Więcej środków budżetowych na kulturę, powołanie nowych instytucji, rozbudowa sieci muzeów w Polsce, zakup kolekcji Książąt Czartoryskich – to tylko niektóre z wielu dokonań Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego na przestrzeni ostatnich dwóch lat.

Zwiększenie środków budżetowych na kulturę

Środki na kulturę przekroczyły próg 1,1 % budżetu państwa i wyniosły w sumie około 4 mld złotych. W ostatnich dwóch latach nastąpił wzrost nakładów na kulturę o ponad 20%.

W ponad 4 miliardach z budżetu państwa na kulturę zawiera się:

•  3,8 mld zł – w części 24. budżetu państwa, czyli wydatki w dyspozycji Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, z czego:

• 680 mln zł – wyższe szkolnictwo artystyczne,
• 941 mln zł – oświata i wychowanie (szkoły artystyczne I i II stopnia),
• 2,1 mld zł – kultura i ochrona dziedzictwa narodowego
• 88 mln zł – w budżetach wojewodów;
• 233 mln zł – w budżetach innych resortów oraz Kancelarii Prezydenta, która finansuje m.in. Narodowy Fundusz Rewaloryzacji Zabytków Krakowa;

Nowe instytucje kultury

• Ośrodek Badań nad Totalitaryzmami im. W. Pileckiego,
• Polska Opera Królewska,
• Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą (od 1.01.2018 r.),
• Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki (utworzony 21.11.2017 r.),
• Narodowe Muzeum Techniki
• Polskie Wydawnictwo Muzyczne,
• Państwowy Instytut Wydawniczy,
• Studio Filmów Rysunkowych w Bielsku Białej,
• Studio Filmowe KRONIKA Polskiej Kroniki Filmowej,
• Studio Miniatur Filmowych w Warszawie.

Nowa instytucja naukowa

Instytut Solidarności i Męstwa (od grudnia 2017 r.) – instytucja naukowa, której celem jest prowadzenie badań historycznych oraz honorowanie i nagradzanie osób, które pomagały Polakom i obywatelom polskim w czasie II Wojny Światowej, a także w latach powojennych.

Współprowadzenie samorządowych instytucji kultury

• Teatr Polski im. Arnolda Szyfmana w Warszawie,
• Filharmonia im. Mieczysława Karłowicza w Szczecinie,
• Filharmonia Podkarpacka im. Artura Malawskiego w Rzeszowie,
• Państwowy Zespół  Ludowy Pieśni i Tańca "Mazowsze" im. Tadeusza Sygietyńskiego w Karolinie.
• Zespół Pieśni i Tańca "Śląsk" im. Stanisława Hadyny,
• Centrum Paderewskiego w Kąśnej Dolnej.

W przygotowaniu współprowadzenie Teatru Muzycznego w Łodzi, Filharmonii Łódzkiej, Filharmonii Łomżyńskiej oraz Orkiestry Kameralnej Polskiego Radia „Amadeus”.

Rozbudowa sieci muzeów w Polsce

• Muzeum Historii Polski w Cytadeli Warszawskiej (5 października 2017 r. ogłoszono międzynarodowy przetarg na budowę Muzeum),
• Muzeum Żołnierzy Wyklętych w Ostrołęce (budowa w toku; otwarcie zaplanowano na jesień 2018 r.),
• Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego w Świątyni Opatrzności Bożej (otwarcie w listopadzie 2018 r.),
• Budowa Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku (planowane otwarcie – listopad 2018 r.),
• Powołanie Muzeum Westerplatte i Wojny 1939 i połączenie go z Muzeum  II Wojny Światowej w Gdańsku. Otwarcie Muzeum II Wojny Światowej – 23 marca 2017 r. (obecnie trwa korekta wystawy stałej Muzeum),
• Muzeum Piaśnickie w Wejherowie – utworzone 21 grudnia 2015 r.,
• Narodowe Muzeum Techniki – utworzone 9 czerwca 2017 r.,
• Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II Wojny Światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej (umowa o współprowadzeniu została podpisana 23 czerwca 2017 r.),
• Muzeum Dom Rodzinny Pileckich w Ostrowi Mazowieckiej (umowę o współprowadzeniu muzeum podpisano 27 grudnia 2016 r.),
• Muzeum - miejsce pamięci po niemieckim obozie zagłady i obozie pracy w Treblince (21 lipca 2017 r. podpisanie listu intencyjnego w sprawie wydzielenia Muzeum z Muzeum regionalnego w Siedlcach),
• Centralne Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach - Opolu (od 1 stycznia 2018 r. współprowadzone przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego i Marszałka Województwa Opolskiego).
• Muzeum Mieszkańców Ziemi Oświęcimskiej (od 1 stycznia 2018 r.),
• Trwają prace nad projektami m. in. Muzeum Ziem Wschodnich Dawnej Rzeczypospolitej w Lublinie, Muzeum Pamięci Sybiru w Białymstoku, Muzeum Getta Warszawskiego.

Ochrona zabytków i dziedzictwa kulturowego

• Zakup Kolekcji Książąt Czartoryskich zawierającej 86 tys. obiektów muzealnych oraz nieruchomości związanych ze zbiorami oraz roszczeń wobec ruchomych dóbr kultury wchodzących w skład kolekcji, które zostały utracone podczas II wojny światowej. Kolekcja została nabyta za ułamek wartości rynkowej.
• Zakup zamku Książąt Czartoryskich w Gołuchowie dla Muzeum Narodowego w Poznaniu.
• Powołanie Narodowego Funduszu Ochrony Zabytków. Jego celem jest stworzenie nowego źródła pozyskiwania środków finansowych przeznaczanych na sprawowanie opieki nad zabytkami. Wpływy Narodowego Funduszu Ochrony Zabytków to administracyjne kary pieniężne nakładane w wypadkach, które dotychczas stanowiły wykroczenia, a także nawiązki orzekane za przestępstwa zniszczenia lub uszkodzenia zabytku. Do Narodowego Funduszu Ochrony Zabytków rocznie będzie wpływać około 20 mln zł. NFOZ zostanie utworzony 1 stycznia 2018 r. W dalszej kolejności poszerzone zostaną źródła zasilania Funduszu (z opłat i kar).
• Zwiększenie środków w Programie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Ochrona zabytków” o 20 mln zł od roku 2017.
• Przekazanie Fundacji Dziedzictwa Kulturowego dotacji w wysokości 100 mln zł (28 mln dolarów amerykańskich) na uzupełnienie kapitału wieczystego, z inwestowania którego dochody będą wieczyście finansowały prace porządkowe i konserwatorskie Cmentarza Żydowskiego przy Okopowej w Warszawie.
• Kampania społeczna „Krajobraz mojego miasta”. Jej celem jest przeciwdziałanie chaosowi reklamowemu w przestrzeni publicznej. Kampania zachęca do ograniczenia obecności wielkoformatowych banerów szpecących zabytkowe budynki oraz do umiejętnego wkomponowywania zieleni w przestrzeń miejską.

Ogólnopolska Konferencja Kultury

• Przedsięwzięcie zaplanowane z myślą o rozpoznaniu i wcieleniu w życie potrzeb i zamierzeń polskich środowisk artystycznych. Do tej pory odbyło się pięć ogólnopolskich sympozjów tematycznych (muzyka, kultura ludowa, teatr, taniec, sztuki audiowizualne), obecnie trwają sympozja regionalne. Efektem OKK stanie się nakreślenie ram polityki kulturalnej państwa i samorządów oraz wypracowanie optymalnych dla twórców rozwiązań, które znajdą odzwierciedlenie w nowelizacji ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej.

Narodowy Program Rozwoju Czytelnictwa

• Uchwalony przez Radę Ministrów program wieloletni na lata 2016-2020 opracowany w celu poprawy stanu czytelnictwa w Polsce poprzez wzmacnianie roli bibliotek publicznych, szkolnych i pedagogicznych jako lokalnych ośrodków życia społecznego stanowiących centrum dostępu do kultury i wiedzy. Cel ten realizowany jest przez finansowe wsparcie modernizacji, budowy lub przebudowy placówek bibliotecznych w mniejszych miejscowościach, oraz bieżące uzupełnianie zbiorów bibliotek publicznych i szkolnych o nowości wydawnicze.

Rozdysponowanie funduszy strukturalnych

• Przyspieszenie rozdysponowania funduszy strukturalnych w ramach VIII osi priorytetowej Kultura i Dziedzictwo Kulturowe Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Do października 2017 r. wydano decyzje i podpisano umowy dla 99 projektów na kwotę całkowitą 1,7 mld zł, z czego dofinansowanie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) wyniosło 1,3 mld zł (70 % alokacji). Do końca 2017 r. podpisane zostaną wszystkie umowy dla projektów, co oznacza, że zakontraktowanych zostanie 100% dostępnej alokacji (pierwotny plan przewidywał rozdysponowanie zasobów w ciągu 4 lat). Dzięki sprawnemu rozdysponowaniu środków, MKiDN otrzymało kolejne 120 mln zł z funduszy europejskich, a obecnie przygotowywany jest też kolejny konkurs na fundusze norweskie (około 75 mln euro).

Termomodernizacja szkół artystycznych

• Realizacja projektu systemowego pt. „Kompleksowa modernizacja energetyczna wybranych państwowych placówek szkolnictwa artystycznego w Polsce”. Projekt obejmuje 139 placówek szkolnictwa artystycznego, głównie w małych i średnich miastach, w tym 187 starych, zniszczonych i drogich w utrzymaniu budynków. Do października 2017 r. - podpisanie 45 umów z wykonawcami na roboty budowlano-instalacyjne na kwotę całkowitą  136,9 mln zł. Całkowita wartość projektu to ponad 500 mln zł. Oszczędność energetyczna i finansowa wzrośnie średnio o ok. 60%.

Wsparcie dla polskich sektorów kultury i kreatywnych

• Program Rozwój Sektorów Kreatywnych. Wsparciem objęto 24 projekty związane z rodzimą branżą gier wideo, łącznie na ten cel przeznaczono ponad 1,2 mln zł.
• Organizacja cyklicznych konferencji Mastering the Game oraz Music Export Conference.
• Zorganizowanie Kongresu Impact’17 w Krakowie, największego wydarzenia w Europie Środkowo-Wschodniej, poświęconego wyzwaniom i możliwościom rozwoju społeczno-gospodarczego oraz innowacyjności w ramach tzw. gospodarki 4.0.
• Od roku 2016 przyznawana jest doroczna Nagroda Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w kategorii „Kultura Cyfrowa”.
• MKiDN analizuje możliwości wprowadzenia mechanizmów zachęt podatkowych dla produkcji gier wideo w Polsce.
• Planowane jest stworzenie, we współpracy z fundacją Indie Games Polska, Muzeum Gier Wideo w Warszawie.
• MKiDN wspiera cykliczne badanie Kondycja Polskiej Branży Gier Wideo.
• Planowane jest utworzenie, we współpracy z Agencją Rozwoju Przemysłu, tzw. instytucji pośredniczącej, której celem będzie usprawnianie współpracy przemysłów kultury i kreatywnych, w tym również branży gier wideo, z instytucjami finansowymi.
• Konferencja "Digital cultures" zorganizowana przez IAM, we wrześniu 2017, obejmująca szeroka tematykę, od gier komputerowych, muzeów narracyjnych, po interaktywny storytelling i zagadnienia związane z digitalizacją. Wydarzenie zaowocowało, włączeniem zdania „Digitalizacji rozwoju kultury cyfrowej” do Strategii na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju.
• W ramach Programu Ministra "Kultura cyfrowa" poprzez wsparcie finansowe Centrów Kompetencji ds. digitalizacji (Biblioteka Narodowa, Filmoteka Narodowa - Instytut Audiowizualny, Narodowy Instytut Dziedzictwa, Narodowe Archiwum Cyfrowe, Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów), łącznie na ten cel w 2017 r. przeznaczono 5,5 mln zł.

Najważniejsze zmiany w prawie

• Dwukrotne zwiększenie limitu przychodów dla twórców, od którego można liczyć 50 proc. kosztów uzysku. Limit zostanie zwiększony z ok. 80 tys. zł do ok. 160 tys. zł. (od 1 stycznia  2018 r.).
• Projekt zmiany ustawy prawo prasowe. Zmiana m. in. art. 10 (ust. 2 i 3), który nakładał na dziennikarza obowiązek realizowania linii programowej redakcji. Zlikwidowane zostają tym samym relikty prawa komunistycznego. W myśl nowelizacji dziennikarz ma prawo odmówić wykonania polecenia służbowego, jeżeli oczekuje się od niego publikacji, która łamie zasady rzetelności obiektywizmu i staranności zawodowej. Może także nie zgodzić się na publikację materiału prasowego, jeżeli wprowadzono do niego zmiany wypaczające sens i wymowę autorskiej wersji. Ponadto skrócono czas na dokonanie autoryzacji przez udzielającego wywiad, tak aby nie mógł blokować publikacji (odpowiednio: do 6 godz. dla dzienników, 24 godz. dla tygodników).
• Zachęty dla producentów audiowizualnych – projekt ustawy, która wprowadzi do polskiego prawa mechanizmy wsparcia finansowego dla producentów, przyczyni się do pobudzenia rynku audiowizualnego, umożliwi zwrot ok. 25% kosztów kwalifikowanych przy produkcji i koprodukcji oraz wzmocni współpracę międzynarodową w tym obszarze (od 1 stycznia 2018 r.).
• Ustawa o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz niektórych innych ustaw – podpisana przez prezydenta 2 sierpnia 2017 r., wprowadza ochronę tymczasową obiektów zabytkowych i ochronę architektury modernistycznej. Wzmocniona została pozycja Generalnego Konserwatora Zabytków oraz kompetencje Wojewódzkich Konserwatorów Zabytków. Na mocy ustawy utworzony został Narodowy Fundusz Ochrony Zabytków – pierwsze pozabudżetowe źródło finansowania prac przy zabytkach.
• Przygotowanie ustawy o restytucji narodowych dóbr kultury. Określa ona  kompetencje organów państwa w sprawach restytucyjnych, zarówno odnoszące się do postępowań prowadzonych w Polsce, jak i postępowań z udziałem podmiotów zagranicznych, w tym państw obcych.
• Prace nad projektem nowelizacji ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej – zapewnienie źródeł finansowania polskim instytucjom kultury, prowadzącym działalność poza granicami kraju (takich np. jak Biblioteka Polska w Paryżu czy Muzeum Polskie w Rapperswilu).
• Prawo autorskie – public lending right - Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego rozstrzygnął  konkurs, w drodze którego wyznaczył organizację zbiorowego zarządzania SAiW Copyright Polska jako organizację kompetentną w zakresie wypłaty wynagrodzeń z tytułu wypożyczeń bibliotecznych.
• Finalizujemy projekt ustawy o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi – opublikowany przez MKiDN na portalu Rządowego Centrum Legislacji w kwietniu 2017 r. –  będzie stanowić pierwszą w polskim prawie autorskim tak kompleksową regulację działalności organizacji zbiorowego zarządzania. Celem ustawy jest wyeliminowanie szeregu wątpliwości i nieprawidłowości, jakie pojawiły się w ponad 20-letnim okresie obowiązywania dotychczasowych przepisów.
• Prace związane z nowelizacją tzw. rozporządzenia ws. czystych nośników, której celem jest zwiększenie dochodów twórców i artystów z tytułu kompensaty dozwolonego użytku osobistego (m.in. na tabletach i smartfonach). Obecnie wpływy z tych opłat, w przeliczeniu per capita, należą do najniższych w Europie.
• Projekt ustawy o zmianie ustawy o radiofonii i telewizji, którego celem jest doprecyzowanie definicji misji publicznej, stworzenie procedury uprzedniej oceny przewidywanych istotnych nowych usług medialnych, które będą mogły być finansowane ze środków publicznych oraz uregulowanie zasad skutecznego nadzoru nad jakością realizacji misji publicznej.
• Przygotowanie dwóch ustaw o finansowaniu mediów publicznych:

- poprawiająca ściągalność abonamentu,

- ustawa o PIT (KRUS).

• Przygotowanie rekompensaty dla mediów publicznych w ramach nowelizacji budżetu na 2017 rok.
• Ustawa dekoncentracyjna – zaawansowany etap przygotowań, czeka na decyzję polityczną o dalszym procedowaniu.

Nowe Programy Ministra

• Rozwijanie systemu grantowego Programy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, z którego dofinansowywane są inicjatywy kulturalne o szerokim zakresie. W roku 2017 na 29 programów przeznaczone zostały środki w wysokości 291,25 mln zł. Stworzyliśmy 8 nowych programów i 2 nowe priorytety o łącznym budżecie w wysokości 32,5 mln zł.

Nowe Programy MKiDN w roku 2017:

• Kultura cyfrowa

• Badanie polskich strat wojennych
• Miejsca pamięci narodowej za granicą.
• Wspieranie samorządowych instytucji kultury – opiekunów miejsc pamięci.
• Wspieranie opieki nad miejscami pamięci i trwałymi upamiętnieniami w kraju.
• Wydarzenia artystyczne dla dzieci i młodzieży .
• Rozwój sektorów kreatywnych.
• Partnerstwo dla książki.

W Programie Edukacja Kulturalna stworzyliśmy dwa nowe priorytety:

• Tworzenie i prowadzenie kompleksowych działań z zakresu edukacji kulturalnej skierowanych do osób dorosłych, w szczególności wykorzystującej formułę tzw. „uniwersytetów ludowych”,
• Tworzenie i prowadzenie kompleksowych działań z zakresu edukacji i animacji kulturalnej realizowanych przez organizacje harcerskie.

Nowe konkursy MKiDN

• Ogłoszenie dwóch nowych konkursów muzycznych – Międzynarodowego Konkursu Chopinowskiego na Instrumentach Historycznych oraz Międzynarodowego Konkursu Muzycznego im. Karola Szymanowskiego.
• Ogłoszenie pierwszego otwartego konkursu stypendialnego na stworzenie scenariusza filmu fabularnego z zakresu historii Polski. Na konkurs wpłynęło 856 zgłoszeń. W wyniki konkursu powstało 8 pełnych scenariuszy filmów fabularnych oraz baza zawierająca 111 projektów i treatmentów.

Digitalizacja filmów i dzieł muzycznych

• Nowy program, realizowany przez MKiDN, Narodowy Instytut Fryderyka Chopina oraz Polskie Wydawnictwo Muzyczne. Przewiduje digitalizację i udostępnianie źródeł, rękopisów i druków muzycznych -  tylko w 2018 r. zdigitalizowanych zostanie m.in. ponad 300 tys. stron dokumentów muzycznych.
• Połączenie Filmoteki Narodowej – Instytutu Audiowizualnego (FINA) i Narodowego Instytutu Audiowizualnego (NINA), które usprawniło digitalizację dzieł filmowych.

Wydarzenia międzynarodowe

• Organizacja 41. sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa UNESCO w Krakowie. Dzięki staraniom ministerstwa, na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO zostały wpisane kopalnie rud ołowiu, srebra i cynku w Tarnowskich Górach wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi. W sesji UNESCO uczestniczyli przedstawiciele 126 państw świata. Na Listę światowego dziedzictwa wpisano 21 nowych obiektów, a 5 wpisów zmodyfikowano.
• „Nowe Przestrzenie Czytania - Konferencja Wyszehradzka 2017” Międzynarodowa konferencja ekspercka, zorganizowana przez MKiDN i Instytut Książki, w której wzięli udział eksperci z państw V4. Głównymi tematami były rozwój i popularyzacja czytelnictwa oraz dobre praktyki i wymiana doświadczeń w tym obszarze.
• Światowy Kongres Bibliotek i Informacji Międzynarodowej Federacji Bibliotekarskich Stowarzyszeń i Instytucji (International Federation of Library Associations and Institutions, IFLA) zorganizowany we Wrocławiu jesienią 2017 roku. Uczestniczyło w nim 3,1 tys. delegatów ze 120 krajów. W ramach Kongresu odbyło się 247 sesji plenarnych, warsztatów, prezentacji, które poprowadziło ponad 100 specjalistów.

Obchody 100 – lecia niepodległości

• Program wieloletni Niepodległa – powołanie Biura Programu Niepodległa i przygotowanie dwóch konkursów grantowych: dla wojewodów oraz dla samorządowych instytucji kultury i organizacji pozarządowych. Budżet programu to ponad 200 mln złotych. Biuro Programu Niepodległa uruchomiło programy dotacyjne, m.in. „Niepodległa” - skierowany do samorządowych instytucji kultury i organizacji pozarządowych. Tylko w 2017 roku w ramach tego programu zrealizowanych zostanie ponad 150 wydarzeń/projektów, które zostaną dofinansowane łączną kwotą 4 mln zł.