kontynuowana jest rejestracja strat dzieł sztuki i zabytków. Aktualnie w bazie danych znajduje się 60 tys. rekordów (do przeszło 10 000 obiektów udało się zgromadzić także dokumentację ikonograficzną). W tym celu specjaliści z różnych dziedzin prowadzą kwerendy archiwalne w kraju i za granicą (w Rosji, Niemczech, Austrii, Czechach, Francji i w Stanach Zjednoczonych), a uzyskane materiały opracowują na zlecenie Departamentu Dziedzictwa Kulturowego. Zgromadzone informacje są publikowane w serii wydawniczej Departamentu Straty Kultury Polskiej, a materiały służą do przygotowywania wniosków restytucyjnych i prowadzenia wszelkich działań związanych z odzyskiwaniem utraconych obiektów.  

Przejdź do internetowego katalogu strat wojennych

{"register":{"columns":[]}}