Zmiany wprowadzone przez Konstytucję dla Nauki znacznie poprawiają sytuację nauczycieli akademickich. Jakie zmiany są najistotniejsze z ich punktu widzenia? 

• Od stycznia 2019 roku funkcjonują nowe zasady wynagradzania pracowników (znaczny wzrost wynagrodzenia minimalnego).
• Osoby posiadające stopień doktora mogą być zatrudnieni na stanowisku profesora uczelni.
• Zlikwidowano mianowanie jako jedną z form nawiązania stosunku pracy.
• Wprowadzono jasną normę w zakresie zadaniowego czasu pracy.
• Druga umowa o pracę może zostać zawarta na czas nieokreślony bez przeprowadzenia konkursu.
• Zlikwidowano minimalny wymiar zajęć dydaktycznych.
• Ograniczono ustawowy katalog stanowisk nauczycieli akademickich i umożliwiono uczelniom autonomiczne określanie własnych stanowisk zawodowych dla nauczycieli akademickich oraz odpowiadających im wymogów kwalifikacyjnych.
• Urlop dla poratowania zdrowia przysługuje już po 10 latach zatrudnienia w uczelni.

Kto zostanie objęty podwyżką wynagrodzeń dla nauczycieli akademickich? 
Dzięki Konstytucji dla Nauki na podwyżki mogą liczyć ci, którzy otrzymują pensję minimalną na uczelni. Podwyżki wynagrodzeń nauczycieli akademickich wynikają z rozporządzenia podwyższającego płacę minimalną profesora w uczelniach publicznych (która wynosić będzie 6410 zł). W nowej ustawie znalazł się mechanizm, który zapewnia zrównoważoną politykę płacową. Przewiduje on wzajemne uzależnienie wynagrodzeń. Podwyżka minimalnego wynagrodzenia dla profesorów oznacza jednocześnie podwyżki minimalnych wynagrodzeń dla innych nauczycieli akademickich zatrudnionych w uczelniach publicznych. Wzrost wynagrodzeń odczują wszyscy nauczyciele akademiccy.

Więcej szczegółów w artykule.

Ile wynosić będą podwyżki płacy minimalnej dla nauczycieli akademickich?

Od kiedy będą obowiązywały podwyżki dla nauczycieli akademickich? 
Od 1 stycznia 2019 roku. Konstytucja dla Nauki wchodzi w życie 1 października 2018 roku, jednak uczelnie będą miały od tego czasu 3 miesiące na dostosowanie wysokości minimalnych wynagrodzeń do nowych przepisów. Podwyżkami minimalnych wynagrodzeń zostaną objęci wszyscy nauczyciele akademiccy otrzymujący wynagrodzenia niższe od minimalnego ustalonego w Konstytucji dla Nauki, zarówno ci pracujący w uczelniach w dniu wejścia w życie ustawy, jak i ci zatrudnieni od 1 października do 31 grudnia 2018 roku.

Jak kształtują się stawki za godziny ponadwymiarowe? 
Wszystko zależy od tego, w jakim terminie zawarto umowę o pracę z nauczycielem akademickim. W stosunku do umów obowiązujących w dniu wejścia w życie Konstytucji dla Nauki (1 października 2018), a także zawartych do 31 grudnia 2018 r. będą obowiązywały zasady i stawki rozliczania z rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 2 grudnia 2016 r. w sprawie warunków wynagradzania za pracę i przyznawania innych świadczeń związanych z pracą dla pracowników zatrudnionych w uczelni publicznej (Dz. U. poz. 2063). Zasady te będą obowiązywały do 30 września 2020 r. Natomiast podstawą wyliczenia stawki wynagrodzenia za godzinę ponadwymiarową (obliczeniową) w przypadku nauczycieli akademickich zatrudnionych w uczelni do 31.12.2018 r. jest kwota 6 410,00 zł.

Do umów o pracę zawartych po 1 stycznia 2019 r. w kwestii rozliczania godzin ponadwymiarowych stosuje się regulacje zawarte w zakładowym układzie zbiorowym pracy albo regulaminie wynagradzania. Ustalona w powyższych aktach m.in. wysokość wynagrodzenia za obliczeniową godzinę ponadwymiarową, powinna być dostosowana do aktualnej sytuacji finansowej, w jakiej znajduje się uczelnia w ramach indywidualnie prowadzonej przez nią polityki finansowej. [odp. z 13.03.2019 r.]

Co z kosztami uzyskania przychodu dla nauczycieli akademickich? Czy wobec wszystkich nauczycieli należy stosować podwyższone koszty uzyskania przychodu? 
Konstytucja dla Nauki rozwiewa wątpliwości co do możliwości stosowania podwyższonych kosztów uzyskania przychodu przez wszystkich nauczycieli akademickich. Ich praca stanowi działalność twórczą o indywidualnym charakterze, do której można stosować podwyższone koszty.

Zgodnie z „Ustawą o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne”, koszty uzyskania przychodu w wysokości 50% związane są z korzystaniem przez twórców z praw autorskich lub rozporządzaniem przez nich tymi prawami, i stosuje się do przychodów uzyskiwanych z tytułu: działalności badawczo-rozwojowej, naukowo-dydaktycznej, naukowej oraz prowadzonej w uczelni działalności dydaktycznej.

Wprowadzone rozwiązanie nie narusza ani nie modyfikuje przepisów ustawy o prawie autorskim. Stanowi odrębną regulację, która uwzględnia realia funkcjonowania uczelni i specyfikę pracy nauczycieli akademickich.

WAŻNE! Zryczałtowane 50% koszty uzyskania przychodów dla nauczycieli akademickich stosuje się również do wynagrodzeń w okresach urlopu lub usprawiedliwionej nieobecności nauczycieli akademickich. Natomiast nie stosuje się w przypadku osób realizujących zajęcia dydaktyczne lub wykonujących badania naukowe w ramach umów cywilnoprawnych.

• Podstawa prawna: zryczałtowane 50% koszty uzyskania przychodów dla nauczycieli akademickich stosuje się do wynagrodzeń w okresach urlopu lub usprawiedliwionej nieobecności nauczycieli akademickich na podstawie art. 22 ust. 9 pkt 3 w zw. z art. 22 ust. 9b pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych

Więcej informacji w artykułach:

• Praca nauczyciela akademickiego jest pracą twórczą. Potwierdza to interpretacja indywidualna skarbówki
• Praca nauczycieli akademickich jest pracą twórczą – informacje o kosztach uzyskania przychodu

Jak będzie wyglądała procedura wszczęcia postępowania o nadanie tytułu profesora – najważniejsze daty.

• Do 1.10.2018 – postępowania o nadanie tytułu profesora wszczęte i niezakończone przed wejściem w życie Konstytucji dla Nauki (czyli przed 1 października 2018), są przeprowadzane na zasadach dotychczasowych. Jeśli jednak nadanie tytułu profesora nastąpi po 30 kwietnia 2019 r., tytuł zostanie nadany w dziedzinach i dyscyplinach określonych w przepisach wydanych na podstawie nowej ustawy (a konkretnie na podstawie art. 5 ust. 3 – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce).
• Od 1.10.2018 r. do 30.04.2019 r. – postępowania o nadanie tytułu profesora wszczyna się na podstawie przepisów dotychczasowych. W takim przypadku jednak tytuł zostanie nadany w dziedzinach lub dyscyplinach określonych w przepisach wydanych na podstawie nowej ustawy.
• Do 31.12.2021 – jeżeli do końca roku 2021 postępowania o nadanie tytułu profesora na dotychczasowych zasadach nie zostaną zakończone, zostaną umorzone.
• Od 1.05.2019 r. do 30.09.2019 r. – nie wszczyna się postępowań w sprawie nadania tytułu profesora.

Informacja w sprawie składania wniosków w postępowaniach o awans naukowy w artykule.

Czy w roku akademickim 2018/2019 można prowadzić kształcenie w oparciu o minimum kadrowe zapewnione zgodnie z dotychczasowymi przepisami?
Konstytucja dla Nauki rezygnuje z instytucji tzw. minimum kadrowego dla danego kierunku studiów, poziomu i profilu kształcenia. Dlatego też przepisy regulujące dotychczas kwestie minimum kadrowego zostają uchylone i nie obowiązują od 1 października 2018 roku.

Dotyczy to także postępowań w sprawie nadania uprawnienia do prowadzenia studiów na określonym kierunku, poziomie i profilu kształcenia, a także tworzenia studiów na kierunku przypisanym do dziedziny (w której uczelnia posiada uprawnienia do nadawania stopnia doktora habilitowanego), które w określonych przypadkach prowadzi się na podstawie przepisów dotychczasowych. Jednak mimo to, w przypadkach tych nie stosuje się przepisów dotyczących minimum kadrowego.

Reforma pozwala, aby zajęcia na studiach były prowadzone zarówno przez nauczycieli akademickich (zatrudnionych w uczelni jako podstawowym miejscu pracy), jak i inne osoby. Obydwie te grupy muszą spełniać podstawowe kryterium, jakim jest posiadanie kompetencji i doświadczenia pozwalających na prawidłową realizację zajęć.

Ponadto, w ramach programu studiów o profilu praktycznym – co najmniej 50% godzin zajęć ma być prowadzonych przez nauczycieli akademickich zatrudnionych w tej uczelni jako podstawowym miejscu pracy. W przypadku studiów o profilu ogólnoakademickim – ten próg wynosi co najmniej 75% godzin zajęć.

Na jakich stanowiskach są zatrudniani nauczyciele akademiccy? 
W Konstytucji dla Nauki ustalono zamknięty katalog grup pracowniczych, w których po 1 stycznia 2019 r. zatrudniać się będzie nauczycieli akademickich:

• grupa pracowników dydaktycznych – ich podstawowym obowiązkiem jest kształcenie i wychowywanie studentów lub uczestniczenie w kształceniu doktorantów;
• grupa pracowników badawczych (dawniej naukowych) – ich podstawowym obowiązkiem jest prowadzenie działalności naukowej lub uczestniczenie w kształceniu doktorantów;
• grupa pracowników badawczo-dydaktycznych – ich podstawowym obowiązkiem jest prowadzenie działalności naukowej, kształcenie i wychowywanie studentów lub uczestniczenie w kształceniu doktorantów.

W ramach poszczególnych grup, nauczyciele akademiccy mogą być zatrudniani co do zasady na następujących stanowiskach:

• profesora;
• profesora uczelni;
• adiunkta;
• asystenta.

Ustawa pozwala również uczelniom na autonomiczne określanie w nowych statutach innych stanowisk  pracowniczych dla nauczycieli akademickich niż te, które zostały wskazane bezpośrednio w ustawie.  [odp. z 22.10.2018 r.]

Kto może być zatrudniony na poszczególnych stanowiskach? Jak nowe nazwy stanowisk mają się do tych, które były użyte w poprzedniej ustawie?
Konstytucja dla Nauki przewiduje, że nauczyciele akademiccy są zatrudniani na stanowiskach: profesora, profesora uczelni, adiunkta i asystenta. Stanowisko profesora zastępuje stanowisko profesora zwyczajnego, zaś stanowisko profesora uczelni zastępuje stanowisko profesora nadzwyczajnego i profesora wizytującego. Osoba z tytułem profesora może być zatrudniona wyłącznie na stanowisku profesora. Ustawa nie przewiduje zatrudniania na stanowisku docenta.

Na stanowisku:

• profesora – może być zatrudniona osoba posiadająca tytuł profesora,
• profesora uczelni – może być zatrudniona osoba posiadająca co najmniej stopień doktora oraz znaczące osiągnięcia:
  • dydaktyczne lub zawodowe –  w przypadku pracowników dydaktycznych,
  • naukowe lub artystyczne –  w przypadku pracowników badawczych,
  • naukowe, artystyczne lub dydaktyczne – w przypadku pracowników badawczo-dydaktycznych,
• adiunkta – może być zatrudniona osoba posiadająca co najmniej stopień doktora,
• asystenta – może być zatrudniona osoba posiadająca tytuł zawodowy magistra, magistra inżyniera albo równorzędny.

Uczelnia w statucie może określić dodatkowe stanowiska i wymagania kwalifikacyjne niezbędne do ich zajmowania. Natomiast w odniesieniu do wyżej wymienionych stanowisk (wskazanych wprost w statucie) uczelnia może określić dodatkowe wymagania kwalifikacyjne niezbędne do ich zajmowania, które jednak nie mogą dotyczyć posiadania lub obowiązku uzyskania stopnia doktora, stopnia doktora habilitowanego lub tytułu profesora.

Osoba zatrudniona przed dniem wejścia w życie ustawy na stanowisku docenta, na podstawie mianowania na czas określony albo umowy o pracę na czas określony,  pozostaje na tym stanowisku do upływu terminu wskazanego w akcie zatrudnienia. Natomiast osoba zatrudniona przed dniem wejścia w życie ustawy na stanowisku docenta, na podstawie mianowania na czas nieokreślony, pozostaje na tym stanowisku do końca okresu wskazanego w akcie mianowania, jednak nie dłużej niż do końca roku akademickiego, w którym ukończyła ona 67. rok życia, jeżeli nabyła prawo do emerytury. Jeżeli z ukończeniem 67. roku życia osoba zajmująca stanowisko docenta nie nabyła prawa do emerytury, wygaśnięcie stosunku pracy następuje z końcem roku akademickiego, w którym nabędzie to prawo.  [odp.  z 22.10.2018 r.]

Na stanowisku asystenta może być zatrudniona osoba posiadająca tytuł zawodowy magistra, magistra inżyniera albo równorzędny. Czy to oznacza, że osoba ze stopniem doktora nie może być asystentem? 
Osoba ze stopniem doktora może być zatrudniona na stanowisku asystenta. Przepisy Konstytucji dla Nauki przewidują minimalne wymagania kwalifikacyjne pozwalające na zatrudnienie na poszczególnych stanowiskach. W przypadku zatrudnienia na stanowisku asystenta takim minimalnym wymaganiem jest posiadanie tytułu zawodowego magistra, magistra inżyniera albo równorzędnego. W związku z tym, że osoba posiadająca stopień doktora spełnia również to niższe wymaganie dotyczące tytułu zawodowego, może być zatrudniona na stanowisku asystenta. Niemożliwe byłoby natomiast zatrudnienie na stanowisku adiunkta osoby nieposiadającej co najmniej stopnia doktora.  [odp. 22.10.2018 r.]

Nauczyciel akademicki chce zacząć dodatkową pracę w innej uczelni. Uczelnia ta ma podpisaną umowę o współpracy z uczelnią, która jest jego podstawowym miejscem pracy. Czy wobec tego musi wystąpić o zgodę do rektora na dodatkowe zatrudnienie?

Nauczyciel akademicki, który:

• w dniu wejścia w życie ustawy był zatrudniony w uczelni publicznej jako podstawowym miejscu pracy i nie została mu udzielona zgoda na dodatkowe zatrudnienie albo
• do 31 grudnia 2018 r. nawiąże stosunek pracy z uczelnią publiczną na tych warunkach

– jest zobowiązany wystąpić do rektora o uzyskanie zgody na dodatkowe zatrudnienie w innej uczelni. Nawet w sytuacji, w której uczelnia stanowiąca jego podstawowe miejsce pracy ma podpisaną umowę o współpracy z uczelnią, na której chce podjąć (lub kontynuować) dodatkowe zatrudnienie.

Nauczyciel akademicki, z którym uczelnia (będąca jego podstawowym miejscem pracy) zawrze umowę o pracę po 1 stycznia 2019 r. nie będzie musiał uzyskać zgody na dodatkowe zatrudnienie w przypadku podjęcia zatrudnienia w podmiotach , z którymi uczelnia zawarła współpracę na podstawie umowy lub porozumienia.  [odp. z 22.10.2018 r.]

Czy nauczyciel akademicki może być zatrudniony w uczelni na podstawie umowy zlecenia? 
Nie. Nawiązanie stosunku pracy z pracownikiem uczelni (w tym – z nauczycielem akademickim) następuje na podstawie umowy o pracę. Natomiast zajęcia dydaktyczne mogą być prowadzone zarówno przez nauczycieli akademickich, jak i przez inne osoby, niebędące nauczycielami akademickimi (jeśli posiadają odpowiednie kwalifikacje). Ci ostatni mogą wykonywać swoje obowiązki w ramach umów cywilno-prawnych, a więc również w ramach umów zlecenia. Decyzję w tym zakresie podejmuje rektor.  [odp. z 22.10.2018 r.]

Czy osoby inne niż nauczyciele akademiccy mogą prowadzić zajęcia? Czy nauczyciele akademiccy muszą mieć doświadczenie zdobyte poza uczelnią? 
Tak, zajęć dydaktycznych w uczelniach nie muszą prowadzić tylko i wyłącznie nauczyciele akademiccy. Również inne osoby, które posiadają odpowiednie kompetencje i doświadczenie pozwalające na prawidłową realizację zajęć, mogą prowadzić zajęcia. Nie ma również wymogu posiadania przez nauczycieli akademickich doświadczenia zdobytego poza uczelnią.  [odp.  z 22.10.2018 r.]

CASE: Przez 30 lat pracowałem jako nauczyciel akademicki, posiadam więc kompetencje i doświadczenie pozwalające na prawidłową realizację zajęć w ramach programu studiów, ale zdobyłem je tylko w macierzystej uczelni. Obecnie jestem zatrudniony na stanowisku naukowo-technicznym i poza godzinami pracy mógłbym prowadzić zajęcia ze studentami na umowę zlecenie. Konstytucja dla Nauki mówi o doświadczeniu zdobytym poza uczelnią dla innych osób niż nauczyciel akademicki. Co to dla mnie oznacza?

Zajęcia mogą być prowadzone przez:

• nauczycieli akademickich zatrudnionych w danej uczelni posiadających kompetencje i doświadczenie pozwalające na ich prawidłową realizację,
• inne osoby, które posiadają takie kompetencje i doświadczenie.

Nie wprowadzono natomiast warunku posiadania doświadczenia zdobytego wyłącznie poza uczelnią, ani nie uregulowano wymagań w zakresie okresów i rodzajów zatrudnienia, w ramach którego doświadczenie było zdobywane.

Regulacja zawarta w Konstytucji dla Nauki nakłada jedynie obowiązek zamieszczenia w Systemie POL-on (w wykazie nauczycieli akademickich, innych osób prowadzących zajęcia, osób prowadzących działalność naukową oraz osób biorących udział w jej prowadzeniu) oświadczenia o okresie doświadczenia zawodowego uzyskanego poza uczelnią (co najmniej 5 lat) ale tylko w przypadku innych osób prowadzących zajęcia, które takie doświadczenie posiadają. Natomiast przepisy ustawy nie wprowadzają wymogu posiadania co najmniej pięcioletniego doświadczenia zdobytego poza uczelnią jako warunku prowadzenia zajęć.

Właściwy dobór nauczycieli akademickich i innych osób prowadzących zajęcia jest jednym z elementów kluczowych dla zapewnienia odpowiedniej jakości kształcenia studentów. Dlatego to władze uczelni, nawiązując współpracę z daną osobą, muszą ocenić posiadane przez nią kompetencjei doświadczenie pod kątem adekwatności do programu studiów i realizowanych zajęć.  Poziom kadry prowadzącej kształcenie stanowi jedno z kryteriów oceny programowej przeprowadzanej przez Polską Komisję Akredytacyjną.  [odp. z 22.10.2018 r.]

Na jakiej podstawie przebiega zatrudnienie profesora emerytowanego? 
Nawiązanie stosunku pracy następuje na podstawie umowy o pracę. Pierwsza umowa o pracę zawierana będzie na czas nieokreślony albo określony na okres do 4 lat. Do umów zawartych z nauczycielami akademickimi, którzy pobierają świadczenie emerytalne, nie będzie się stosować przepisów art. 25¹ § 1-3 Kodeksu pracy (czyli ograniczenia dotyczącego maksymalnie 33 miesięcznego czasu trwania tych umów).

Do umów o pracę obowiązujących w dniu wejścia w życie ustawy oraz do umów zawartych w okresie od dnia wejścia w życie ustawy do dnia 31 grudnia 2018 r., zastosowanie będą miały do dnia 30 września 2020 r. przepisy ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym. Oznacza to, że wyłączenia stosowania przepisów Kodeksu pracy w zakresie umów na czas określony w stosunku do osób pobierających świadczenie emerytalne będą mogły być stosowane do stosunków pracy zawartych po 1 stycznia 2019 roku.  [odp.  z 22.10.2018 r.]

Czy zniesienie obowiązku habilitacji dotyczy od 1.10.2018 r. wszystkich pracowników naukowo-dydaktycznych bez względu na datę ich zatrudnienia, czy też obowiązuje jedynie te osoby, które zostaną zatrudnione na uczelni, począwszy od momentu wejścia w życie nowej ustawy?
Do umów o pracę obowiązujących w dniu wejścia w życie Konstytucji dla Nauki oraz zawartych do 31 grudnia 2018 roku w kwestii obowiązku uzyskania habilitacji stosuje się do dnia 30 września 2020 roku przepisy dotychczasowe.

Okres zatrudnienia na stanowisku asystenta osoby nieposiadającej stopnia naukowego doktora oraz okres zatrudnienia na stanowisku adiunkta osoby nieposiadającej stopnia naukowego doktora habilitowanego, a także warunki skracania i przedłużania oraz zawieszania tych okresów określa statut, z tym, że zatrudnienie na każdym z tych stanowisk osoby nieposiadającej stopnia naukowego doktora lub doktora habilitowanego nie może trwać dłużej niż osiem lat. Do okresu, o którym mowa powyżej, nie wlicza się przerwy związanej z:

• urlopem macierzyńskim, urlopem na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopem ojcowskim, urlopem rodzicielskim lub urlopem wychowawczym, udzielonych na zasadach określonych w przepisach ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy,
• pobieraniem zasiłku chorobowego lub świadczenia rehabilitacyjnego w związku z niezdolnością do pracy, w tym spowodowaną chorobą wymagającą rehabilitacji leczniczej.
• Podstawa prawna: art. 120 ustawy z dnia 27 lipca 2005 roku – Prawo o szkolnictwie wyższym. [odp. z 22.10.2018 r.]

CASE: Jestem pracownikiem naukowo-dydaktycznym. Pracuję na cały etat (1), ale oprócz zajmowania się działalnością naukową zajmuję się również działalnością dydaktyczną z racji obejmowanego stanowiska. Czy w ramach dyscypliny naukowej powinienem wykazać cały etat, czy jednak po odjęciu od całego etatu (1) części etatu przeznaczonej na działalność dydaktyczną (np. 0,2) powinienem wykazać pozostałą część etatu, w zakresie której prowadzę działalność naukową (tj. 0,8)? 
Pracownik naukowo-dydaktyczny – zatrudniony na cały etat, który oprócz zajmowania się działalnością naukową zajmuje się również działalnością dydaktyczną – z racji obejmowanego stanowiska jest zobowiązany wykazać na potrzeby ewaluacji cały etat w ramach dyscypliny naukowej.  [odp. z 22.10.2018 r.]

CASE: W roku 2007 i 2008 przebywałam przez 8 miesięcy na zwolnieniu związanym z ciążą. Czy okres ten wlicza mi się do rotacji adiunkta?
Do umów o pracę obowiązujących w dniu wejścia w życie ustawy Konstytucji dla Nauki oraz zawartych do 31 grudnia 2018 roku, w kwestii obowiązku uzyskania habilitacji, stosuje się do dnia 30 września 2020 roku przepisy dotychczasowe, tj. art. 120 ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym. Okres zatrudnienia na stanowisku asystenta osoby nieposiadającej stopnia naukowego doktora oraz okres zatrudnienia na stanowisku adiunkta osoby nieposiadającej stopnia naukowego doktora habilitowanego, a także warunki skracania i przedłużania oraz zawieszania tych okresów określa statut. Przy czym zatrudnienie na każdym z tych stanowisk osoby nieposiadającej stopnia naukowego doktora lub doktora habilitowanego nie może trwać dłużej niż osiem lat. Jednak do tego okresu nie wlicza się przerwy związanej z:

• urlopem macierzyńskim, urlopem na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopem ojcowskim, urlopem rodzicielskim lub urlopem wychowawczym, udzielonych na zasadach określonych w przepisach ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy,
• pobieraniem zasiłku chorobowego lub świadczenia rehabilitacyjnego w związku z niezdolnością do pracy, w tym spowodowaną chorobą wymagającą rehabilitacji leczniczej.
• Podstawa prawna: art. 120 ustawy z dnia 27 lipca 2005 roku – Prawo o szkolnictwie wyższym, art. 246 ustawy z dnia 3 lipca 2018 roku – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. [ odp. z 12.12.2018 r. ]

Czy zgodnie z art. 120 ust. 2 Konstytucji dla Nauki uczelnia może zatrudnić daną osobę na stanowisku nauczyciela akademickiego w podstawowym miejscu pracy, jeśli osoba ta jest zatrudniona w instytucie naukowym na stanowisku pracownika naukowego?
Nauczyciel akademicki może mieć tylko jedno podstawowe miejsce pracy. A osoba zatrudniona w instytucie badawczym albo w Polskiej Akademii Nauk jako podstawowym miejscu pracy nie może być równocześnie zatrudniona w uczelni jako podstawowym miejscu pracy. Nauczyciel akademicki zatrudniony w uczelni publicznej, która jest jego podstawowym miejscem pracy, może za zgodą rektora podjąć lub kontynuować dodatkowe zatrudnienie tylko u jednego pracodawcy prowadzącego działalność dydaktyczną lub naukową. Jeżeli statut nie stanowi inaczej, przepis ten stosuje się również do uczelni niepublicznych. [odp. z 13.12.2018 r.]

Komu przysługuje jednorazowa odprawa emerytalna? Czy pracownik uczelni, który nie jest nauczycielem akademickim, a jest zatrudniony w niepełnym wymiarze etatu, może dostać taką odprawę?
Pracownicy niebędący nauczycielami akademickimi, zatrudnieni w uczelni w niepełnym wymiarze czasu pracy są uprawnieni do odprawy. Mówi o tym na przepis art. 146 ust. 2 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. [odp. z 16.01.2019 r.] 

Konstytucja dla Nauki pozwala na zatrudnienie nauczyciela akademickiego bez przeprowadzania konkursu. W jakich przypadkach i od kiedy można stosować tę zasadę? Co z umowami, które zostały zawarte przed wejściem w życie reformy?
Przeprowadzenie otwartego konkursu jest konieczne w przypadku nawiązania pierwszego stosunku pracy w danej uczelni na czas nieokreślony lub określony dłuższy niż 3 miesiące (w wymiarze przekraczającym połowę pełnego wymiaru czasu pracy). Tryb i warunki przeprowadzania konkursu określa statut. Kolejna umowa z daną uczelnią może być zawarta na czas nieokreślony bez przeprowadzenia konkursu. Warunkiem jest jednak otrzymanie pozytywnej oceny okresowej. Zatem, obowiązek przeprowadzania konkursu jest wymagany w przypadku zatrudnienia nowego nauczyciela akademickiego. Powyższą zasadę należy stosować do nauczycieli akademickich, z którymi uczelnia zawarła umowę o pracę przed wejściem w życie reformy. Ponadto, nie trzeba przeprowadzać konkursu w przypadku zatrudnienia nauczyciela akademickiego:

1. skierowanego do pracy w uczelni na podstawie umowy zawartej z zagraniczną instytucją naukową;
2. będącego beneficjentem przedsięwzięcia, programu lub konkursu ogłoszonego przez NAWA, NCBiR, NCN lub międzynarodowego konkursu na realizację projektu badawczego;
3. na czas realizacji projektu badawczego lub dydaktycznego finansowanego:

• ze środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej,
• przez inny podmiot przyznający grant.

[odp.  z 8.02.2019 r.]

Planuję zrobić habilitację. Jednym z wymogów, by móc uzyskać ten stopień, jest wykazywanie się „istotną działalnością”.  Stąd też moje zapytanie i prośba o doprecyzowanie, co oznacza to pojęcie. 
Wykazanie się istotną aktywnością naukową albo artystyczną w więcej niż jednej uczelni, instytucji naukowej lub instytucji kultury (w szczególności zagranicznej) jest jednym z wymogów nadania stopnia doktora habilitowanego. Z racji tego, że nie wyliczono enumeratywnie elementów składających się na pojęcie  „aktywności naukowej” przyjęto możliwie najszerszą jego interpretację. Warto zacząć od tego, że termin ten nie odnosi się wyłącznie do okresu po uzyskaniu stopnia doktora. Obejmuje on w założeniach cały dotychczasowy dorobek kandydata do stopnia doktora habilitowanego, bez rozgraniczania na poszczególne etapy ścieżki naukowej. Stąd też należy rozumieć przez to pojęcie wszelkie formy aktywności naukowej, jak  np.: kierowanie zespołami badawczymi, staże naukowe czy prowadzenie prac naukowych.

• Podstawa prawna: art. 219 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 20 lipca 2018 roku – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2018 r. poz. 1668) [odp. z 1.04.2019 r.]

Zatrudnianie doktorantów w projektach MSCA ITN w świetle Ustawy 2.0

Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, począwszy od października 2019 r., kształcenie doktorantów odbywa się w szkole doktorskiej (art. 198 ust. 1), a doktoranci nieposiadający stopnia doktora otrzymują stypendium doktoranckie (art. 209 ust. 1) wypłacane przez podmiot prowadzący szkołę doktorską (art. 209. ust. 9). Co do zasady doktorant nie może być zatrudniony jako nauczyciel akademicki ani jako pracownik naukowy (art. 209, pkt 10), jednak zakaz ten opatrzono pewnymi wyłączeniami (omówionymi w ww. artykule ustawy). Zakaz nie dotyczy m.in. zatrudnienia doktoranta jako nauczyciela akademickiego czy pracownika naukowego w celu realizacji projektu badawczego finansowanego ze środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej (art.  209 ust. 10 pkt 1 i art. 119 ust. 2 pkt 3a).

Zgodnie z zasadami realizacji projektów MSCA Innovative Training Networks (ITN) początkujący naukowcy muszą być zatrudniani do realizacji projektów na podstawie czasowej umowy o pracę, z pełnym ubezpieczeniem zdrowotnym i społecznym, chyba, że krajowe przepisy jednoznacznie tego zabraniają (GA, Art.6.2(b) (i)). W projektach ITN European Joint Doctorates i ITN European Industrial Doctorates zatrudniani początkujący naukowcy muszą być włączeni do programu kształcenia doktorantów („enrollment in doctoral programme”), odpowiednio Art.6.2 (vii) i Art. 6.2 (viii) umowy grantowej, zatem muszą być uczestnikami szkoły doktorskiej. Natomiast w projektach ITN European Training Networks nie ma obowiązku włączania zatrudnianych początkujących naukowców do programu doktoranckiego, zatem mogą oni, ale nie muszą być uczestnikami szkoły doktorskiej.
W przypadku nieuczestniczenia w szkole doktorskiej naukowcy ci mogą przygotowywać rozprawę doktorską w trybie eksternistycznym.

Realizacja projektów MSCA ITN wymaga zastosowania się zarówno do przepisów umowy grantowej programu MSCA, jak i do przepisów polskiej ustawy. Doktoranci przyjmowani w ramach projektów ITN przez polskie podmioty nauki i szkolnictwa wyższego muszą zostać zatrudnieni na czasową umowę o pracę. Ponieważ ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce nie przewiduje zwolnienia z wypłaty stypendium doktoranckiego uczestnikom szkoły doktorskiej nieposiadającym stopnia doktora, poczatkujący naukowcy zatrudniani w ramach ITN i przyjmowani do szkół doktorskich muszą otrzymywać zarówno wynagrodzenie na podstawie umowy o pracę, płacone ze środków projektu, jak i stypendium doktoranckie, wynikające z przepisów ustawy i pokrywane z własnych środków podmiotu. Należy również pamiętać, że zatrudnienie w uczelni na stanowisku nauczyciela akademickiego w grupie stanowisk badawczo-dydaktycznych i badawczych oraz instytucie naukowym PAN lub instytucie badawczym na stanowisku pracownika naukowego jest równoznaczne z prowadzeniem działalności naukowej. Oznacza to konieczność złożenia oświadczenia o reprezentowanej dyscyplinie, a także oświadczenia upoważniającego podmiot zatrudniający do zaliczenia pracownika do liczby pracowników prowadzących działalność naukową (tzw. oświadczenie o liczbie „N”), o ile takie oświadczenie nie było złożone w innym podmiocie.

Czy uczelnia niepubliczna może ustalić w statucie inny roczny wymiar zajęć dla nauczycieli niż ten określony w ustawie? 
Nie. Normy dotyczące czasu pracy pracowników wykonujących zawód nauczyciela akademickiego zarówno w uczelniach publicznych, jak i niepublicznych są takie same. Reguluje je art. 127 ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce.

Nauczycieli akademickich obowiązuje system zadaniowego czasu pracy, w ramach którego określone jest tzw., pensum dydaktyczne uwzględniające czas na realizację obowiązków dydaktycznych. Roczny wymiar zajęć dydaktycznych, wynosi odpowiednio: do 240 godzin dydaktycznych – dla pracownika badawczo-dydaktycznego; do 180 godzin dydaktycznych – do pracownika badawczo-dydaktycznego zatrudnionego na stanowisku profesora; do 360 godzin dydaktycznych – dla pracownika dydaktycznego oraz do 540 godzin dydaktycznych – dla pracownika dydaktycznego zatrudnionego na stanowisku lektora lub instruktora, jeżeli statut uczelni przewiduje takie stanowisko. Jedna godzina dydaktyczna wynosi 45 minut.

• Regulamin pracy

Ustawa określa maksymalny wymiar pensum. Natomiast zasady ustalania zakresu wszystkich  obowiązków nauczycieli akademickich dla poszczególnych grup pracowników i rodzajów stanowisk, rodzaje zajęć dydaktycznych objętych zakresem tych obowiązków, w tym wymiar zajęć dydaktycznych oraz innych obowiązków dla poszczególnych stanowisk, oraz zasady obliczania godzin dydaktycznych będzie określać regulamin pracy.

• Godziny ponadwymiarowe

Ustawa przewiduje, że w przypadkach uzasadnionych koniecznością realizacji programu studiów nauczyciele akademiccy zobowiązani będą do prowadzenia zajęć dydaktycznych w godzinach ponadwymiarowych, które wynosić będą ¼ rocznego wymiaru pensum dla pracownika badawczo-dydaktycznego oraz ½ rocznego wymiaru pensum dla pracownika dydaktycznego.

Nauczycielowi akademickiemu, za jego zgodą, może być powierzone prowadzenie zajęć dydaktycznych w godzinach ponadwymiarowych w wymiarze nieprzekraczającym dwukrotności rocznego wymiaru zajęć dydaktycznych.

Ponadto, zajęcia dydaktyczne – a więc jeden z podstawowych obowiązków nauczyciela akademickiego – mogą być wykonywane również poza uczelnią na zasadach określonych w regulaminie pracy.

Warto także zwrócić uwagę na art. 115 ust. 2 ustawy, który obok podstawowych obowiązków dla poszczególnych grup nauczycieli akademickich nakładana wszystkich nauczycieli akademickich obowiązek uczestniczenia w pracach organizacyjnych na rzecz uczelni oraz stałego podnoszenia kwalifikacji.

Oznacza to, że – ustalając wszelkie zadania powierzane do realizacji dla nauczycieli akademickich – uczelnia winna je tak ustalić, by możliwe było ich wykonanie w ramach wymiaru czasu pracy wynikającego z ogólnie przyjętych norm, tj. maksymalnie 40 godzin tygodniowo w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy, w przyjętym okresie rozliczeniowym. [odp. z 7.01.2019 r.]

• Podstawa prawna: 115, 117 oraz 127 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce; 129 §1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy