Podstawą wszelkich działań związanych ze Światowym Dziedzictwem jest Konwencja UNESCO dotycząca Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego.

Tekst Konwencji został przyjęty na 17 sesji Konferencji Generalnej UNESCO w 1972 r. w Paryżu. Po ratyfikowaniu jej przez 20 państw Konwencja weszła w życie w 1975 r., a obecnie jej sygnatariuszami jest 191 państw z całego świata. Pierwsza sesja Komitetu Światowego Dziedzictwa miała miejsce w Paryżu w 1977 r. Komitet rozpoczął wówczas tworzenie Listy Światowego Dziedzictwa.

Wpisu 12 pierwszych obiektów, w tym dwóch z Polski – zespołu staromiejskiego Krakowa i Kopalni Soli w Wieliczce – dokonano na II sesji w Waszyngtonie w 1978 roku.

Polska złożyła dokument ratyfikacyjny 29 czerwca 1976 r., zaś polski tekst Konwencji został opublikowany w Dzienniku Ustaw nr 32 z 30 września 1976 r., poz. 190.

Konwencja jest umową międzynarodową określającą obowiązki Państw – Stron i instrumentem współpracy międzynarodowej. Nad realizacją postanowień Konwencji czuwa Komitet Światowego Dziedzictwa. W jego skład wchodzą przedstawiciele 21 państw – Sygnatariuszy Konwencji, wybierani na Zgromadzeniu Ogólnym. Od 19 listopada 2013 roku, członkiem (na czteroletnią kadencję) Komitetu Światowego Dziedzictwa jest Polska.

Spośród miejsc wskazanych przez Państwa – Strony, wyróżniających się powszechną uniwersalną wartością, Komitet tworzy Listę Światowego Dziedzictwa, która ma przedstawiać różnorodność kulturalną i bogactwo natury wszystkich regionów świata. Uznanie przez społeczność międzynarodową istnienia dziedzictwa wspólnego dla całej ludzkości stanowi istotę Konwencji, zaś jej oryginalność polega na połączeniu pojęć kultury i natury. Tożsamość kulturowa narodów i społeczności kształtuje się bowiem w określonym środowisku naturalnym, a krajobraz często jest inspiracją do tworzenia dzieł architektury. Wreszcie zachowane w stanie pierwotnym zespoły przyrodnicze to świadectwa warunków, w jakich powstawała nasza cywilizacja. Stąd na Liście Światowego Dziedzictwa znajdują się zarówno zabytki architektury i zespoły budowlane, jak i pomniki przyrody lub formacje geologiczne i fizjograficzne, a także miejsca zabytkowe – wspólne dzieła człowieka i przyrody.

Szczególną opieką, którą miejscom na swoim terytorium mają zapewnić Państwa – Strony Konwencji ma je chronić przed zniszczeniem i umożliwić ich zachowanie w możliwie niezmienionej postaci dla przyszłych pokoleń.

 

1. Historyczne centrum Krakowa (wpis 1978)
2. Królewskie Kopalnie Soli w Wieliczce i Bochni (wpis 1978, 2013)
3. Belovezhskaya Pushcha / Puszcza Białowieska (wpis 1979, 1992, 2014)
4. Auschwitz Birkenau, niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady /1940-1945/ (wpis 1979)
5. Historyczne centrum Warszawy (wpis 1980)
6.  Stare miasto w Zamościu (wpis 1992)
7.  Miasto średniowieczne w Toruniu (wpis 1997)
8.  Zamek krzyżacki w Malborku (wpis 1997)
9. Kalwaria Zebrzydowska: manierystyczny zespół architektoniczno-krajobrazowy oraz park pielgrzymkowy (wpis 1999)
10. Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy (wpis 2001)
11. Kościoły drewniane południowej Małopolski: Binarowa, Blizne, Dębno, Sękowa, Haczów, Lipnica Murowana (wpis 2003)
12. Muskauer Park / Park Mużakowsk (wpis 2004)
13. Hala Stulecia we Wrocławiu (wpis 2006)
14. Drewniane cerkwie w polskim i ukraińskim regionie Karpat (wpis 2013)   
15. Kopalnia rud ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach (wpis 2017)
16. Krzemionkowski region prehistorycznego górnictwa krzemienia pasiastego