Regionalna Dyrekcja
Ochrony Środowiska w Bydgoszczy

Lasy są najbardziej skomplikowanym ekosystemem lądowym, przez co jego zdefiniowanie nie należy do najłatwiejszych zadań. Jest wiele jego definicji, które mniej lub bardziej różnią się od siebie.

Według art. 3 Ustawy o lasach z 1991 r. lasem jest grunt:

• o zwartej powierzchni co najmniej 0,10 ha, pokryty roślinnością leśną (uprawami leśnymi) – drzewami i krzewami oraz runem leśnym – lub przejściowo jej pozbawiony:

  a) przeznaczony do produkcji leśnej lub

  b) stanowiący rezerwat przyrody lub wchodzący w skład parku narodowego albo

  c) wpisany do rejestru zabytków;

• związany z gospodarką leśną, zajęty pod wykorzystywane dla potrzeb gospodarki leśnej: budynki i budowle, urządzenia melioracji wodnych, linie podziału przestrzennego lasu, drogi leśne, tereny pod liniami energetycznymi, szkółki leśne, miejsca składowania drewna, a także wykorzystywany na parkingi leśne i urządzenia turystyczne.

Definicja lasu z Rozporządzenia (WE) nr 2152/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 listopada 2003 r. różni się od tej z ustawy o lasach. Według niej za „las” uznaje się:

• „obszar z pokrywą korony drzew (lub równoważny poziom pni drzew) na ponad 10 % i powierzchni większej niż 0,5 ha. Drzewa powinny osiągać wysokość minimum 5 m w stanie dojrzałym in situ. Może składać się z zamkniętej formacji leśnych, gdzie drzewa różnych poziomów i podszycia leśnego pokrywają znaczną część powierzchni lub otwartych formacji leśnych z pokrywą o stałej wegetacji, w której pokrywa koron drzew przekracza 10 %. Młode naturalne drzewostany i wszystkie plantacje założone do celów leśniczych, które nie osiągnęły jeszcze gęstości korony 10 % lub 5 m wysokości drzew są rozumiane także jako las, tak jak powierzchnie zwykle tworzące część powierzchni leśnej i które są czasowo pozbawione drzew w wyniku ludzkiej interwencji lub powodów naturalnych, ale oczekuje się, że powrócą do lasu. Definicja "lasu" obejmuje: szkółki leśne i sady nasienne, które stanowią integralną część lasu; drogi leśne, wycięte trakty, pasy przeciwpożarowe i inne małe otwarte powierzchnie w lesie; las w parkach narodowych, rezerwaty naturalne i inne obszary chronione, takie jak obszary szczególnego zainteresowania środowiskiem naturalnym, naukowego, historycznego, kulturalnego lub duchowego; pasy wiatrochłonne i pasy ochronne drzew o powierzchni większej niż 0,5 ha i o szerokości większej niż 20 m. Definicja obejmuje plantacje kauczuku i drzewostany dębu korkowego. Jednakże definicja "lasu" wyłącza: obszar wykorzystywany głównie do praktyk rolniczych.”

Lasy nazywamy płucami Ziemi. Miano to zostało im nadane, ponieważ w procesie fotosyntezy pochłaniają duże ilości dwutlenku węgla (CO₂), który jest jednym z ważniejszych gazów cieplarnianych odpowiedzialnych za efekt cieplarniany. Gaz ten po pochłonięciu jest rozdzielany na węgiel i tlen, gdzie ten pierwszy jest magazynowany w pniach i innych częściach drzew w postaci węglowodanów, a drugi zostaje oddany do atmosfery w postaci cząsteczkowej.

Lasy odgrywają również ważną rolę w retencjonowaniu wody. Woda opadowa zatrzymuje się na liściach drzew i krzewów, a także w runie, w tym w mchach, przez co zostaje przetrzymana dłuższy czas przed wsiąknięciem w głąb gleby. W ten sposób powierzchnie, na których rośnie las, są chronione przed erozją wodną. Erozji także zapobiega wzmocnienie gleby przez korzenie roślin leśnych.

Ekosystemy leśne stanowią też miejsce dla życia wielu organizmów należących do królestwa zwierząt, roślin i grzybów. Lasy różnią się między sobą m.in. wiekiem, składem gatunkowym drzewostanu, czy typem siedliskowym stwarzając tym samym specyficzne warunki dla rzadkich gatunków będących pod ochroną.

Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Bydgoszczy wraz z Lasami Państwowymi w celu zachowania siedlisk leśnych oraz organizmów w nich żyjących, sprawują nadzór nad formami ochrony przyrody, takimi jak np. rezerwaty przyrody i obszary Natura 2000 na terenach leśnych. Na tego typu powierzchniach staramy się zachować najcenniejsze elementy tych ekosystemów poprzez ochronę czynną lub ścisłą.

Bezpośrednią pieczę nad terenami leśnymi objętymi ochroną sprawują leśnicy. To oni regularnie monitorują ich stan i prowadzą działania ochronne, po wcześniejszych uzgodnieniach z Regionalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska, w celu zachowania najcenniejszych walorów przyrodniczych w lasach objętych formami ochrony przyrody. Corocznie nadleśnictwa przekazują do RDOŚu karty ocen rezerwatów zawierające informacje o aktualnej kondycji lasu objętego ochroną rezerwatową czy o wykonanych w nich zabiegach ochronnych. Także w wyniku obserwacji pracowników terenowych Lasów Państwowych do Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska są zgłaszane miejsca gniazdowania rzadkich ptaków, dla których ustalane są strefy ochronne. W lasach w obrębie tych stref uzgadniany jest zakres działań gospodarczych po to, aby ograniczyć czynniki mogące niepokoić chronione gatunki. Leśnicy regularnie kontrolują czy zgłoszone gniazda są w kolejnych latach zasiedlane przez ptaki. Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska uzgadnia również projekty planów urządzenia lasu i uproszczonych planów urządzenia lasu dla poszczególnych nadleśnictw i gmin, co ma na celu kontrole zgodności zaprojektowanych działań w lasach z przepisami dotyczącymi ochrony przyrody. Uzgodnieniu przez RDOŚ podlegają także projekty uchwał dotyczące ustanowienia pomników przyrody i użytków ekologicznych na terenach leśnych, które są formami ochrony przyrody najczęściej zgłaszanymi i kontrolowanymi przez leśników. Lasy Państwowe są też zobowiązane do odpowiedniego, zgodnego z planami zadań ochronnych, gospodarowania w lasach objętych obszarami Natura 2000, zwłaszcza jeżeli na tych terenach przedmiotem ochrony są leśne siedliska przyrodnicze będące przedmiotem zainteresowania Wspólnoty.

W całym województwie kujawsko-pomorskim znajduje się aż 48 rezerwatów leśnych. Przykładem działań mających na celu ochronę i zachowanie tych cennych przyrodniczo terenów w samym tylko 2022 roku były zarządzenia Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Bydgoszczy dotyczące planów ochrony dla takich rezerwatów leśnych jak „Ostrowo” czy „Dziki Ostrów”. Celem tych dokumentów jest m.in. podjęcie działań, które pozwolą zachować rodzimy skład gatunkowy lasów objętych ochroną rezerwatową poprzez usuwanie gatunku obcego i inwazyjnego, jakim jest czeremcha amerykańska (Padus serotina), a także zachowanie naturalnie kształtującego się drzewostanu. Poza tym w ubiegłym roku plany ochrony zostały też ustanowione dla rezerwatów „Rogóźno Zamek”, w którym chroniony jest wielogatunkowy las z udziałem jarzębu brekinii (Sorbus torminalis), źródliska oraz wody rzeki Gardęgi; oraz „Stary Zagaj”, w celu zachowanie lasów liściastych o cechach naturalnych. Ponadto zostały ustanowione zadania ochronne dla leśnego rezerwatu „Kulin”, którego celem ochrony jest zachowanie wielogatunkowych drzewostanów o cechach zbliżonych do naturalnych.

Działania RDOŚ nie oznaczają jednak, że obywatel nie ma wpływu na dobrostan lasów. Każda osoba z nich korzystająca w różnych celach, powinna robić to świadomie, tak aby nie wywierać negatywnego wpływu na środowisko przyrodnicze.

Lasy są wspólnym dobrem, bez którego nasze życie wyglądałoby zupełnie inaczej.