Agencja Restrukturyzacji
i Modernizacji Rolnictwa

Każda agencja płatnicza działająca w sektorze rolnym począwszy od roku 2023 zobowiązana jest do wdrożenia Systemu Monitorowania Obszaru [Area Monitoring System – dalej AMS]. System ten ustanowiony został oficjalnym aktem prawa unijnego na podstawie zapisów art. 66 ust. 1 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/2116 z dnia 2 grudnia 2021 r. w sprawie finansowania wspólnej polityki rolnej, zarządzania nią i monitorowania jej oraz uchylenia rozporządzenia (UE) nr 1306/2013. Zgodnie z ww. aktem AMS stanowi część systemu zintegrowanego, w oparciu o który agencja płatnicza, a zatem i Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, udziela dopłat unijnych dla rolników. W szczególności dotyczy to dopłat o charakterze obszarowym związanych z gruntem i prowadzonymi uprawami.

AMS bazuje na wykorzystaniu zobrazowań satelitarnych (w szczególności tych darmowych pochodzących z Programu COPERNICUS z satelitów typu Sentinel), które są pozyskiwane z dużą częstotliwością, tj. co 3-8 dni, dzięki czemu możliwe jest prowadzenie systematycznych długookresowych obserwacji oraz analiza danych związana z prowadzeniem działalności rolniczej – występowanie uprawy, wegetacji roślin, zabiegi agrotechniczne (żniwa, orka, koszenie). Taka ocena jest możliwa, ponieważ tereny orne na zobrazowaniach wyróżniają się kolorystyką w stosunku do terenów pokrytych roślinnością (stałą lub czasową), co obrazuje poniższa grafika.

Analizy można przeprowadzać w stosunku do określonego, zdefiniowanego obszaru (w tym działki rolnej) poprzez budowanie specjalnych wskaźników wegetacji roślin, które pozwalają potwierdzić i ocenić pokrycie obszaru roślinnością oraz w określonych przypadkach fazę rozwojową roślin. Gwałtowne skoki tychże wskaźników wskazują na przeprowadzenie w terenie czynności związanych ze zbiorem uprawy czy też przeprowadzeniem innego zabiegu agrotechnicznego (np. orki, która zmieni zarówno sposób prezentacji obszaru na zobrazowaniu jak i spowoduje spadek wskaźników wegetacji roślin). Dzięki temu możliwe jest również określenie przedziału czasu, w którym nastąpiło koszenie (bądź stwierdzenie, że koszenie nie miało miejsca), co jest częstym zobowiązaniem rolników w praktykach rolnośrodowiskowych i ekologicznych. Co więcej, ustalane w kolejnych okresach czasu, wskaźniki wegetacji roślin układają się w czasie w wykres, który jak wykazały badania naukowe jest specyficzny dla danego gatunku rośliny. Dzięki temu, analiza kształtu i przebiegu wykresu, pozwala na rozpoznanie gatunku lub rodzaju uprawy. Rozpoznana w ten sposób uprawa będzie porównywana w przyszłości z uprawą deklarowaną na danej działce przez rolnika, w celu potwierdzenia tej deklaracji.

System AMS nie będzie natomiast służył do określania granic działek rolnych. Punktem odniesienia w tym zakresie będzie System Identyfikacji Działek Rolnych, który aktualizowany jest co roku dla połowy kraju na podstawie dużo dokładniejszych zdjęć lotniczych oraz innych źródeł informacji (w tym informacji od rolników, danych z ewidencji gruntów i budynków, wyników z kontroli na miejscu). Na tej podstawie, aktualizowane są granice działek referencyjnych oraz maksymalny kwalifikowany obszar.

Ze względu na fakt wykorzystywania ogólnodostępnych, bezpłatnych danych satelitarnych cechujących się określoną małą rozdzielczością skutkującą niską dokładnością w terenie, niemożliwa będzie analiza prowadzenia działalności rolniczej oraz ustalenie uprawy dla wszystkich działek rolnych. W związku z tym, AMS uzupełniany będzie wykorzystaniem również innych narzędzi i usług. W przypadku, gdy niemożliwe okaże się określenie czy na danej działce rolnej prowadzona jest działalność rolnicza bądź niemożliwe będzie określenie gatunku/rodzaju uprawy, wówczas ARiMR wykorzysta inne źródła umożliwiające weryfikację powyższych aktywności/deklaracji. W szczególności ARiMR zamierza wykorzystać aplikację do wykonywania zdjęć geotagowanych przez rolników (aplikacja funkcjonuje pod nazwą mobilnaARiMR). Zdjęcia geotagowane to nic innego jak zdjęcia wykonane przy użyciu telefonu komórkowego z wbudowanym odbiornikiem GPS (każdy smartfon posiada taki moduł). Każde, wykonane z wykorzystaniem tej aplikacji zdjęcie, będzie miało zapisane informacje o miejscu jego wykonania, tj. o długości i szerokości geograficznej tego miejsca. O ile AMS będzie wykorzystywany wewnętrznie w ARiMR, o tyle drugie z wymienionych narzędzi wymaga interakcji z rolnikiem.  Aplikacja do zdjęć geotagowanych (dostępna do pobrania na telefony komórkowe z różnymi popularnymi systemami operacyjnymi) może być wykorzystywana do potwierdzania szeregu zobowiązań/deklaracji rolników, nie tylko związanych z działaniami pomocowymi o charakterze obszarowym. ARiMR może wysłać do rolnika prośbę o wykonanie zdjęć geotagowanych potwierdzających np. występowanie danej uprawy na polu, istnienie jakiegoś obiektu na polu, zakupu maszyny/urządzenia czy realizacji wybranego zobowiązania. Możliwe będzie również przesłanie zdjęcia dokumentu, który może zostać wykorzystany w sprawie. Aplikacja ma być obligatoryjnie wykorzystana do potwierdzania, z inicjatywy samego rolnika, określonych zobowiązań w projektowanych ekoschematach, np. wywóz i przyoranie obornika. Aplikacja podlega dalszym modyfikacjom, aby umożliwić w przyszłości informowanie naszych beneficjentów o statusach obsługi ich spraw czy statusie monitorowania gruntów rolnych (poprzez AMS) wchodzących w skład ich gospodarstwa.

ARiMR od kilku lat przygotowywała się do uruchomienia systemu AMS. W roku 2023 został on wykorzystany do prowadzenia obserwacji w zakresie podstawowego warunku ubiegania się o płatności obszarowe, tj. prowadzenia działalności rolniczej na gruntach rolnych. Obecnie wyniki z monitoringu wykorzystywane są już w kontrolach administracyjnych wniosków obszarowych oraz zostały udostępnione rolnikom w systemie PUE w dedykowanej zakładce Wyniki monitoringu satelitarnego. W zakładce tej znajduje się informacja w zakresie deklaracji działek rolnych w tym zadeklarowanej uprawy oraz informacja na temat potwierdzenia lub braku prowadzenia działalności rolniczej na danej działce rolnej. Syntetyczna legenda oraz komunikaty przypisane do każdej działki informują o wynikach i koniecznych do podjęcia działaniach. Mając na uwadze pierwszy rok funkcjonowania systemu, we wszystkich przypadkach, gdzie rolnik powinien odpowiedzieć na wyniki monitoringu satelitarnego została wysłana indywidulana informacja w zakresie konieczności wykonania zdjęcia geotagowanego. Dlatego obecnie, udostępnione wyniki należy traktować informacyjnie. W kampanii 2024 wyniki w tym zakresie będą przekazywane cyklicznie i poza system PUE informacja o potencjalnych błędach w deklaracji będzie widoczna również w eWnioskuPlus. Wdrożenie tych funkcjonalności, a więc prezentacja wyników z monitoringu satelitarnego będzie stanowiła element systemu wczesnego ostrzegania rolnika o możliwych nieprawidłowościach w deklaracji. Na podstawie tych wyników rolnik będzie mógł ocenić czy jego deklaracje są aktualne, odzwierciedlają stan na polu, czy niezbędne są zmiany w deklaracji czy wręcz wycofanie określonej powierzchni z wniosku w sytuacji np. wykluczenia przez rolnika danego obszaru z uprawy w bieżącym roku. System wspierającym zarówno po stronie rolnika jak i ARiMR będzie aplikacja do wykonywania zdjęć geotagowanych. Oznacza to, że zarówno rolnik z własnej inicjatywy będzie mógł potwierdzić swoją deklaracje (analogicznie jak obecnie np. przy ekoschemacie wymieszanie obornika), jak i agencja będzie prowadziła dodatkowe wyjaśnienia w oparciu o źródła alternatywne. Należy podkreślić, że system zdjęć geotagowanych stanowi podstawowe wsparcie dla ostatecznej oceny wyników z monitoringu satelitarnego.

W roku 2024 AMS zostanie rozszerzony o weryfikację upraw i kolejne rodzaje interwencji, gdzie informacja na temat sposobu gospodarowania na gruntach rolnych ma wpływ na spełnienie zobowiązań rolników. Co do zasady, AMS znajdzie zastosowanie w odniesieniu do około 35-40% gospodarstw, których działki rolne deklarowane są do wsparcia obszarowego. Pozostałe gospodarstwa jak i warunki ubiegania się o płatność, które nie mogą zostać zweryfikowane przy wykorzystaniu AMS i narzędzi uzupełniających, będą weryfikowane, na wytypowanej do tego celu reprezentacyjnej próbie, z wykorzystaniem tradycyjnych metod kontroli realizowanych bezpośrednio w terenie.