{"register":{"columns":[{"header":"Numer projektu","value":"UD194","registerId":20476989,"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Rodzaj dokumentu","value":"projekty ustaw","registerId":20476989,"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Typ dokumentu","value":"D – pozostałe projekty","registerId":20476989,"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Informacje o przyczynach i potrzebie wprowadzenia rozwiązań planowanych w projekcie","value":"W związku z naruszeniami wolności wyrażania poglądów występującymi w uczelniach, skutkującymi wysoce niepożądanym zjawiskiem cenzury myśli i słowa, niezbędne jest podjęcie działań mających na celu zagwarantowanie członkom wspólnoty uczelni, a zwłaszcza nauczycielom akademickim, możliwości ich swobodnego wyrażania.\nNależy wskazać, że środowisko akademickie sygnalizowało potrzebę wprowadzenia rozwiązań prawnych, które z jednej strony przeciwdziałałyby zagrożeniom dla wolności nauczania, badań naukowych i ogłaszania ich wyników, a z drugiej ograniczałyby skutki naruszania tych wolności.\nPrzejawami wspomnianych zagrożeń i naruszeń są m.in. wywieranie presji psychicznej, agresja słowna, uniemożliwianie brania udziału w wydarzeniach naukowych, utrudnianie aktywności w zakresie działalności publikacyjnej, czy też wszczynanie postępowań dyscyplinarnych. Te ostatnie, wszczynane częstokroć niezasadnie, należą do szczególnie dotkliwie odczuwanych przez nauczycieli akademickich, jako rodzące poważne konsekwencje w ich życiu osobistym i zawodowym.\nZjawiska te są wysoce niepożądane, gdyż negatywnie przekładają się na jakość i rozwój polskiej nauki. Nie można też nie zauważyć, że cenzura i wynikające z niej spory między przedstawicielami środowiska akademickiego ujemnie wpływają na wizerunek uczelni, a patrząc szerzej – na wizerunek polskiego systemu szkolnictwa wyższego i nauki.\nNależy w tym miejscu jednocześnie podkreślić, że poszanowanie swobody w wyrażaniu poglądów, w tym przekonań religijnych, światopoglądowych lub filozoficznych, deklaruje już sam ustrojodawca, który wielokrotnie wypowiada się w tym zakresie w przepisach Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, m.in. w art. 54 i art. 73. W związku z powyższym zidentyfikowane problemy systemu szkolnictwa wyższego i nauki w omawianym zakresie należy uznać za naruszające wartości konstytucyjne, a więc wymagające interwencji legislacyjnej.\nKierując się potrzebą jak najpełniejszej realizacji woli ustrojodawcy w życiu społeczności akademickiej niezbędne jest wzmocnienie istniejących regulacji prawnych, które w większym niż obecnie stopniu zapewnią poszanowanie fundamentalnych praw i wolności członków wspólnoty uczelni.","registerId":20476989,"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Istota rozwiązań ujętych w projekcie","value":"Biorąc pod uwagę zidentyfikowane problemy w projekcie przewiduje się wprowadzenie w ustawie z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2020 r. poz. 85, z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą”, opisanych poniżej\nzmian.\n1. Przewiduje się dodanie do katalogu zadań rektora, określonego w art. 23 ust. 2 ustawy, dodatkowego zadania polegającego na zapewnianiu przez niego poszanowania wolności nauczania, wolności słowa, badań naukowych, ogłaszania ich wyników, a także debaty akademickiej organizowanej przez członków wspólnoty uczelni z zachowaniem zasad pluralizmu światopoglądowego i przepisów porządkowych uczelni.\nRegulacja ta ma na celu zobligowanie rektora do podejmowania w większym zakresie działań ukierunkowanych na zapewnienie członkom wspólnoty uczelni możliwości swobodnego wyrażania poglądów na jej forum.\n2. Przewiduje się dodanie w art. 275 ust. 1a ustawy, zgodnie z którym wyrażanie przekonań religijnych, światopoglądowych lub filozoficznych nie będzie stanowiło przewinienia dyscyplinarnego.\nWarto podkreślić, że projektowana regulacja będzie adresowana do nauczycieli akademickich i ma na celu wyłączenie możliwości karania ich za wyrażane stanowiska we wskazanym zakresie. W efekcie wprowadzenia tej regulacji czyny nauczycieli akademickich nie będą mogły być przedmiotem czynności i postępowań realizowanych przez rzeczników dyscyplinarnych i komisje dyscyplinarne.\n3. W przepisach art. 282 pkt 3 i art. 283 ust. 5 ustawy przewiduje się określenie postanowienia jako formy prawnej, w jakiej rektorzy będą wydawali rzecznikom dyscyplinarnym polecenia rozpoczęcia prowadzenia sprawy o charakterze dyscyplinarnym.\n4. W projekcie przewiduje się wprowadzenie możliwości wniesienia środka zaskarżenia od postanowienia rektora o poleceniu rzecznikowi rozpoczęcia prowadzenia sprawy, który będzie rozpatrywany przez komisję dyscyplinarną przy ministrze właściwym do spraw szkolnictwa wyższego i nauki (dodawany art. 284a ustawy). Możliwość wniesienia zażalenia na postanowienie będzie jednak ograniczona do tych przypadków gdy sprawa objęta postanowieniem, mimo regulacji projektowanego art. 275 ust. 1a ustawy, będzie dotyczyła wyrażania przez nauczyciela akademickiego przekonań religijnych, światopoglądowych lub filozoficznych. Zgodnie z projektowanymi rozwiązaniami rzecznik dyscyplinarny nie będzie mógł rozpocząć prowadzenia sprawy do czasu bezskutecznego upływu terminu na wniesienie zażalenia lub rozpatrzenia sprawy przez komisję dyscyplinarną przy ministrze. Dodać należy, że od orzeczenia komisji dyscyplinarnej przy ministrze będzie przysługiwało zażalenie do Sądu Apelacyjnego w Warszawie – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, przy czym rozpatrywanie sprawy przez ten sąd nie będzie już wstrzymywało ewentualnych działań w sprawie.\nProponowane rozwiązania mają na celu zapewnienie dodatkowej ochrony przed niesłusznym inicjowaniem postępowań wyjaśniających i dyscyplinarnych wobec nauczycieli akademickich, a ich wprowadzenie jest niezbędne, gdyż częstokroć postępowania te wszczyna się jedynie w celu wywarcia presji na osobę wyrażającą kreślone poglądy lub na osoby podzielające jej zapatrywania i ją wspierające.\nPowyższe spowoduje, że polecenia rektorów dotyczące rozpoczęcia prowadzenia sprawy w wyżej wskazanym zakresie, wydawane rzecznikom dyscyplinarnym, będą podlegały kontroli podmiotów niezależnych.\nJednocześnie należy wskazać, że projektowane przepisy będą określały również tryb i terminy wnoszenia zażaleń na postanowienia rektorów i komisji dyscyplinarnej przy ministrze. Komisja dyscyplinarna przy ministrze będzie zobligowana do rozpatrzenia zażalenia w terminie 21 dni od dnia jego doręczenia, co zapewni nauczycielowi akademickiemu uzyskanie szybkiej ochrony jego wolności i interesów prawnych.\n5. Projekt przewiduje zniesienie istniejącej obecnie możliwości zawieszenia przez rektora nauczyciela akademickiego w pełnieniu obowiązków w toku postępowania wyjaśniającego prowadzonego w jego sprawie.\nRezygnacja z tej możliwości wynika z faktu, iż jego stosowanie na etapie postępowania wyjaśniającego nie jest w pełni adekwatne, z tego względu, że postępowania wyjaśniające częstokroć nie prowadzą do skierowania wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego. W tym stanie rzeczy zawieszenie nauczyciela akademickiego na tak wczesnym etapie prowadzenia sprawy nie wydaje się niezbędne i zasadne.\n6. W projekcie przewiduje się również zmianę art. 296 ust. 1 pkt 2 ustawy, która zakłada rozszerzenie katalogu przesłanek wznowienia postępowania dyscyplinarnego zakończonego prawomocnym orzeczeniem. Zgodnie ze zmienionym przepisem wznowienie postępowania dyscyplinarnego będzie możliwe w przypadku gdy po wydaniu orzeczenia zostaną ujawnione nowe fakty lub dowody nieznane w chwili jego wydania, wskazujące na to, że obwinionego ukarano za czyn niebędący przewinieniem dyscyplinarnym.\nDodanie powyższej przesłanki jest związane z propozycją wprowadzenia rozwiązania przewidzianego w art. 275 ust. 1a ustawy, w myśl którego nie stanowi przewinienia dyscyplinarnego wyrażanie przekonań religijnych, światopoglądowych lub filozoficznych. Zatem w przypadku gdy nauczyciel akademicki, mimo wprowadzanych gwarancji, zostanie bezzasadnie ukarany za czyny polegające na wyrażaniu przekonań religijnych, światopoglądowych lub filozoficznych, albo gdy Sąd Apelacyjny rozpatrzy pozytywnie zażalenie już po wymierzeniu kary dyscyplinarnej, nauczyciel ten będzie dysponował dodatkową podstawą ochrony swojej osoby i dobrego imienia.\n7. Projektowana ustawa zawiera także przepisy dostosowujące, regulujące kwestie związane z:\n1) podjętymi w toku postępowania wyjaśniającego decyzjami o zawieszeniu nauczycieli akademickich w pełnieniu obowiązków, które zgodnie z projektowanym art. 2 utracą moc;\n2) postępowaniami wyjaśniającymi i dyscyplinarnymi prowadzonymi w dniu wejścia w życie ustawy, w zakresie w jakim dotyczą wyrażania przekonań religijnych, światopoglądowych lub filozoficznych, które zgodnie z projektowanym art. 3 ust. 1 zostaną umorzone;\n3) czynnościami rzeczników dyscyplinarnych umożliwiającymi ocenę zasadności wszczęcia postępowania wyjaśniającego albo skierowania do rektora wniosku o ukaranie karą upomnienia w sprawach, które dotyczą wyrażania przekonań religijnych, światopoglądowych lub filozoficznych. Zgodnie z projektowanym art. 3 ust. 2 rzecznicy będą zobligowani do wydania postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania wyjaśniającego.\nProjektowana ustawa nie wywoła skutków finansowych dla budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego.\nNależy wyjaśnić, że jakkolwiek projektowane regulacje przewidują dodatkowe mechanizmy ochrony praw i wolności nauczycieli akademickich, to ich wykorzystywanie powinno być marginalne ze względu na materialnoprawne wyłączenie możliwości inicjowania spraw w zakresie odpowiedzialności dyscyplinarnej w związku z wyrażaniem przekonań religijnych, światopoglądowych lub filozoficznych.\nW zakresie antycypowanych skutków społecznych warto wskazać na oczekiwane wzmocnienie w uczelniach ochrony wolności słowa i wyrażania poglądów.","registerId":20476989,"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Organ odpowiedzialny za opracowanie projektu","value":"MEiN","registerId":20476989,"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Osoba odpowiedzialna za opracowanie projektu","value":"Wojciech Murdzek Sekretarz Stanu","registerId":20476989,"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Organ odpowiedzialny za przedłożenie projektu RM","value":"MEiN","registerId":20476989,"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Planowany termin przyjęcia projektu przez RM","value":"II/III kwartał 2021 r. - ZREALIZOWANY Rada Ministrów przyjęła 6 lipca 2021 r.","registerId":20476989,"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Informacja o rezygnacji z prac nad projektem","value":"","registerId":20476989,"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Status realizacji","value":"zrealizowany","registerId":20476989,"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"}]}}