Polska w Rosji

Położenie geograficzne, ludność, obszar, stolica, język urzędowy

Federacja Rosyjska (Rosja) jest największym pod względem powierzchni państwem świata. Zajmuje obszar ponad 17 mln km2. Jedna czwarta terytorium kraju znajduje się w części europejskiej, a pozostały obszar w części azjatyckiej, na wschód od Uralu. Rosja graniczy z Norwegią, Finlandią, Estonią, Łotwą, Białorusią, Ukrainą, Gruzją, Azerbejdżanem, Kazachstanem, Chinami, Mongolią i Koreą Północną, a poprzez Obwód Królewiecki również z Polską i Litwą. Rosja posiada dostęp do wód Oceanu Atlantyckiego (morza: Bałtyckie, Czarne i Azowskie), Oceanu Spokojnego (morza: Beringa, Ochockie i Japońskie) oraz Oceanu Arktycznego (morza: Barentsa, Białe, Karskie, Łaptiewów, Wschodniosyberyjskie i Czukockie). Łączna długość rosyjskiej linii brzegowej wynosi 37,7 tys. km. Terytorium Rosji obejmuje aż 9 stref czasowych. Ludność Federacji Rosyjskiej liczy 144,5 mln mieszkańców (ocena 2017 r.), z czego w części europejskiej żyje ponad 113 mln osób. Mieszkańcy miast stanowią 74% ludności, natomiast 26% to ludność wiejska. Gęstość zaludnienia – ok. 8,4 osoby na 1 km2. Stolica kraju to Moskwa, licząca 12,1 mln mieszkańców. Jest największym miastem w Europie oraz jednym z największych miast na świecie. Językiem urzędowym na terenie całej Federacji Rosyjskiej jest rosyjski, choć władze poszczególnych republik wchodzących w jej skład mają prawo ustanawiania na ich terytorium innego, oprócz rosyjskiego, języka urzędowego.

Warunki klimatyczne

Klimat w Rosji jest bardzo zróżnicowany: od subpolarnego na północy, poprzez umiarkowany chłodny w części środkowej, po umiarkowany ciepły i podzwrotnikowy śródziemnomorski na południu (wybrzeże M. Czarnego). Średnia temperatura powietrza i średni poziom opadów w styczniu w Moskwie wynoszą odpowiednio -9o C i 41 mm, a w lipcu 19oC i 90 mm.

Główne bogactwa naturalne

Rosja posiada największe na świecie złoża gazu ziemnego, oceniane na blisko 35,1 bln m3 (prawie 1/3 zasobów światowych), drugie pod względem wielkości zasoby węgla kamiennego (roczne wydobycie za 2013 wyniosło 347,1 mln ton), siódme co do wielkości złoża ropy naftowej, szacowane na 17,8 mld ton, a także duże złoża węgla brunatnego, rud żelaza oraz metali kolorowych i diamentów. Ważnym zasobem naturalnym Rosji są również ogromne obszary leśne. Zajmują one ok. 48% powierzchni kraju, a rezerwy drewna oceniane są na ok. 83 mld m3. Bogactwem naturalnym Rosji jest także rozbudowany system rzeczny, wykorzystywany nie tylko do celów transportowych, ale również m.in. do produkcji energii elektrycznej (hydroelektrownie generują ok. 16% energii elektrycznej wytwarzanej w Rosji).

System walutowy, kurs i wymiana

Walutą rosyjską jest rubel (1 RUB), dzielący się na 100 kopiejek. Od 2014 r. rosyjska waluta traciła na wartości ze względu na spadające ceny ropy naftowej oraz sankcje ekonomiczne i rozwijający się kryzys gospodarczy w Rosji. Obecnie notowania rosyjskiej waluty uzależnione są od zmiany ceny ropy na światowych rynkach. Na koniec I kwartału 2020 r. kurs wymiany kantorowej oscylował wokół  77 RUB/EUR i 68 RUB/USD. Oficjalny kurs bankowy (średni) wynosił 66,97 RUB/EUR oraz 56,80 RUB/USD.

Religia

Konstytucja rosyjska gwarantuje swobodę wyznania i sumienia. Brak jest przy tym oficjalnej statystyki o liczbie obywateli wyznających określoną religię. Z wyników badań opinii publicznej Lewada Centr (grudzień 2013 r.) wynika, że 81% badanych uważa siebie za osoby wierzące; 68% to prawosławni (ale tylko 10% wybierało się na mszę w Boże Narodzenie), 7% muzułmanie, 1% to katolicy, judaizm i inne religie wybrało 4% badanych.

Wykaz dni świątecznych i wolnych od pracy

Rosyjskie święta państwowe są obchodzone w następujących dniach, dodatkowo co roku prezydent wyznacza dni wolne od pracy w okolicach dni świątecznych:

• 1 stycznia Nowy Rok
• 7 stycznia Boże Narodzenie (dni pomiędzy 1 i 7 stycznia są wolne od pracy),
• 23 luty (Dzień Obrońców Ojczyzny),
• 8 marca (Dzień Kobiet),
• 1 maja (Dzień Wiosny i Pracy),
• 9 maja (Dzień Zwycięstwa),
• 12 czerwca (Dzień Rosji),
• 4 listopada (Dzień Jedności Narodowej).

Infrastruktura transportowa

Zgodnie z art. 2 Umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Federacji Rosyjskiej o warunkach podróży obywateli Rzeczypospolitej Polskiej i obywateli Federacji Rosyjskiej, podpisanej w Warszawie dnia 18 września 2003 r. (M. P. Nr 51, poz. 800), obywatele Państwa jednej Umawiającej się Strony wjeżdżają lub podróżują tranzytem przez terytorium Państwa drugiej Umawiającej się Strony przez przejścia graniczne otwarte dla ruchu międzynarodowego.  Przekraczanie polsko-rosyjskiej granicy z Obwodem Królewieckim jest możliwe wyłącznie przez lądowe przejścia graniczne. Wjazd na terytorium Okręgu Królewieckiego możliwy jest także drogą lotniczą przez międzynarodowy port lotniczy Królewiec-Chrabowo.

Przejścia graniczne, przeznaczone do międzynarodowego ruchu osobowego i towarowego, z których mogą korzystać obywatele państw trzecich, w tym obywatele polscy podróżujący drogą lądową do Rosji, znajdują się na granicy Rosji z Łotwą (BURACZKI, ŁUDONKA, UBYLINKA ), Estonią (KUNICZYNA GORA, SZUMIŁKINO),  Białorusią (NOWYJE JURKOWICZI stara nazwa TRZY SIOSTRY), i Ukrainą (POGAR, TROJEBORTNOJE).

Od 15 maja 2017 r. jest  możliwe podróżowanie z Federacji Rosyjskiej i do Rosji drogą lotniczą tranzytem przez port lotniczy w Mińsku z terminali międzynarodowych. Pasażerowie przybywający rejsami z terytorium Białorusi lub odlatujący do Białorusi będą podlegać kontroli granicznej w miejscach odprawy międzynarodowej.

Obowiązek wizowy

Wjazd do Federacji Rosyjskiej odbywa się na podstawie ważnej wizy.

Warunki otrzymania wizy rosyjskiej określa Umowa między Wspólnotą Europejską a Federacją Rosyjską o ułatwieniach w wydawaniu wiz obywatelom Unii Europejskiej i Federacji Rosyjskiej z dnia 25 maja 2006 r. (Dz.U.UE.L.07.129.27), tekst Umowy:  http://www.msz.gov.pl/resource/4941cfb0-ee70-4b35-a70d-b485447d8354:JCR Umowa wprowadziła, na zasadzie wzajemności, ułatwienia w wydawaniu wiz obywatelom UE i FR planującym pobyt nie dłuższy niż 90 dni w okresie 180 dni. Określa, m.in. dokumenty potwierdzające cel podróży na terytorium drugiej strony, zasady wydawania wiz wielokrotnego wjazdu, opłaty za rozpatrzenie i czas rozpatrywania wniosku wizowego. Jednym z wymogów uzyskania wizy jest posiadanie paszportu ważnego co najmniej trzy miesiące po planowanej dacie opuszczenia terytorium Państw Stron.

Obywatele polscy, którzy posiadają zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony lub kartę stałego pobytu na terenie Rosji, na ich podstawie oraz na podstawie ważnego dokumentu tożsamości (paszportu) wjeżdżają, przebywają i wyjeżdżają z Rosji bez wiz.

Na granicy istnieje obowiązek wypełnienia tzw. karty migracyjnej, która stanowi podstawę do zameldowania w miejscu pobytu. W razie nieotrzymania karty należy się o nią upomnieć.  W przypadku zniszczenia lub utraty karty migracyjnej, należy w ciągu 3 dni od tego faktu dokonać zgłoszenia we właściwym ze względu na miejsce pobytu UMVD ds. migracji, wówczas zostanie wydany duplikat.

Obywatele polscy, którzy podczas pobytu na terytorium Rosji utracili paszport, mogą opuścić Rosję na podstawie ważnego, nowego dokumentu podróży (paszport tymczasowy) wydanego przez polski urząd konsularny, bez konieczności posiadania wizy lub innego rodzaju upoważnienia.

W przypadku otrzymania nowego dokumentu paszportowego, innego niż paszport tymczasowy wydany w celu powrotu do kraju, zachodzi konieczność uzyskania („przeniesienia”)  wizy rosyjskiej do nowego dokumentu, na pisemny wniosek osoby zainteresowanej, zgodnie z art. 80 rozporządzenia Rządu Federacji Rosyjskiej z dnia 9 czerwca 2003 r. nr 335. 

Wyjazd z terytorium Federacji Rosyjskiej powinien nastąpić bezwzględnie w okresie ważności wizy rosyjskiej lub prawa pobytu na terytorium Federacji Rosyjskiej. Osoby posiadające prawo pobytu na terytorium Federacji Rosyjskiej przy wyjeździe, oprócz paszportu, powinny okazać rosyjskim służbom granicznym również dokument potwierdzający ważne prawo pobytu.

Obywatele polscy podróżujący tranzytem przez terytorium Federacji Rosyjskiej obowiązani są posiadać ważną rosyjską wizę tranzytową. Wiza tranzytowa może być jedno lub dwukrotna i wystawiana jest na okres do 10 dni w jedną stronę. Wiza tranzytowa nie jest wymagana od obywateli polskich podróżujących samolotem, w przypadku dokonania przesiadki w ciągu 24 godzin bez opuszczania strefy tranzytowej lotniska oraz posiadania dokumentów (wizy, jeżeli jest wymagana) uprawniających do wjazdu do państwa docelowego, a także biletu lotniczego z potwierdzoną datą wylotu z przesiadkowego portu lotniczego na terytorium Federacji Rosyjskiej.

Od 1 lipca 2019 r. Federacja Rosyjska wprowadziła możliwość ubiegania się o wizę jednokrotną w celu biznesowym, turystycznym lub humanitarnym, drogą elektroniczną pod adresem: http://electronic-visa.kdmid.ru/ , otrzymana e-wiza uprawnia do wjazdu tylko do obwodu królewieckiego. Natomiast od 1 października 2019 r. analogiczna możliwość została przewidziana dla osób udających się do Sankt Petersburga i obwodu leningradzkiego.

Ustrój polityczny

Zgodnie z zapisami Konstytucji Federacji Rosyjskiej przyjętej w dniu 12 grudnia 1993 r., Rosja jest federacyjną republiką prezydencką (jak określają niektórzy rosyjscy konstytucjonaliści republiką semi-prezydencką). Administracyjnie Federacja Rosyjska dzieli się aktualnie na 83 podmioty: 21 republik, 9 krajów, 46 obwodów, 2 miasta o znaczeniu federalnym, jeden obwód autonomiczny, a także 4 okręgi autonomiczne. Od marca 2014 r. Moskwa wlicza w skład FR również dwa dodatkowe podmioty: Republikę Krym oraz miasto federalne Sewastopol, choć aneksji Krymu przez Rosję nie uznaje społeczność międzynarodowa, w tym Rzeczpospolita Polska. W ramach tego podziału funkcjonuje także 8 okręgów federalnych, w których działalność organów federalnych koordynuje pełnomocny przedstawiciel prezydenta FR (mianowany przez Kreml). Struktury państwowe, zarówno centralne, jak i na poziomie regionów skonstruowane są na zasadzie typowego trójpodziału władzy: ustawodawczej (Zgromadzenie Federalne), wykonawczej (rząd) i sądowniczej (de iure niezawisłe sądy).

Prezydent FR Władimir Putin (obecna kadencja trwa od 18 marca 2018 r.) jest głową państwa i zwierzchnikiem sił zbrojnych. Wybierany jest na sześć lat w drodze wyborów bezpośrednich. Na czas sprawowania urzędu jest nietykalny. Może być usunięty ze stanowiska tylko w drodze procedury postawienia go w stan oskarżenia przez Dumę Państwową za akceptacją Rady Federacji. Urzędujący na Kremlu rosyjski prezydent realnie dysponuje bardzo silną pozycją w państwie. Praktycznie stanowi centralny ośrodek wyznaczający kierunki polityki wewnętrznej i zagranicznej państwa.

Szerokie uprawnienia konstytucyjne prezydenta obejmują między innymi:

• wyznaczania wyborów do Dumy Państwowej i decyzji o jej rozwiązaniu,
• prawa inicjatywy ustawodawczej,
• podejmowania decyzji o wprowadzeniu stanu wyjątkowego,
• negocjowania i podpisywania umów międzynarodowych,
• wyrażania zgody na przyznanie obywatelstwa FR oraz podejmowania decyzji o udzieleniu azylu politycznego,
• powoływanie – za aprobatą niższej izby parlamentu – premiera

Władza ustawodawcza

Parlament Federacji Rosyjskiej – Federalne Zgromadzenie jest najwyższym organem przedstawicielskim i ustawodawczym FR. Składa się on z dwóch izb: Rady Federacji (izba wyższa) i Dumy Państwowej (izba niższa). W Dumie zasiada 450 deputowanych, wybieranych na pięć lat (ostatnie wybory odbyły się 18 września 2016 r. przy frekwencji wyborczej 47,88%), spośród obywateli rosyjskich, którzy ukończyli 21 lat i dysponują prawem wyborczym. Ta sama osoba nie może być jednocześnie deputowanym i członkiem Rady Federacji, nie może także pełnić innych funkcji w organach władzy przedstawicielskiej i strukturach rządu oraz prowadzić innej płatnej działalności z wyjątkiem działalności dydaktycznej, naukowej i twórczej. Po wieloletniej przerwie przywrócony został mieszany system wyborczy do Dumy: połowę (225) deputowanych wybrano z list federalnych, kolejnych 225 – w okręgach jednomandatowych. Podział mandatów w Dumie Federacji Rosyjskiej siódmej kadencji wygląda następująco: „Jedna Rosja” 340 mandatów (posiada większość konstytucyjną, do której potrzeba 300 głosów), Komunistyczna Partia Federacji Rosyjskiej – 42 mandaty, Liberalno-Demokratyczna Partia Rosji – 40 mandatów, „Sprawiedliwa Rosja” -  23 mandaty, „Rodina” – 1 mandat, „Grażdanskaja Platforma” – 1 mandat.

Duma Państwowa podejmuje decyzje w ramach przewidzianych Konstytucją kompetencji większością głosów pełnego składu Dumy. Postanowienia Dumy zatwierdza Rada Federacji. Do uchwalenia lub nowelizacji federalnych ustaw konstytucyjnych potrzeba tzw. większości konstytucyjnej – 2/3 od pełnego składu Dumy oraz 3/4 pełnego składu Rady Federacji. Obie izby pracują w odrębnych trybach, posiedzenia są zazwyczaj otwarte (przewodniczący mogą utajnić obrady, jeśli regulamin obrad taki przypadek przewiduje). W ramach struktur obu izb, poza przewodniczącymi wybierani są także wiceprzewodniczący, reprezentujący wszystkie frakcje w parlamencie. Regulaminy przewidują także prace deputowanych w ramach powołanych komitetów i komisji, zajmujących się określoną tematyką, np. spraw bezpieczeństwa, międzynarodowych, gospodarczych, kultury i nauki, itp.

Do najważniejszych kompetencji Dumy Państwowej należy głosowanie nad federalnymi ustawami: budżetową, podatkową, ratyfikujących umowy międzynarodowe, statusu i ochrony granicy państwowej, wypowiedzenia wojny. Ponadto Duma zatwierdza kandydaturę szefa rządu przedstawioną przez prezydenta i decyduje o wotum zaufania dla gabinetu ministrów (de facto udział Dumy w powyższych decyzjach uznawany jest za czysto symboliczny).

Władza wykonawcza

Rząd Federacji Rosyjskiej jest wyższym organem federalnym, sprawującym władzę wykonawczą. Status rządu i tryb jego organizacji określony został w rozdziale VI Konstytucji FR, a także w ustawie o rządzie Federacji Rosyjskiej. Przewidują one, iż na czele rządu stoi premier, któremu podlegają wicepremierzy. W sformowanym w styczniu 2020 r. gabinecie premiera Michaiła Miszustina zasiada 9 wicepremierów – jeden „pierwszy” zastępca szefa rządu oraz ośmiu „zwykłych”. W składzie rządu znajdują się ministrowie poszczególnych resortów (aktualnie – 21 ministerstw) oraz szefowie federalnych służb i agencji, którym ustawodawca przypisał określony zakres władzy wykonawczej. Premiera rządu mianuje prezydent za zgodą Dumy Państwowej. W przypadku trzykrotnego braku zgody deputowanych na prezydenckiego kandydata, głowa państwa samodzielnie wyznacza premiera, rozwiązuje Dumę i rozpisuje nowe wybory. Zastępców premiera i ministrów mianuje i odwołuje ze stanowiska prezydent, kandydatury zgłasza premier.

W ramach administracji rządowej działają różnego rodzaju organy o funkcjach koordynacyjnych i doradczych, m.in.: Komisja Wojskowo-Przemysłowa przy rządzie FR, komisja ds. projektu budżetu, kolegium morskie, komisja ds. działalności ustawodawczej i in.

Struktura administracji gospodarczej

Administracja państwowa prezentuje zdecentralizowany i podzielony pomiędzy różne resorty system kompetencji w odniesieniu do kwestii gospodarczych. Należy zauważyć, że w ramach Rządu FR kwestie gospodarcze pozostają, pozostają w kompetencjach różnych członków rządu tj. Ministerstwa Rozwoju Gospodarczego, Ministerstwa Przemysłu i Handlu oraz Ministerstwa Energetyki. Dodatkowo Ministerstwo Rozwoju Dalekiego Wschodu i Arktyki posiada szereg kompetencji (na terenie swojej właściwości) odnoszących się do kwestii gospodarczych. W odniesieniu do kwestii związanych z sektorem rolno – spożywczym właściwym pozostaje Ministerstwo Rolnictwa FR. 

Sądownictwo gospodarcze

System sądowniczy Federacji Rosyjskiej nie przewiduje wyspecjalizowanej części sądów gospodarczych (z wyjątkiem sądu właściwego ds. praw własności intelektualnej umiejscowionego w ramach sądów arbitrażowych FR). Co do zasady sprawy z zakresu stosunków gospodarczych pozostają we właściwości rzeczowej sądów ogólnej jurysdykcji FR. W zależności od przedmiotu sprawy lub wartości przedmiotu sporu właściwość rzeczowa przynależy organom sądowym różnego szczebla.

Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej

Od 2017 r. gospodarka Rosji znajduje się w procesie „odbijania się od dna”, co oznacza, że z gospodarka zdołała w pewnej mierze przystosować się do funkcjonowania w warunkach sankcji gospodarczych nałożonych przez państwa zachodnie ale nie może w pełni swobodnie wykorzystać posiadanego potencjału.  Z jednej strony, dają się odczuć pierwsze pozytywne skutki polityki substytucji importu, czyli przestawienia własnej produkcji na wytwarzanie artykułów, które dotychczas były importowane. Z drugiej strony – bardzo pomocna okazała się światowa zwyżka cen węglowodorów, stanowiących podstawę wpływów do budżetu. Należy podkreślić, że rosyjska gospodarka w ogromnej mierze uzależniona jest od cen węglowodorów, co sprawia, że wahania cenowe na rynku ropy naftowej i gazu ziemnego (w mniejszej mierze dotyczy to również cen innych surowców, w wydobyciu których Rosja jest potentatem) w zasadniczy sposób wpływają na wskaźniki makroekonomiczne kraju, a zwłaszcza określają wysokość nadwyżki lub deficytu budżetowego.

W pierwszym kwartale 2020 r. gospodarka FR została dotknięta przez dwa zjawiska, które w znaczącym stopniu wpłynęły na prognozy makroekonomiczne tego kraju. Jednym z czynników pozostaje światowa pandemia koronawirusa Covid-19, druga to drastyczny spadek cen ropy naftowej poniżej 30 USD za baryłkę. Powyższe czynniki skutkują zarówno znaczącymi niedoborami w dochodach budżetowych FR jak również oddziałują na różne sektory gospodarki, tworząc efekt domina którego najprawdopodobniej będzie kryzys gospodarczy w kraju i na świecie. Bardzo duża zmienność czynników wpływających na gospodarkę oraz dynamika w zakresie rozprzestrzeniania się pandemii sprawia, że wszelkie prognozy długoterminowe prezentują niewielkie prawdopodobieństwo realizacji. Na chwilę obecną (przełom marzec/kwiecień 2020) analitycy ekonomiczni prognozują recesję na rosyjskim rynku, zmniejszenie PKB i jego wskaźnik na poziomie - 1,1 % na koniec 2020 r. Powyższa sytuacja pozwala sądzić, że pandemia doprowadzi do znaczącego przemodelowania gospodarki FR.   

Główne sektory gospodarki

Gospodarka FR w przeważającej mierze oparta jest na eksporcie surowców naturalnych zarówno energetycznych (ropa naftowa, gaz) jak i innych kopalin (stal, metale ziem rzadkich). Dodatkowo istotną rolę w tworzeniu PKB FR ogrywa przemysł metalurgiczny i usługi. Struktura PKB w odniesieniu do gałęzi gospodarki przedstawia się następująco:

• Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo - 4,5%
• Rybołówstwo, hodowla ryb - 0,3%
• Górnictwo - 9,4%
• Przemysł wytwórczy - 13,7%
• Produkcja i dystrybucja energii elektrycznej, gazu i wody-3,1%
• Budownictwo - 6,2%
• Handel - 15,9%
• Hotele i restauracje — 0,8%
• Transport i komunikacja — 7,8%
• Działalność finansowa - 4,4%
• Edukacja - 2,6%
• Opieka zdrowotna i świadczenie usług socjalnych - 3,8%
• Pozostałe branże - 27,6%

Tabela najważniejszych wskaźników makroekonomicznych

Handel zagraniczny

W 2019 r. obroty Rosji w handlu zagranicznym wyniosły 666,5 mld USD. spadając o 3,13% (21,5 mld USD) w porównaniu do 2018 r. Eksport Rosji w 2019 r. wyniósł 422,7 mld USD. zmniejszając się o 6,04% (27,1 mld USD) w porównaniu do 2018 r. Import Rosji w 2019 r. wyniósł 243,7 mld USD, co stanowi wzrost o 2,36% (5,6 mld USD) w porównaniu do 2018 r. W 2019 r. nadwyżka handlowa Rosji osiągnęła wartość 178,9 mld USD, w porównaniu z 2018 r. dodatnie saldo zmniejszyło się o 15,49% (32,8 mld USD).

W 2019 r. (2018 r. podobnie) struktura eksportu Rosji składała się z następujących rodzajów towarów:

• Produkty mineralne (kody HS 25-27) - 63,33% całkowitego eksportu Rosji (2018 r. - 64,79%);
• Metale i produkty z nich (kody HS 72-83) - 8,87% całkowitego eksportu Rosji (2018 r. - 9,88%);
• Produkty przemysłu chemicznego (kody HS 28-40) - 6,39% całego eksportu Rosji (2018 r. -6,09%);
• Towary spożywcze i surowce rolne (kody HS 01-24) - 5,85% całkowitego eksportu Rosji (w 2018 r. -5,53%);
• Maszyny, urządzenia i pojazdy (kody HS 84-90) - 5,32% całkowitego eksportu Rosji (w 2018 r.-5,13%);
• Metale szlachetne i kamienie (kod HS 71) - 3,61% całkowitego eksportu Rosji (w 2018 r.-2,24%);
• Drewno i produkty celulozowo-papierowe (kody HS 44-49) - 3,02% całkowitego eksportu Rosji (w 2018 roku-3,10%).

Największy wzrost eksportu Rosji w 2019 r. w porównaniu do 2018 r. odnotowano w następujących grupach towarowych:

• Perły naturalne lub hodowlane, kamienie szlachetne lub półszlachetne, metale szlachetne, metale platerowane metalami szlachetnymi i produkty z nich; biżuteria; monety (kod HS 71) - wzrost o 5,1 mld USD.

Największy spadek eksportu Rosji w 2019 r. w porównaniu do 2018 r. odnotowano w następujących grupach towarowych:

• Paliwo mineralne, ropa naftowa i produkty ich destylacji; substancje bitumiczne; woski mineralne (kod HS 27) - redukcja o 24,2 mld USD;
• Metale żelazne (kod HS 72) - redukcja o 5,2 mld USD;
• Zboża (kod HS 10) - redukcja o 2,5 mld USD;
• Statki, łodzie i konstrukcje pływające (kod HS 89) - redukcja o 1,6 mld USD.

Inwestycje zagraniczne

Poziom inwestycji zagranicznych w odniesieniu do FR prezentuje się następująco: w roku 2018 (ostatnie posiadane dane – Centralny Bank Rosji) saldo bezpośrednich inwestycji w Rosji wynosiło 22,5 mld USD; bezpośrednie inwestycje Rosji za granicą wynosiły 31,3 mld USD.

Uczestnictwo w wielostronnych organizacjach i porozumieniach o charakterze gospodarczym

Rosja jest członkiem następujących organizacji/porozumień o charakterze międzynarodowym: Euroazjatycka Unia Gospodarcza; Światowa Organizacja Handlu (WTO); Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD). Od 1998 r. do 2014 r. była aktywnym członkiem G8, siedmiu najbardziej rozwiniętych gospodarek świata plus Rosja. W marcu 2014 r. przywódcy państw zachodnich nie przyjechali jednak na szczyt G8 do Soczi, od tego czasu Rosja jest nieaktywna w tej strukturze.  Rosja koncentruje się obecnie na kontaktach w ramach G-20 oraz pracy w grupie państw BRICS (Brazylia, Rosja, Indie, Chiny, RPA).

Stosunki gospodarcze z Unią Europejską

Pomimo problemów wynikających z sankcji i wyraźnego ochłodzenia stosunków politycznych, Rosja pozostawała ważnym partnerem gospodarczym dla krajów UE, natomiast UE jako całość zajmowała czołowe miejsce w rankingu partnerów handlowych Rosji – i ten stan rzeczy utrzymuje się już od wielu lat. W 2018 r. obrót handlowy RU-UE osiągnął wartość 115,8 mld USD. Najważniejszymi partnerami handlowymi w ramach państw UE pozostają dla Rosji: Niemcy, Holandia, Włochy, Polska, Francja i Finlandia. 

Gospodarcze umowy dwustronne

Podstawę dla rozwoju dwustronnych stosunków gospodarczych obydwu krajów stanowi Umowa między Rządem RP a Rządem FR o współpracy gospodarczej z 2 listopada 2004 r., opublikowana w Monitorze Polskim 14 lutego 2005 r., na mocy której powołano Polsko-Rosyjską Międzyrządową Komisję ds. Współpracy Gospodarczej, stanowiącą główne instytucjonalne forum dla dialogu gospodarczego między Polską i Rosją. Stosunki z Rosją reguluje ponadto szereg umów międzyrządowych odnoszących się do poszczególnych sfer relacji gospodarczych, w tym m.in. Umowa między Rządem RP a Rządem FR w sprawie unikania podwójnego opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i majątku z 22.05.1992 r. czy umowy regulujące współpracę w dziedzinie energetyki, transportu, infrastruktury granicznej, turystyki i kontaktów międzyregionalnych.

Z dniem akcesji Polski do Unii Europejskiej (1.05.2004 r.) bazowym dokumentem regulującym współpracę handlową i gospodarczą z Rosją jest Porozumienie o partnerstwie i współpracy ustanawiające partnerstwo między Wspólnotami Europejskimi i ich Państwami Członkowskimi a Federacją Rosyjską z 24.06.1994 r., rozszerzone na nowe kraje członkowskie Protokołem podpisanym 27.04.2004 r. w Luksemburgu.

Ważną platformą intensyfikacji dwustronnych relacji gospodarczych jest Polsko-Rosyjska Międzyrządowa Komisja ds. Współpracy Gospodarczej. Ostatnie posiedzenie Komisji odbyło się we wrześniu 2013 r. w Gdańsku. Ponadto w dwustronnych stosunkach gospodarczych funkcjonują Stały Komitet ds. Transportu, Komisja Mieszana ds. Gospodarki Rybnej, Komisja Dwustronna ds. Współpracy Międzyregionalnej oraz Polsko-Rosyjska Rada Biznesu i Polsko-Rosyjska Izba Handlowa. Z początkiem 2015 r. uaktywniły się bilateralne grupy robocze powołane w ramach Polsko-Rosyjskiej Międzyrządowej Komisji ds. Współpracy Gospodarczej, m.in. rozmowy przeprowadziły grupy ds. celnych, ds. współpracy transgranicznej, ds. współpracy weterynaryjnej. W październiku 2016 r. w Olsztynie odbyło się XVI posiedzenie Polsko-Rosyjskiej Rady ds. Współpracy Regionów RP z Obwodem Królewieckim FR, a we wrześniu 2017 w Moskwie oraz w październiku 2017 w Warszawie odbyły się posiedzenia Polsko-Rosyjskiej Komisji Mieszanej ds. Międzynarodowych Przewozów Drogowych. 

Na chwilę obecną, z uwagi na napięte relacje pomiędzy RP a FR współpraca dwustronna ma znikomy i wybiórczy charakter. 

Dwustronna wymiana handlowa

W 2019 r. obroty handlowe pomiędzy RU a RP wyniosły 17,5 mld USD, zmniejszając się o 19,15% (4,1 mld USD) w porównaniu do 2018 roku. Eksport FR do RP w 2019 r. wyniósł 12,4 mld USD, zmniejszając się o 24,74% (4,09 mld USD) w porównaniu do 2018 roku. Import do RU z RP w 2019 roku wyniósł 5,07 mld USD zmniejszając się o 1,20% (61 mln USD) w porównaniu do 2018 roku. Nadwyżka handlowa RU w odniesieniu do RP w 2019 r. oscylowała wokół wysokości 7,3 mld USD. W porównaniu z 2018 r. Udział RP w obrocie zagranicznym RU w 2019 roku wyniósł 2,62 % wobec 3,15% w 2018 roku. Pod względem udziału w rosyjskim obrocie towarowym w 2019 roku Polska zajęła 11 miejsce (w 2018 roku – 9 miejsce).

Udział Polski w eksporcie z Rosji w 2019 roku wyniósł 2,94% wobec 3,67% w 2018 roku. Pod względem udziału w rosyjskim eksporcie w 2019 roku Polska zajęła 11 miejsce (w 2018 roku – 7 miejsce).

Udział Polski w imporcie do Rosji w 2019 roku wyniósł 2,08% wobec 2,15% w 2018 roku. Pod względem udziału w rosyjskim imporcie w 2019 roku Polska zajęła 10 miejsce (w 2018 roku – 11 miejsce).

Wzajemne inwestycje

Aktualne uwarunkowania polityczne nie sprzyjają rozwojowi wzajemnych inwestycji Polsko-Rosyjskich. Z badań statystycznych CBR wynika, że na dzień 01.10.2018 r. saldo polskich inwestycji bezpośrednich w Federacji Rosyjskiej wynosiło 477 mln USD w tym 387 mln USD inwestycje w kapitał podstawowy oraz 90 mln USD w instrumenty dłużne. Polska plasuje się na 37 miejscu na liście państw-inwestorów zagranicznych w FR (tj. 0,11 % wszystkich inwestycji zagranicznych w FR). Wg posiadanych danych na terenie FR funkcjonowało ok. 900 podmiotów gospodarczych deklarujących udział polskiego kapitału. Największym polskim inwestorem w Rosji pozostaje firma Toruńskie Zakłady Materiałów Opatrunkowych (Bella). Innymi znaczącymi podmiotami funkcjonującymi na rosyjskim rynku są firmy: Cersanit, Nowy Styl, Maspex, Wielton, Mago, Boryszew, Fakro. Należy podkreślić, że skala jak i wolumen kapitału polskiego inwestowanego w FR, nie mają strategicznego znaczenia zarówno dla gospodarki RP jak i FR.

Dostęp do rynku dla polskich towarów i usług

Problematyka dostępu do rynku rosyjskiego wiąże się z występowaniem barier taryfowych i pozataryfowych, w tym  m.in. takich jak:

- kontyngenty ilościowe

- wysokie cła na wybrane towary

- wynikające z postępowań ochronnych kontyngenty

- długotrwałe biurokratyczne procedury dostępu do rynku usług budowlanych i zatrudnienia specjalistów oraz towarzyszące podejmowaniu i realizacji projektów inwestycyjnych w Federacji Rosyjskiej

- stosowanie cen orientacyjnych (minimalnych) przy odprawie celnej towarów wwożonych do Rosji

- problemy w uzyskaniu prawa własności do ziemi, w tym szczególne utrudnienia dla inwestorów zagranicznych

- brak skutecznej ochrony znaków towarowych. 

Dostęp polskich przedsiębiorców, zwłaszcza z branży spożywczej, do rosyjskiego rynku ogranicza obecnie wiele regulacji, nakładanych zarówno na grupy krajów, podmioty prawa międzynarodowego (np. UE), bądź stosowanych wyłącznie wobec Polski, a nawet konkretnych polskich eksporterów.

Ograniczenia na import artykułów rolno-spożywczych

Embargo

Z dniem 7 sierpnia 2014 r. Rząd Federacji Rosyjskiej wprowadził zakaz importu do Rosji określonych produktów rolnych, surowców i żywności pochodzącej z państw Unii Europejskiej, Stanów Zjednoczonych Ameryki, Kanady, Australii i Królestwa Norwegii. Jest to odpowiedź Rosji na sankcje UE, i pozostałych wybranych krajów Zachodu w stosunku do Rosji za jej agresywne działania na Krymie i we wschodniej Ukrainie.

Zakaz (wg ostatniej redakcji z 22 października 2016 r.) obejmuje w szczególności mięso wołowe i wieprzowe, mięso i podroby drobiowe, ryby, mleko i przetwory mleczne, warzywa i owoce oraz wyroby z mięsa.

W dniu 25.06.2019 prezydent RU W. Putin, podpisał dekret nr 806  dot. przedłużenia obowiązywania tzw. „specjalnych środków gospodarczych” (embargo – tzw. „kontrsankcje”).  Zgodnie z w/w dekretem obowiązywanie zakazu importu do RU szeregu produktów spożywczych (wprowadzone dekretem nr 560 z dnia 6.08.2014 roku i następnie przedłużane zgodnie z dekretami: nr 320 z dnia 24.06.2015 roku, nr. 305 z dnia 29.06.2016 roku, nr. 293 z dnia 30.06. 2017 roku i  nr. 420 z dnia 12.07.2018)  zostało przedłużone do 31.12.2020 roku. Jednocześnie dekret przewiduje, że na wniosek rządu RU, możliwa jest zmiany terminu obowiązywania w/w zakazu.

W dniu 29 lipca 2015 r. Prezydent Rosji podpisał Dekret Nr 391 „O niektórych specjalnych środkach ekonomicznych podejmowanych w celu zapewnienia bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej”, zgodnie z którym od 6 sierpnia 2015 r. wprowadza się utylizację wwożonych oraz wprowadzonych do obrotu na rynku wewnętrznym towarów objętych zakazem wwozu. Postanowienia Dekretu nie dotyczą towarów wwożonych przez osoby fizyczne dla własnego wykorzystania oraz przemieszczanych wg procedury tranzytu celnego do państw trzecich, jednak pod warunkiem autentyczności dokumentów weterynaryjnych i fitosanitarnych, odpowiedniej zawartości ładunku oraz posiadania przez państwowe organy kontrolne dostatecznych podstaw do stwierdzenia, że dostawa towarów zostanie zakończona w miejscu zlokalizowanym poza terytorium Federacji Rosyjskiej zgodnie z warunkami procedury tranzytu celnego.

Powyższe decyzje oznaczają, że towary objęte zakazem wwozu do Rosji od 6 sierpnia 2015 r. podlegają utylizacji (wcześniej generalnie były zwracane do kraju wwozu). 

Ograniczenia fitosanitarne i weterynaryjne

Kontrolę weterynaryjną i fitosanitarną w FR sprawuje Federalna Służba ds. Nadzoru Weterynaryjnego i Fitosanitarnego (Rosselhoznadzor), która wprowadziła następujące ograniczenia fitosanitarne względem m.in. Polski:

- Nieuznawanie polskich świadectw fitosanitarnych - od 6 października 2014 r. obowiązuje zakaz reeksportu produktów pochodzenia roślinnego w oparciu o świadectwa wydawane przez PIORIN, w konsekwencji czego polskie świadectwa fitosanitarne dla reeksportu nie są honorowane przez Rosję i nie mogą być wydawane przez polską służbę fitosanitarną;

- Zakaz importu serów i produktów seropodobnych – obowiązuje od 20 lutego 2015 r.;

- Zakaz importu konserw rybnych (szprotek) – obowiązuje od 14 sierpnia 2015 r.;

- Zakaz importu produktów rybnych - Od 30 września 2015 r. obowiązuje zakaz importu produktów rybnych z polskich zakładów należących do branży przetwórstwa rybnego, w tym ryb świeżych, mrożonych i konserw rybnych (wprowadzony przez Rossielchoznadzor z uwagi na niepoddanie się polskich zakładów rosyjskiej kontroli weterynaryjnej);

- Brak zasady pre-listingu w stosunku do polskich zakładów mięsnych - Zasada pre-listingu (zatwierdzania zakładów do eksportu na rynek rosyjski na podstawie gwarancji Głównego Lekarza Weterynarii) obowiązywała do niedawna w stosunku do zakładów sektora: paszowego, rybnego, przetwórstwa jaj, ferm reprodukcyjnych drobiu, zakładów wylęgu piskląt, a także w odniesieniu do zakładów mleczarskich. Strona polska od 2009 r. regularnie przedstawiała stronie rosyjskiej wniosek o wprowadzenie zasady pre-listingu również przy zatwierdzaniu do eksportu zakładów mięsnych. Jednakże podczas ostatniego posiedzenia polsko-rosyjskiej grupy roboczej ds. weterynarii, które odbyło się w dniu 18 marca 2015 r. w Moskwie, strona rosyjska zwróciła uwagę, że po cofnięciu embarga wprowadzonego na mocy Dekretu Prezydenta FR, do rynku rosyjskiego uzyskają dostęp jedynie te zakłady, które zostały już skontrolowane przez ekspertów Unii Celnej. Zakłady wpisane do rejestru eksporterów na podstawie gwarancji służb weterynaryjnych zostaną skontrolowane przez inspektorów rosyjskiej służby weterynaryjnej. Wnioski nowych zakładów o włączenie do rejestru na podstawie gwarancji służby weterynaryjnej mogą zostać rozpatrzone dopiero po inspekcji;

- Ograniczenia w eksporcie materiału szkółkarskiego i sadzeniaków ziemniaka - Od 1 lipca 2013 roku eksport materiału szkółkarskiego możliwy jest wyłącznie z miejsc produkcji atestowanych przez FR. W dn. 17.08.2016 r. lista atestowanych szkółek została skrócona do 15;

- Zakaz importu bydła, świń żywych i małych przeżuwaczy z UE (wirus Schmallenberg) - Od dnia 20 marca 2012 r. Rosja wprowadziła zakaz importu bydła, świń żywych i małych przeżuwaczy z UE, w tym z Polski.  Uzasadnieniem wprowadzenia przez Rosję zakazu importu bydła i małych przeżuwaczy było występowanie wirusa Schmallenberg. Jednak uzasadnienie to nie może dotyczyć świń żywych (wirus Schmallenberg nie przenosi się na świnie);

- Zakaz importu mięsa wieprzowego (ASF) - Od lutego 2014 r. obowiązuje wprowadzony zakaz wwozu z Polski do Rosji mięsa wieprzowego (formalnie w związku z Afrykańskim Pomorem Świń (African Swine Fever - ASF). Restrykcje te są niezgodne z międzynarodowymi przepisami określonymi przez Światową Organizację Zdrowia Zwierząt (OIE) oraz Światową Organizację Handlu (WTO), gdyż nie uwzględniają regionalizacji obszarów dotkniętych tą chorobą, a dotyczą całego terytorium Polski, pomimo wprowadzenia przez Polskę i UE rygorystycznych środków kontroli oraz ścisłego zdefiniowania obszaru zagrożonego;

- Zakaz importu drobiu żywego, jaj inkubacyjnych i produktów drobiowych z wybranych województw - W związku z wykryciem ognisk ptasiej grypy w Polsce Rossielchoznadzor wprowadził ograniczenia na import drobiu i produktów drobiowych z poszczególnych województw: lubuskiego – od 17.12.2016 r., podkarpackiego – od 23.12.2016 r., małopolskiego – od 30.12.2016 r., opolskiego i świętokrzyskiego – od 13.01.2017 r., mazowieckiego, wielkopolskiego i warmińsko-mazurskiego – od 14.02.2017 r.;

- Ograniczenia w eksporcie mięsa i produktów drobiowych - RSHN wprowadził z dniem 8 lutego br. tymczasowe ograniczenia na wwóz mięsa drobiowego, gotowych produktów z mięsa drobiowego, wszelkich rodzajów produktów drobiowych, zawierających produkty przetwórstwa drobiu, pasz i dodatków paszowych dla drobiu (za wyjątkiem pasz i dodatków paszowych pochodzenia roślinnego, syntezy chemicznej i mikrobiologicznej) oraz używanych urządzeń i sprzętu do hodowli, uboju i obróbki drobiu z Austrii, Bułgarii, Chorwacji, Czech, Francji, Grecji, Holandii, Niemiec, Polski, Rumunii, Słowacji, Szwecji, Węgier, Wielkiej Brytanii i Włoch.

- Wwóz mięsa i produktów mięsnych z drobiu z ww. krajów jest dozwolony pod warunkiem, że produkty zostały poddane obróbce cieplnej gwarantującej zniszczenie wirusa ptasiej grypy. (pismo RSHN nr FS-NW-7/2205 z dnia 06.02.2017 r. oraz nr FS-NW-7/2342 z dnia 08.02.2017 r.).

- Zakaz importu owoców i warzyw - Od 1 sierpnia 2014 r. obowiązuje zakaz wwozu z Polski (i poprzez kraje trzecie) do Rosji następujących produktów roślinnych: jabłka, gruszki (kod taryfy celnej 0808), morele, wiśnie i czereśnie, brzoskwinie, nektaryny, śliwki, (0809), kapusty, kalafiory, kalarepa, jarmuż i podobne jadalne kapusty (0704), pozostałe warzywa (0709).

Bariery wynikające z postępowań ochronnych

Rosja jest członkiem-założycielem Euroazjatyckiej Unii Gospodarczej (od 1 stycznia 2015 r.) oraz Unii Celnej Białorusi, Kazachstanu i Rosji (od 1 stycznia 2010 r.). Od  stycznia 2015 roku do sojuszu przystąpiły Armenia oraz Kirgistan, co spowodowało zmianę nazwy organizacji na Euroazjatycka Unia Celna. Organizacje te w ramach swojego funkcjonowania zastosowały szereg instrumentów stanowiących bariery w relacjach handlowych Polski z krajami członkowskimi tych organizacji. Do najważniejszych należy zaliczyć:

- zakłóconą płynność przejść granicznych - przedsiębiorcy skarżą się na niekończące się kontrole na stanowiskach celnych, wydłużone kolejki oraz zły system informowania, przez co nie są dotrzymywane terminy dostaw,

- niezakończoną pracę nad prawodawstwem podatkowym - problemy z naliczaniem VAT, powodowane różnicami w stawkach podatku i z jego zwrotem (przy dostawach z Rosji do Kazachstanu i Białorusi i odwrotnie),

- różne wymogi w urzędach celnych - każde państwo może wprowadzać swoje dodatkowe zasady;

- złożony system prawny składający się z dużej ilości dokumentów regulacyjnych.

Kontyngenty ilościowe 

Kontyngenty ilościowe są wprowadzane w celu ograniczenia wzrostu wielkości przywozu na obszar Unii Celnej. Decyzją nr 99 Euroazjatyckiej Komisji Gospodarczej z dnia 18 sierpnia 2015 r. w 2016 r. obowiązywały kontyngenty ilościowe na import wybranych produktów rolnych do krajów Euroazjatyckiej Unii Gospodarczej, w szczególności mięsa wołowego, wieprzowego, drobiowego oraz wybranych rodzajów serwatki mlecznej.

Licencjonowanie importu żwiru i tłucznia do Rosji

Od 14 sierpnia 2015 r. wprowadzone zostały czasowe środki ochrony pozataryfowej w postaci licencjonowania importu żwiru i tłucznia z państw spoza Euroazjatyckiej Unii Gospodarczej, które przedłużane są uchwałami rządu co pół roku. Zgodnie z Uchwałą Rządu nr 1478 z 24 grudnia 2016 r. ww. ograniczenie zostało przedłużone do 1 czerwca 2017 r. Ograniczenie dotyczy kodów celnych 251710100, 251710200, 251710800 i 251749000. Licencje na import w/w towarów wydawane będą uczestnikom handlu zagranicznego przez Ministerstwo Przemysłu i Handlu FR w trybie Zasad wydawania licencji i pozwoleń na eksport i (lub) import towarów (załącznik do Załącznika Nr 7 do Umowy o Euroazjatyckiej Unii Gospodarczej z dnia 29 maja 2014 r.).

Celem wprowadzonych rozwiązań jest wsparcie rosyjskich producentów, m.in. w mono – miastach (ok. 750 przedsiębiorstw, ponad 200 tys. pracowników) oraz monitoring charakterystyk jakościowych materiałów wykorzystywanych przy budowie budynków mieszkalnych, dróg i innych obiektów infrastruktury.

Ograniczenia w imporcie cementu

W dniu 1 lutego 2016r., Rosja przyjęła nowe obowiązkowe standardy dotyczące cementu, które obowiązują od 7 marca 2016r.

Równocześnie, rosyjskie akredytowane laboratoria, odmawiają wydania nowych certyfikatów mimo braku zastrzeżeń co do jakości polskiego cementu. Niezależnie od tego środek ma charakter dyskryminacyjny, gdyż wyłącza się go w odniesieniu do pozostałych krajów Euroazjatyckiej Unii Gospodarczej. Środek oceniany jest jako sprzeczny z WTO.

Kwestia pozostaje nieuregulowana pomimo wielokrotnego poruszania jej na forum Komitetu TBT WTO oraz Komitetu MAAC.

System licencji na prowadzenie działalności gospodarczej

Na podstawie Ustawy Federalnej nr 128-FZ z dnia 8 sierpnia 2001 r. „O licencjonowaniu niektórych rodzajów działalności gospodarczej” (z późn. zmianami) szereg rodzajów działalności gospodarczej wymaga uzyskania licencji w stosownym organie administracji państwowej. Wykaz podany jest w Art. 17 powyższej ustawy. Od momentu wprowadzenia ustawy zlikwidowano konieczność uzyskiwania licencji na ponad 20 rodzajów działalności gospodarczej, lecz nadal wykaz zawiera ich ponad 80.

Firmom zagranicznym praktycznie nie udziela się licencji na prowadzenie w Rosji działalności:

- związanej z wykorzystywaniem informacji stanowiących tajemnicę państwową;

- związanej z operacjami międzynarodowymi z udziałem towarów i technologii podlegających kontroli państwowej;

- importu i eksportu produkcji o przeznaczeniu wojskowym.

Dostęp do rynku pracy

W Rosji obowiązują ograniczenia ilościowe wydawanych pozwoleń na pracę – zaproszeń na wjazd do FR obywateli innych państw w celu wykonywania pracy (na mocy uchwały rządu nr 782 z 30.10.2002 r.) - limit nie dotyczy jedynie obywateli państw WNP, z wyłączeniem Gruzji i Turkmenistanu. Podstawowe zasady wydawania pozwoleń na pracę na terytorium FR dla obywateli innych państw (w tym obywateli RP), obowiązują na podstawie art. 18 ustawy 115-FZ „O prawnym statusie obcokrajowców w Federacji Rosyjskiej” z 25.07.2002r.  (z późniejszymi zmianami). Od 13 kwietnia 2004 r. obcokrajowiec, wjeżdżający do FR w celu wykonywania pracy, musi posiadać tzw. zwykłą wizę roboczą, wydawaną na okres kontraktu, lecz nie dłużej niż na 1 rok. W lipcu 2010 r. wprowadzono pewne ułatwienia w zatrudnianiu tzw. wysokokwalifikowanych specjalistów z zagranicy przez rosyjską osobę prawną lub filię zagranicznej osoby prawnej. Kryterium uznania za specjalistę jest kwota wynagrodzenia (2 mln rubli za okres kontraktu, lecz nie dłużej niż na okres trzech lat). Wysoko wykwalifikowani specjaliści zostali wyjęci spod obowiązującego limitu ilości wydawanych w danym roku pozwoleń na pracę.

Z dniem 1 stycznia 2015 r. weszła w życie Ustawa Federalna z dnia 24 listopada 2014 r. nr 357-FZ o zmianach Ustawy Federalnej o statusie prawnym cudzoziemców w Federacji Rosyjskiej oraz poszczególnych aktów prawnych Federacji Rosyjskiej, w związku z czym obcokrajowiec ubiegający się o zezwolenie na pracę powinien potwierdzić znajomość  języka rosyjskiego, historii Rosji oraz podstawową wiedzę w zakresie prawa Federacji Rosyjskiej, dostarczając odpowiednie dokumenty.

Uchwałą Rządu Federacji Rosyjskiej №1315 z 8 grudnia 2016 roku zostały wprowadzone pewne ograniczenia dot. zatrudniania pracowników zagranicznych w niektórych sektorach gospodarki rosyjskiej i określony został ich maksymalny dopuszczalny udział w wielkości zatrudnienia w poszczególnych firmach.

Maksymalny odsetek pracowników zagranicznych w stosunku do ogólnej liczby zatrudnionych w poszczególnych firmach w zależności od sektora gospodarki. Dekret rządu Rosji z dnia 30 września 2019 r. Nr 1271 „W sprawie ustalenia na 2020 r. dopuszczalnego udziału pracowników zagranicznych zatrudnionych przez podmioty gospodarcze prowadzące określone rodzaje działalności gospodarczej na terytorium Federacji Rosyjskiej”.

Certyfikaty i deklaracje

Certyfikacja

Większość towarów sprzedawanych na terenie FR musi być zgodna z rosyjskimi standardami, nawet jeśli nie jest wymagana obowiązkowa certyfikacja. Towar podlegający certyfikacji dobrowolnej można wwieźć do Rosji, w większości przypadków nie można go jednak sprzedać. W praktyce oznacza to, że w celu sprzedaży towarów na rynku rosyjskim należy przedstawić potencjalnemu kontrahentowi certyfikat zgodności lub „list odmawiający”, który jednak może spotkać się ze strony rosyjskiego partnera z dużą dozą nieufności. W przypadku wymogu na dany produkt certyfikacji obowiązkowej, bez przedstawienia rosyjskim służbom celnym certyfikatu zgodności, towar nie zostanie wpuszczony na obszar celny FR. Podstawą do wydania certyfikatu zgodności jest protokół badania produkcji wydany przez akredytowane laboratorium. (Certyfikat zgodności (jakości) – dokument potwierdzający zgodność produkcji z wymogami jakości i bezpieczeństwa regulowanymi ustawodawstwem FR (normy GOST, GOST R, MKE, Warunki techniczne i inne). Certyfikat zgodności nazywany jest również certyfikatem jakości, certyfikatem bezpieczeństwa, certyfikatem celnym itd.) Jeśli produkcja wymaga certyfikatu ГОСТ Р oraz certyfikatu bezpieczeństwa przeciwpożarowego (Rozporządzenie Ministerstwa ds. Sytuacji nadzwyczajnych z dnia 8 lipca 2002 r N 320 „O zatwierdzeniu spisu produkcji podlegającej obowiązkowej certyfikacji w zakresie bezpieczeństwa pożarowego”), bądź jeśli zgodnie z Rozporządzeniem Nr 325 z dnia 15 sierpnia 2001 r. „O sanitarno-epidemiologicznej ekspertyzie produkcji” konieczne jest otrzymanie certyfikatu higienicznego (certyfikatu sanitarno-epidemiologicznego), certyfikat zgodności może być wydany dopiero po uzyskaniu innych, wyżej wymienionych certyfikatów. 

W Rosji jeszcze kilka lat temu powszechnie były stosowane, przede wszystkim, normy GOST oraz normy SanPin (СанПин, СНиП), dodatkowe wymagania były określone również w normach budowlanych. Z czasem stwierdzono, że wszystkie wyżej wymienione standardy oraz akty prawne nie były na tyle skuteczne, aby proces certyfikacji wyrobów i oceny zgodności przebiegał sprawnie i z uwzględnieniem wszystkich cech wyrobu. Niektóre normy GOST były przestarzałe i nie odpowiadały realiom współczesnego systemu i administracji w Rosji. Standardy GOST, które były opracowane jeszcze w ZSRR, zostały zamienione przez regulaminy techniczne, których stosowanie jest obowiązkowe. Pozbawiono częściowo obowiązku stosowania standardów GOST do momentu, aż regulaminy techniczne będą powszechne i będą obejmować wszystkie kategorie wyrobów i usług. W tym momencie nie wszystkie standardy GOST są dobrowolne. Tylko niektóre kategorie wyrobów są certyfikowane zgodnie z GOST-em dobrowolnie.

Rola regulaminów technicznych w Rosji i Euroazjatyckiej Unii Gospodarczej (EUG)

Regulaminy techniczne obecnie odgrywają ważną rolę w systemie certyfikacji zarówno samej Rosji, jak i całej Unii Celnej. Są one zdecydowanie bardziej liberalne w porównaniu do standardów GOST. Certyfikacja zgodnie z regulaminem technicznym przebiega w sposób bardziej uporządkowany i mniej skomplikowany, ponieważ regulaminy techniczne określają tylko minimum wymogów stawianych produkcji wyrobów, samym wyrobom i usługom. Certyfikacja GOST-R z każdym rokiem przybierała postać procesu coraz mniej sformalizowanego i kontrolowanego. Charakteryzowała się dużą biurokracją i nie przynosiła pożądanych efektów.

W związku z powstaniem Unii Celnej, a następnie EUG, której członkami obecnie są: Białoruś, Kazachstan, Rosja, Armenia i Kirgizja, regulaminy techniczne ustalane są wspólnie, na poziomie Euroazjatyckiej Komisji Gospodarczej. Po przyjęciu określonych regulaminów technicznych o zasięgu unijnym, krajowe regulaminy techniczne stają się nieważne.

Nabywanie i wynajem nieruchomości

Zgodnie art. 62 § 3 Konstytucji Federacji Rosyjskiej, cudzoziemiec (zarówno osoba fizyczna, jak i prawna) teoretycznie ma takie samo prawo zakupu nieruchomości, jak obywatel Rosji. Wyjątki stanowią jedynie terytoria i miasta o znaczeniu strategicznym i wojskowym. Wystarczy zawrzeć umowę z właścicielem nieruchomości oraz zarejestrować ją we właściwym terytorialnie organie administracji państwowej. W praktyce jednak sytuacja jest znacznie bardziej skomplikowana. Przede wszystkim ziemia rolna, należąca do państwa i samorządów, może być wyłącznie dzierżawiona i nie może być przedmiotem obrotu. Przed nabyciem nieruchomości każdy cudzoziemiec musi uregulować swój status prawny na terytorium FR, czyli otrzymać pozwolenie na pracę, czasowy pobyt w Rosji, mieć wizę oraz dokument potwierdzający faktyczne przebywanie w miejscu zameldowania. Zakup nieruchomości przemysłowych przez podmioty gospodarcze z kapitałem zagranicznym nie jest niczym ograniczony.

Przedmiotem kupna – sprzedaży mogą być wyłącznie działki, które posiadają księgę wieczystą, zostały zapisane w katastrze ziemskim. Sprzedający przy zawieraniu umowy sprzedaży ma obowiązek przedstawić kupującemu wszelką informację na temat danej nieruchomości, w tym informację na temat obciążeń, ograniczonych praw rzeczowych i ograniczeń w korzystaniu z niej i innych.

System zamówień publicznych

Przemysł maszynowy – maszyny budowlano-drogowe, maszyny dla przemysłu wydobywczego, technika komunalna, większość środków transportu

W dniu 31 stycznia 2015 roku przyjęta została Uchwała Rządu FR  Nr 84 w sprawie zmian do Uchwały Rządu FR z dnia 14 lipca 2014 r. Nr 656 w sprawie zakazu dopuszczenia poszczególnych rodzajów towarów przemysłu maszynowego pochodzących z państw zagranicznych w celu dokonywania zakupów dla potrzeb państwowych i municypalnych (dokument m.in. precyzuje zakres zakazu importu towarów przemysłu maszynowego dla potrzeb państwowych i municypalnych, w tym wykaz towarów został dostosowany do Ogólnorosyjskiej klasyfikacji produkcji wg rodzajów działalności gospodarczej OK 034-2014). Zakaz obejmuje przede wszystkim technikę budowlaną (maszyny budowlano – drogowe), maszyny dla przemysłu wydobywczego, technikę komunalną, większość środków transportu.

Wyroby medyczne

W dniu 5 lutego 2015 r. przyjęta została Uchwała Rządu Federacji Rosyjskiej Nr 102 w sprawie ustanowienia ograniczeń w dostępie niektórych rodzajów wyrobów medycznych pochodzących z państw zagranicznych w celu dokonywania zakupów dla potrzeb państwowych i municypalnych w Federacji Rosyjskiej.

Dokument zatwierdza wykaz wyrobów medycznych, które nie mogą być importowane w ramach zamówień publicznych Federacji Rosyjskiej z państw spoza Armenii, Białorusi, Kirigistanu i Kazachstanu (kraje Euroazjatyckiej Unii Gospodarczej) pod warunkiem, że złożone zostały co najmniej dwa wnioski na dostawy (spełniające wymogi przetargowe

Oprogramowanie komputerowe

16 listopada 2015 r. przyjęta została Uchwała Rządu FR Nr 1236 w sprawie zakazu dopuszczenia zagranicznego oprogramowania w ramach zakupów na potrzeby państwowe i municypalne. Dokument stanowi, że przy zakupach w ramach zamówień publicznych (na potrzeby państwowe i municypalne) zamawiający jest zobowiązany do zakupu rosyjskiego oprogramowania. Uchwała została wniesiona przez Ministerstwo Rozwoju Gospodarczego Rosji w rezultacie posiedzenia Prezydium Rady przy Prezydencie FR ds. modernizacji gospodarki i rozwoju innowacyjnego (9 czerwca 2015 r.).

Środki farmaceutyczne

W dniu 30 listopada 2015 r. przyjęta została Uchwała Rządu FR nr 1289 w sprawie ustanowienia ograniczeń w dostępie preparatów farmaceutycznych, pochodzących z państw zagranicznych, a znajdujących się na liście życiowo niezbędnych i najważniejszych lekarstw, w celu dokonywania zakupów dla potrzeb państwowych i municypalnych w Federacji Rosyjskiej.

Ograniczenia w tranzycie przez Rosję

Niezależnie od wprowadzonych przez Rosję zakazów wwozu produktów rolnych z krajów UE, kraj ten ogranicza także tranzyt towarów objętych embargiem do krajów trzecich przez swoje terytorium. Początkowo transporty jadące tranzytem przez Rosję (np. do Kazachstanu), były przez Rosję zatrzymywane. Później, pod wpływem oskarżeń o łamanie zasad WTO, Rosja umożliwiła tranzyt, ale wyłącznie przez wybrane punkty kontroli zlokalizowane na granicy państwowej Rosji, głównie na jej północno-zachodnim odcinku (Finlandia, Kraje Bałtyckie).

Mając na uwadze, iż przewozy drogowe z Polski na kierunku wschodnim realizowane były tradycyjnie przez terytorium Białorusi, ww. działanie Rosji można również traktować jako wymierzone w interesy polskiego sektora transportowego.

Warto dodać, że stanowiska Federalnej Służby Celnej FR (FTS) i Federalnej Służby ds. Kontroli Weterynaryjnej i Fitosanitarnej (Rossielchoznadzor) wzajemnie się wykluczają, co stanowi dodatkowe ryzyko w tranzycie.

Oficjalna pozycja Federalnej Służby Celnej FR (FTS) opiera się na postanowieniach Kodeksu Celnego, w którym jakiekolwiek przekroczenie granicy, w tym tranzyt towarów traktowane jest jako wwóz. W tekście uchwały rządu, wprowadzającej embargo na artykuły rolno-spożywcze, wykorzystano termin "zakaz wwozu" zamiast "zakaz importu", w związku z czym również każdy tranzyt jest zabroniony.

Jednocześnie, Federalna Służba ds. Kontroli Weterynaryjnej i Fitosanitarnej (Rossielchoznadzor), w swoich pismach do UE i do oddziałów terytorialnych informuje o możliwości tranzytu, wskazując, że może się on odbywać tylko przez określone przejścia graniczne na zewnętrznych granicach Rosji, będących jednocześnie zewnętrznymi granicami Unii Celnej.

Obowiązek wyprzedzającego informowania o towarach wwożonych na obszar Unii Celnej

Z dniem 17 czerwca 2012 r. weszła w życie decyzja Komisji Unii Celnej Rosji, Białorusi i Kazachstanu nr 899 z dnia 9 grudnia 2011 r. „O wprowadzeniu obowiązku wyprzedzającego informowania o towarach, wwożonych na obszar Unii Celnej transportem samochodowym”.

Wymóg ten wiąże się z koniecznością przekazania szerszego niż standardowo wymagane na karnecie TIR zakresu danych do systemu informatycznego organów celnych właściwego państwa Unii Celnej na 2 godziny przed faktycznym przywozem towarów na obszar Unii Celnej.

System  opłat  drogowych „Platon”

W dniu 15 listopada 2015 r. wszedł w życie wymóg wnoszenia opłat przez przewoźników za przejazd po drogach federalnych pojazdów o masie całkowitej przekraczającej 12 ton (system opłat drogowych „Platon”).

Ograniczania liczby przewozów w transporcie drogowym

Problem dotyczy prób wyeliminowania polskich przewoźników drogowych z rynku przewozów w relacjach kraje trzecie – Rosja poprzez konsekwentne ograniczanie od 2004 r. liczby rosyjskich zezwoleń uprawniających do przewozów do lub z krajów trzecich. Strona rosyjska inaczej niż strona polska interpretuje zapisy punktu 2 Protokołu z dnia 11 września 2003 r. o wprowadzeniu zmian i uzupełnień do Umowy o międzynarodowych przewozach drogowych, zgodnie z którym liczba zezwoleń na kraje trzecie powinna być określana w zależności od ogólnej liczby kontyngentu zezwoleń. W dodatku strona rosyjska bardzo restrykcyjnie interpretuje pojęcie przewozu z kraju trzeciego, za kluczowe uznając pochodzenie towaru a nie miejsce jego załadunku. Uchwalona w lutym 2012 roku Ustawa Federalna o wprowadzeniu zmian do Kodeksu Federacji Rosyjskiej o naruszeniach przepisów administracyjnych i do art. 11 Ustawy Federalnej o państwowej kontroli wykonywania międzynarodowych przewozów drogowych i o odpowiedzialności za naruszenia zasad ich wykonywania radykalnie podnosi kary za wykonywanie przewozów bez ważnego zezwolenia (w przypadku braku zezwolenia na przewozy z krajów trzecich kary wynoszą: na kierowcę pojazdu w rozmiarze od 4.000 do 5.000 rubli, na osoby urzędowe – od 40.000 do 50.000 rubli, na osoby prawne od 400.000 do 500.000 rubli).

W końcu 2014 roku strona rosyjska znowelizowała ustawę o kontroli przewozów drogowych. Rozporządzenia wykonawcze do tej ustawy, ogłoszone w listopadzie i grudniu 2015 r. w opinii strony polskiej nie są zgodne z zapisami umowy dwustronnej o przewozach drogowych i mogą skutkować znaczącym ograniczeniem przewozów, wykonywanych przez przewoźników polskich do Federacji Rosyjskiej. Największym problemem pozostaje sprawa przewozów dwustronnych, gdy przewożony ładunek pochodzi z kraju trzeciego. Według strony polskiej, na podstawie umowy międzyrządowej o przewozach drogowych, przewozy te powinny być traktowane jako dwustronne. Stosownych uzgodnień strony dokonały w 2012 roku. Tymczasem rosyjskie służby kontrolne coraz częściej wymagają w takich przypadkach zezwolenia specjalnego na przewozy do/z krajów trzecich.

Praktyka strony rosyjskiej w zakresie dostępu do rynku FR przy przewozie towarów do/z krajów trzecich stanowi jaskrawy przykład działań protekcjonistycznych, mających na celu ochronę rodzimych przewoźników przed obcą konkurencją.

Problуmy przewozów na podstawie karnetów TIR w handlu z Rosją

W dniu 1 grudnia 2013 r. weszły w życie dodatkowe środki kontrolne, zgodnie z którymi do każdego transportu z wykorzystaniem karnetu TIR, gwarantowanego kwotą do 60.000 EUR, będzie wymagana dodatkowa wewnętrzna gwarancja celna na obszarze Unii Euroazjatyckiej, którą przewoźnik będzie zmuszony wykupić przy wjeździe na obszar tej Unii.

Stanowi to złamanie zasad Konwencji celnej dotyczącej międzynarodowego przewozu towarów z zastosowaniem karnetów TIR, określonych w art. 4 oraz art. 8, zgodnie z którymi dla towarów przewożonych pod osłoną karnetu TIR nie będą wymagane żadne dodatkowe depozyty czy gwarancje, a w przypadku ujawnionych nieprawidłowości zrzeszenia poręczające zobowiążą się na zasadzie wspólnej i solidarnej uiścić ewentualne wymagane należności celne i podatkowe. Proponowane zmiany stoją w sprzeczności również z obowiązującymi przepisami kodeksu celnego Unii Euroazjatyckiej. Artykuł 217.2.3 tego kodeksu jednoznacznie stanowi, że nie będzie wymagana żadna gwarancja dla operacji tranzytowych realizowanych na podstawie umów międzynarodowych. Strona rosyjska jest stroną Konwencji TIR od 1982 roku (do 1992 roku jako ZSRR).

Decyzje podjęte przez rosyjskie władze celne nie były konsultowane na poziomie międzynarodowym tj. z Radą Wykonawczą TIR (TIRExB) czy Sekretariatem TIR Europejskiej Komisji Gospodarczej Organizacji Narodów Zjednoczonych. Również Międzynarodowa Unia Transportu Drogowego (IRU) zarządzająca systemem TIR na świecie nie została powiadomiona o istniejących problemach i planowanych zmianach.

Zawyżanie wartości celnej towarów

Stosowanie cen wg. własnego uznania, a nie cen kontraktowych przy odprawie celnej, stosowanie, w wielu przypadkach cen maksymalnych (nie zawsze wynikających z kontraktu) przy odprawie celnej towarów wwożonych do Rosji, dotyczy to m.in. niektórych maszyn i urządzeń. Zawyżanie w ten sposób wartości celnej importowanych towarów przekłada się na zastosowanie wyższego cła.

Ochrona własności przemysłowej i intelektualnej.

W 2006 r. przyjęta została część czwarta Kodeksu Cywilnego Federacji Rosyjskiej z dnia 18 grudnia 2006 roku Nr 230-FZ, regulująca zagadnienia dotyczące prawa własności intelektualnej i know-how. Prawo rosyjskie stanowi, iż do rezultatów działalności intelektualnej (i oznaczeń indywidualizujących) przysługują prawa intelektualne, które obejmują prawo wyłączne, będące prawem majątkowym, a w przypadkach przewidzianych w Kodeksie cywilnym Federacji Rosyjskiej, również osobiste prawa niemajątkowe i inne prawa (np. prawa podążania, prawo dostępu do utworu). Prawo majątkowe pierwotnie powstaje u twórcy rezultatu działalności intelektualnej, jednak może być ono przeniesione na inne podmioty, na podstawie umowy lub w przypadkach wskazanych w ustawie. Przepisy prawa rosyjskiego na określenie praw majątkowych posługują się pojęciem prawa wyłącznego do rezultatu działalności intelektualnej. W przypadkach przewidzianych w prawie rosyjskim, prawo wyłączne powstaje i podlega ochronie po dokonaniu rejestracji państwowej rezultatu działalności intelektualnej.

Twórcy rezultatu działalności intelektualnej przysługuje również prawo autorstwa, w przypadkach przewidzianych w przepisach prawnych, a także inne prawa osobiste. Odstąpienie od tych praw jest nieważne. Prawa osobiste są niezbywalne i nieprzenoszalne. Zgodnie z art. 70 Kodeksu Cywilnego Federacji Rosyjskiej, przez prawa autorskie rozumie się prawa intelektualne do utworów naukowych, literackich i artystycznych. Twórcy utworu przysługuje prawo wyłączne do utworu (prawo majątkowe), prawo do autorstwa utworu, prawo do oznaczenia utworu swoim imieniem, prawo do integralności utworu, prawo do udostępnienia utworu publiczności. Zgodnie z postanowieniami art. 1259 pkt. 3 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej prawa autorskie odnoszą się zarówno do opublikowanych utworów, jak i do nieopublikowanych utworów, wyrażonych w jakiejkolwiek obiektywnej formie, w tym w formie pisemnej, ustnej, w formie zapisu dźwiękowego lub zapisu video oraz formie przestrzennej. Odmiennym zagadnieniem na gruncie rosyjskiego prawa autorskiego jest pojęcie tzw. utworów pracowniczych. Prawa autorskie do utworu naukowego, literackiego i artystycznego, stworzonego w ramach obowiązków służbowych pracownika (utwór pracowniczy) przysługują twórcy – pracownikowi, za wyjątkiem prawa wyłącznego do utworu pracowniczego który przysługuje pracodawcy.

Przepisy prawa rosyjskiego zawierają uregulowania odnoszące się do dwóch podstawowych sposobów rozporządzania prawem wyłącznym do rezultatów własności intelektualnej - możliwość przeniesienia prawa wyłącznego do tego rezultatu (umowa przenosząca) lub możliwość udzielenia prawa do korzystania z rezultatu działalności intelektualnej (umowa licencyjna).

Umowa przenosząca prawo wyłączne powinna być sporządzona na piśmie pod rygorem nieważności. Na podstawie umowy przenoszącej prawo wyłączne, prawo to przechodzi na nabywcę w pełnym zakresie, tj. na wszystkich polach eksploatacji (czyli inaczej jak w prawie polskim, gdy w przypadku przeniesienia praw majątkowych obowiązuje zasada specyfikacji pól eksploatacji, tj. w zakresie tych pól, które zostały wskazane w umowie przenoszącej). Praktyka rosyjska reguluje jednak  przypadki, gdy umowa zawiera postanowienia, że przeniesienie praw następuje na określonych polach eksploatacji, albo przeniesienie tych praw ograniczone jest do określonego terytorium lub następuje na określony czas. Taka umowa, mimo iż nie stanowi umowy przenoszącej, przy spełnieniu innych warunków przewidzianych w prawie może być uznana za umowę licencyjną, tj. nieprzenoszącą prawa majątkowe, a stanowiącą upoważnienie do korzystania z rezultatu działalności intelektualnej. Niezbędnym postanowieniem umowy przenoszącej jest postanowienie o wynagrodzeniu, tj. umowa przenosząca jest traktowana jako umowa odpłatna, chyba że strony postanowiły inaczej. W przypadku braku takich postanowień umowa zgodnie z brzmieniem art. 1234 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej uważana jest za niezawartą. Podobne postanowienia dot. wynagrodzenia wymagane są przy tworzeniu umowy licencyjnej. Prawo rosyjskie stanowi, iż prawa patentowe to prawa intelektualne do wynalazku, wzoru użytkowego lub wzoru przemysłowego. Jak stanowią przepisy, twórcy wynalazku, wzoru użytkowego lub wzoru przemysłowego przysługuje prawo wyłączne (majątkowe) oraz prawo autorstwa, a ponadto – w przypadkach przewidzianych w przepisach – twórcy przysługują również inne prawa, w tym prawo do uzyskania patentu, czy prawo do otrzymania wynagrodzenia z tytułu korzystania z wynalazku, wzoru użytkowego lub wzoru przemysłowego. Art. 1350 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej stanowi, że ochronie prawnej jako wynalazek podlega rozwiązanie techniczne w jakiejkolwiek dziedzinie, dotyczące produktu lub rozwiązań. Udzielenie ochrony prawnej wynalazkowi jest możliwe wówczas gdy jest on nowy, posiada poziom wynalazczy i nadaje się do przemysłowego stosowania. Podobnym regulacjom poddane są wzory użytkowe i wzory przemysłowe. Zgodnie z prawem rosyjskim, prawo wyłączne do wynalazku, wzoru użytkowego lub wzoru przemysłowego przysługuje i podlega ochronie pod warunkiem dokonania państwowej rejestracji, na podstawie której właściwy organ udziela patentu na wynalazek, wzór użytkowy lub wzór przemysłowy. Na podstawie decyzji o wydaniu patentu na wynalazek, wzór użytkowy lub wzór przemysłowy właściwy organ federalny wprowadza informacje o wynalazku, wzorze użytkowym lub wzorze przemysłowym do właściwego rejestru, tj. odpowiednio do Państwowego Rejestru Wynalazków Federacji Rosyjskiej, Państwowego Rejestru Wzorów Użytkowych Federacji Rosyjskiej lub Państwowego Rejestru Wzorów Przemysłowych Federacji Rosyjskiej i udziela patentu na każdy z nich. Prawo do uzyskania patentu na wynalazek, wzór użytkowy lub wzór przemysłowy, pierwotnie przysługuje twórcy ww. rezultatów działalności intelektualnej. Prawo to może przejść lub być zbyte innej osobie w przypadkach przewidzianych w prawie, w tym w drodze sukcesji, na podstawie umowy cywilnoprawnej lub na podstawie umowy o pracę, tj. w ramach stosunku pracy. Umowa zbycia prawa do uzyskania patentu na wynalazek, wzór użytkowy lub wzór przemysłowy powinna być zawarta w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Ochrona prawa wyłącznego, potwierdzonego patentem, może mieć miejsce tylko od chwili rejestracji wynalazku, wzoru użytkowego lub wzoru przemysłowego.

Wynalazek, wzór użytkowy lub wzór przemysłowy dokonany przez pracownika w związku z wykonaniem przez niego jego obowiązków pracowniczych albo konkretnego polecenia pracodawcy objęty jest specjalną regulacją przepisów prawa rosyjskiego. Oddzielna regulacja dotyczy również przypadku, gdy wynalazek, wzór użytkowy lub wzór przemysłowy zostanie dokonany przy wykonaniu umowy o dzieło lub umowy o wykonanie prac naukowo-badawczych, doświadczalno-konstrukcyjnych lub technologicznych, które to umowy nie przewidywały bezpośrednio ich dokonanie.

Art. 1477 Kodeksu Cywilnego Federacji Rosyjskiej stanowi, iż do znaku towarowego przysługuje prawo wyłączne, które to prawo potwierdzone jest na podstawie wydawanego świadectwa na znak towarowy. Ten sam artykuł stanowi, iż przepisy o znaku towarowym odpowiednio należy stosować do znaku usługowego. Podmiotem prawa wyłącznego do znaku towarowego może być tylko osoba prawna lub indywidualny przedsiębiorca. Rejestracji znaku towarowego w Rosji dokonuje Federalna Służba ds. Własności Intelektualnej (ROSPATENT), informacje o znaku towarowym zamieszczane są w Państwowym Rejestrze Znaków Towarowych i Znaków Usługowych Federacji Rosyjskiej. Na zarejestrowany znak towarowy wydaje się świadectwo. Czas trwania prawa wyłącznego do znaku towarowego zależy od rodzaju tego znaku. W przypadku znaku towarowego powszechnie znanego prawo wyłączne do tego znaku jest nieograniczone czasowo. Natomiast w przypadku nowo utworzonego znaku towarowego (który nie jest powszechnie znany) ochrona ta wynosi zgodnie z przepisami rosyjskiego kodeksu cywilnego dziesięciu lat.

Struktura administracji gospodarczej.

W skład struktury administracji gospodarczej wchodzą ministerstwa (Ministerstwo Rozwoju Gospodarczego, Ministerstwo Przemysłu i Handlu, Ministerstwo Energii, Ministerstwo Rolnictwa), agencje podległe ministerstwom oraz korporacje państwowe, których kierownicy powoływani są bezpośrednio przez prezydenta FR (np. Państwowa Korporacja ds. Energii Atomowej „Rosatom” lub Państwowa Korporacja ds. Wspierania, Opracowywania, Produkcji i Eksportu Produktów Przemysłowych Wysokich Technologii „Rostech”).

Ministerstwo Rozwoju Gospodarczego FR

(Министерство экономического развития РФ)

125993, ГСП-3, г. Москва, А-47, 1-я Тверская-Ямская ул., д.1,3

Tel.: +7 495 694 03 53

http://www.economy.gov.ru

 Ministerstwo Finansów FR

(Министерство финансов ФР)

109097, Москва, Ул. Ильинка, 9

Tel.: +7 495 987 91 01

http://www.minfin.ru

 Ministerstwo Rolnictwa FR

(Министерство сельского хозяйства РФ)

107139, Москва, Орликов переулок, дом 1/11

Tel.: +7 495 411 81 45

http://www.mcx.ru

 Ministerstwo Transportu FR

(Министерство транспорта РФ)

109012, Москва, ул.Рождественка, д.1, стр.1

Tel.: +7 495 626 10 00

http://www.mintrans.ru

 Ministerstwo Przemysłu i Handlu FR

(Министерство промышленности и торговли РФ)

109074 г. Москва, Китайгородский проезд, дом 7

Tel.: +7 495 539 21 87

http://www.minpromtorg.gov.ru

 Ministerstwo Energii FR

(Министерство энергетики РФ)

107996, г. Москва, ул. Щепкина, дом 42

Tel.: +7 495 631 98 58

http://www.minenergo.gov.ru

 Ministerstwo Pracy i  Opieki Społecznej FR

(Министерство труда и социальной защиты РФ)

127994, ГСП-4, г. Москва, ул. Ильинка, д. 21

Tel.: +7 495 606 00 60

http://www.rosmintrud.ru

 Ministerstwo Zasobów Naturalnych i Ekologii FR

(Министерство природных ресурсов и экологии РФ)

123995, Москва, Большая Грузинская ул., 4/6 

Tel.: +7 499 254 48 00 

http://www.mnr.gov.ru/

 Centralny Bank Rosji

(Центральный банк Российской Федерации )

107016, Москва, ул. Неглинная, 12

Tel.: +7 495 771 91 00

http://www.cbr.ru

 15 lipca 2015r. na mocy Dekretu Prezydenta FR No. 368 (http://www.garant.ru/hotlaw/federal/637139/) Ministerstwo ds. Krymu zostało zlikwidowane, a jego kompetencje zostały przekazane Ministerstwu Rozwoju Ekonomicznego Federacji Rosyjskiej.

5 kwietnia 2016 r. zlikwidowana została Federalna Służba Migracyjna, której obowiązki przejął Główny Zarząd  ds. Migracji Ministerstwa Spraw Wewnętrznych.

Samorządy gospodarcze

 Izba Przemysłowo-Handlowa FR

(Торгово-промышленная палата РФ)

109012 Москва, ул. Ильинка, 6/1, c.1

Tel.: +7 495 620 00 09

http://www.tpprf.ru

 Rosyjski Związek Przemysłowców i Przedsiębiorców

(Российский союз промышленников и предпринимателей)

109240, г. Москва, Котельническая наб., д. 17

Tel.: +7 495 663 04 04

http://www.rspp.ru/

 Samorząd gospodarczy „Opora Rosji” 

(ОПОРА России)

127473, г. Москва, Суворовская площадь, д. 1/52,

Tel.: +7 495 660 21 11

http://opora.ru/

Prasa ekonomiczna

 „Ведомости“, http://www.vedomosti.ru/

„Коммерсантъ“, http://www.kommersant.ru/

”РБК daily“, http://www.rbcdaily.ru/

”Эксперт”, http://expert.ru/

„Forbes”, http://forbes.ru/

“Статистика  инвестиций”, http://www.cotinvestor.ru/category/novosti/

Oficjalne strony o tematyce ekonomicznej

Federalna Służba Statystyczna ROSSTAT (Федеральная служба государственной стаистики), http://www.gks.ru

Instytut Polityki Ekonomicznej im. J.Gajdara (Институт экономической политики имени Е.Т. Гайдара), http://www.iep.ru/

Wszechrosyjski Naukowo-Badawczy Instytut Koniunktury (Всероссийский научно-исследовательский конъюнктурный институт), http://www.vniki.ru/

Centrum Analityczne przy Rządzie FR (Аналитический центр при Правительстве Российской Федерации), http://ac.gov.ru/

Instytut Ekonomii, Rosyjska Akademia Nauk (Институт экономики РАН), http://inecon.org/,

Instytut Gospodarki Światowej i Stosunków Międzynarodowych, Rosyjska Akademia Nauk (Института мировой экономики и международных отношений Российской академии наук (ИМЭМО РАН), http://www.imemo.ru

Inne przydatne linki

Federalna Służba Celna FR (Федеральная таможенная служба Российской Федерации) http://www.customs.ru/