Maksymalna wysokość środków przeznaczona na finansowanie danej inwestycji (lub jej części) określona jest w załączniku nr 2b do porozumienia o realizacji inwestycji w ramach KPO. Kwota ta wyrażona jest w PLN i stanowi maksymalną możliwą wartość zobowiązań zaciąganych przez IOI w ramach realizowanej inwestycji. IOI może dokonywać przesunięć środków w ramach inwestycji np. pomiędzy różne JW realizujące tę inwestycję, przy zapewnieniu realizacji wymaganej docelowej wartości wskaźnika, natomiast nie może zostać przekroczona maksymalna wysokość środków określona dla tej inwestycji w porozumieniu. 

W celu uruchomienia inwestycji planowanych na podstawie ustawy o zasadach realizacji zadań finansowanych ze środków europejskich w perspektywie finansowej 2021-2027, przyjętego przez Radę Ministrów 8 lutego br. możliwe będzie przejściowe finansowanie przez Polski Fundusz Rozwoju inwestycji w części dotacyjnej KPO, jeszcze przed dniem wydania decyzji wykonawczej Rady UE, na podstawie projektu KPO przyjętego przez Radę Ministrów 30 kwietnia 2021r., z prefinansowaniem ze środków PFR ogłosi minister właściwy do spraw rozwoju regionalnego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, na podstawie zapotrzebowania.

Uruchomienie prefinansowania PFR na inwestycje w KPO uzależnione będzie od przygotowania podstawowych elementów systemu wdrażania założonych w projekcie ustawy. Kluczowym wymogiem jest podpisanie porozumień o realizacji reform i inwestycji pomiędzy ministrem właściwym do spraw rozwoju regionalnego jako Instytucją Koordynującą KPO, a odpowiednimi ministrami reprezentującymi instytucje odpowiedzialne za realizację reform i inwestycji (art. 14le ust. 3 ww. ustawy). Dla pozyskania środków na prefinansowanie KPO koniecznym jest terminowe i zgodne z zakresem ustalonym z KE realizowanie reform (kamieni milowych) powiązanych bezpośrednio z daną inwestycją. Spełnienie wszystkich wymogów formalnych dotyczących uruchomienia danej inwestycji uzgodnionych z KE (m.in. tryb i kryteria wyboru przedsięwzięć, uwzględnienie zasady DNSH).

W celu uruchomienia inwestycji planowanych na podstawie ustawy o zasadach realizacji zadań finansowanych ze środków europejskich w perspektywie finansowej 2021-2027 możliwe będzie przejściowe finansowanie przez Polski Fundusz Rozwoju inwestycji w części dotacyjnej KPO, jeszcze przed dniem wydania decyzji wykonawczej Rady UE, na podstawie projektu KPO przyjętego przez Radę Ministrów 30 kwietnia 2021 r. z późniejszymi zmianami wynikającymi z negocjacji z Komisją Europejską. Uruchomienie prefinansowania PFR na inwestycje w KPO uzależnione będzie od przygotowania podstawowych elementów systemu wdrażania założonych w projekcie ustawy. Kluczowym wymogiem jest podpisanie porozumień o realizacji reform i inwestycji pomiędzy ministrem właściwym do spraw rozwoju regionalnego jak instytucją koordynującą KPO, a odpowiednimi ministrami reprezentującymi instytucje odpowiedzialne za realizację reform i inwestycji. 

Określenie szczegółowych zasad udzielania pożyczek, w tym ewentualnego zaliczkowania, leży w kompetencji instytucji odpowiedzialnej za inwestycję (IOI). Planowana umowa pożyczki z KE nie będzie regulować szczegółowych warunków udzielania pożyczki, a jedynie określać będzie okres spłaty zobowiązania oraz zasady spłat rat odsetkowych i kapitałowych. Wspólne zasady udzielania pożyczek w KPO mogą dotyczyć jedynie maksymalnego terminu karencji na spłatę pożyczki przez ostatecznych odbiorców (pożyczkobiorców) oraz finalnej daty zapadalności tych pożyczek. Spłata pożyczki ma nastąpić w ciągu maksymalnie 30 lat od daty udzielenia pożyczki, przy czym spłata rat kapitałowych rozpoczyna się nie później niż po 10 latach od daty udzielenia pożyczki, i przez maksymalnie 20 lat, a spłata rat odsetkowych rozpoczyna się bezpośrednio po udzieleniu pożyczki.

Zgodnie z art. 14l ust. 7 projektu ustawy o zasadach realizacji zadań finansowanych ze środków europejskich w perspektywie finansowej 2021-2027 inwestycje pożyczkowe mogą być finansowane do równowartości w złotych kwot pożyczki otrzymanych na ten cel, przeliczonych według kursu średniego euro Narodowego Banku Polskiego ogłoszonego dwa dni operacyjne przed datą ich wpływu na rachunek. Oznacza to, że płynność finansowa inwestycji pożyczkowych jest uzależniona od wartości transz pożyczki przekazywanych przez KE w oparciu o zrealizowane kamienie milowe i wskaźniki przypisane do danej transzy. Wspólne zasady udzielania pożyczek w KPO mogą dotyczyć jedynie maksymalnego terminu karencji na spłatę pożyczki przez ostatecznych odbiorców (pożyczkobiorców) oraz finalnej daty zapadalności dla tych pożyczek.

Podstawą rozliczania się z Komisją Europejską i przekazywania środków finansowych w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności jest realizacji tzw. kamieni milowych w odniesieniu do reform oraz wskaźników w odniesieniu do inwestycji. Płatności dla Polski będą przekazywane dopiero po wykazaniu, w cyklu półrocznym, że zaplanowane w danym półroczu kamienie milowe i wskaźniki zostały zrealizowane oraz, że uzgodniony z Komisją Europejską zakres zmian wszedł w życie. 

Finansowanie inwestycji odbywać się będzie co do zasady na bieżąco, w miarę dostępności środków, o ile inwestycje będą realizowane zgodnie z harmonogramami ustalonymi na podstawie porozumienia, podobnie jak powiązane z inwestycjami reformy. Środki na finansowanie inwestycji będą pochodziły z kolejnych transz dotacji i pożyczki wypłacanych przez KE na podstawie wniosków o płatność, niezależnie od tego których reform i inwestycji dotyczył będzie wniosek o płatność do KE.

W przypadku części pożyczkowej, zgodnie z art. 14l ust. 7 projektu nowelizacji ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, wypłaty na rzecz ostatecznych odbiorców będą dokonywane wyłącznie do limitu wynikającego z przeliczenia kwoty pożyczki otrzymanej z Komisji Europejskiej. Instytucja Koordynująca KPO będzie w związku z tym regulować limit w ramach poszczególnych inwestycji na dokonywanie wypłat na rzecz ostatecznych odbiorców.

W przypadku części dotacyjnej, ze względu na dodatkowe „pomostowe” źródła finansowania w dyspozycji Polskiego Funduszu Rozwoju (PFR) płatności na rzecz ostatecznych odbiorców oraz za wydatki IOI i JW na działania wykonywane bezpośrednio będą realizowane zgodnie z aktualizowanym na bieżąco planem finansowym rachunku PFR do obsługi środków przeznaczonych na finansowanie KPO.

Określenie szczegółowych zasad udzielania pożyczek, w tym ewentualnego zaliczkowania, leży w kompetencji instytucji odpowiedzialnej za inwestycję – Ministra lub wskazaną przez niego instytucję (link do listy kontaktów). Planowana umowa pożyczki z KE nie będzie regulować szczegółowych warunków udzielania pożyczki, a jedynie określać będzie okres spłaty zobowiązania oraz zasady spłat rat odsetkowych i kapitałowych. Wspólne zasady udzielania pożyczek w KPO mogą dotyczyć jedynie maksymalnego terminu karencji na spłatę pożyczki przez ostatecznych odbiorców (pożyczkobiorców) oraz finalnej daty zapadalności dla tych pożyczek.

Zgodnie z art. 14ll ust. 7 projektu ustawy wdrożeniowej inwestycje pożyczkowe mogą być finansowane do równowartości w złotych kwot pożyczki otrzymanych na ten cel, przeliczonych według kursu średniego euro Narodowego Banku Polskiego ogłoszonego dwa dnia operacyjne przed datą ich wpływu na rachunek. Oznacza to, że płynność finansowania inwestycji pożyczkowych jest uzależniona od wartości transz pożyczki przekazywanych przez KE w oparciu o zrealizowane kamienie milowe i wskaźniki przypisane do danej transzy.

KE wypłaca refundacje analizując dokumentację przekazaną przy wniosku o płatność potwierdzającą osiągnięcie kamieni milowych i wskaźników. KE co do zasady nie analizuje wydatków powiązanych z realizacją wskaźników wykazywanych we wniosku o płatność, gdyż kwota refundacji wynika z uzgodnionego ex ante kosztorysu inwestycji (tzw. costingu). Jeśli KE przy ocenie wniosku o płatność oceni, że dany kamień milowy lub wskaźnik zostały osiągnięte w niezadowalający sposób (m.in. niezgodny z uzgodnionym zakresem, z ustalonymi zasadami wyboru przedsięwzięć, z naruszeniem zasady DNSH) wszczynana jest procedura skutkująca zawieszeniem, a docelowo potencjalnie umorzeniem części wkładu finansowego, o których mowa odpowiednio w art. 24 ust. 6 i ust. 8 rozporządzenia 2021/241.

Z tego względu negatywna ocena przez KE stopnia osiągnięcia danego kamienia milowego lub wskaźnika dokonywana na podstawie art. 24 ust. 3 rozporządzenia 2021/241 lub nieterminowa realizacja kamienia molowego lub wskaźnika uniemożliwiająca ich wykazanie we wniosku o płatność do KE, który ich dotyczy może skutkować wstrzymaniem zaciągania kolejnych zobowiązań w ramach danej inwestycji (w przypadku nieosiągnięcia powiązanego wskaźnika) oraz inwestycji przypisanych do danej reformy (w przypadku nieosiągnięcia kamienia milowego). Finansowanie tych inwestycji powinno w takim przypadku dotyczyć jedynie realizacji już podjętych zobowiązań wobec ostatecznych odbiorców.

Kwestie związane z realizacją inwestycji, w tym zastosowanie uproszczonych metod rozliczania wydatków, znajdują się w gestii instytucji odpowiedzialnej za inwestycję (IOI). IK KPO nie będzie regulowała sposobu realizacji inwestycji, obowiązującą zasadą jest stosowanie przepisów prawa krajowego i prawa UE.

Z zapisów rozporządzenia PE i Rady (UE) 2021/241 z 12 lutego 2021 r. ustanawiającego RRF nie wynika brak takiej możliwości. Finansowanie inwestycji z różnych źródeł (w tym w ramach innych programów i instrumentów unijnych) jest możliwe pod warunkiem zapewnienia, że łączna suma wsparcia nie przekroczyła 100% wartości wydatków kwalifikowalnych inwestycji oraz zapewnienia odpowiedniej ścieżki audytu pozwalającej łatwo zidentyfikować i rozdzielić przepływy finansowe pochodzące z różnych źródeł finansowania. Planowane kontrole krzyżowe pod katem źródeł finansowania przedsięwzięć oraz wykorzystanie na potrzeby wdrażania KPO i programów krajowych finansowanych z polityki spójności podobnych struktur wdrażania i ścieżki współpracy powinno pozwolić na zapewnienie synergii realizowanych działań (ich właściwą komplementarność i koordynację) oraz wyeliminowanie podwójnego finansowania tych samych przedsięwzięć.

Przy realizacji inwestycji generujących dochód w ramach KPO nie ma obowiązku analizy luki finansowej.

Ani ustawa wdrożeniowa na perspektywę finansową 2021-2027, ani założenia systemu teleinformatycznego tworzonego dla potrzeb obsługi programów polityki spójności i , w ograniczonym zakresie, KPO, ani procedury oceniania wniosków nie przewidują takiej możliwości. Programy polityki spójności i KPO stanowią dwa różne źródła finansowania projektów, których wykorzystanie regulują odrębne zestawy przepisów (unijnych i krajowych) niepokrywających się ze sobą m.in. w zakresie sposobu wnioskowania o środki, procesu przyznawania wsparcia, sprawozdawczości, monitoringu, rozliczania czy księgowania poniesionych wydatków.Jeżeli instytucja podejmie decyzję o połączeniu w ramach jednego przedsięwzięcia ww. źródeł finansowania, które zgodnie z obowiązującym prawem wymagają w szczególności złożenia oddzielnych wniosków o udzielenie wsparcia i prowadzenia odrębnej sprawozdawczości, to w zakresie jej właściwości leżeć będzie stworzenie dla potrzeb takiego systemu wsparcia odpowiednich procedur, które jednocześnie uczynią zadość wymogom reżimów prawnych rządzących wdrażaniem polityki spójności i KPO.

W przypadku łączenia wsparcia stanowiącego pomoc publiczną stosować należy zasady dotyczące kumulacji tej pomocy. Zasady te zostały określone m.in. w art. 8 rozporządzenia KE nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznającym niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu (Dz.U. L 187 z 26.06.2014, s.1), dalej: rozporządzenie GBER.

Zgodnie z art. 8 rozporządzenia GBER pomoc publiczną można kumulować z wszelką inną pomocą państwa, pod warunkiem że środki te dotyczą różnych, możliwych do wyodrębnienia kosztów kwalifikowalnych. Natomiast w odniesieniu do pokrywających się częściowo lub w całości kosztów kwalifikowalnych, pomoc udzieloną na podstawie rozporządzenia GBER można kumulować z wszelką inną pomocą państwa tylko wówczas, gdy taka kumulacja nie spowoduje przekroczenia najwyższego poziomu intensywności pomocy lub kwoty pomocy, wynikających z odpowiednich progów/wartości określonych dla konkretnych przeznaczeń pomocy.