Miasto zwarte - jak to się robi w Madrycie?
21.03.2022
Co wspólnego ma Real Madryt – jeden z najbardziej utytułowanych klubów sportowych na świecie ze zrównoważoną urbanizacją oraz kształtowaniem miasta zwartego? W 2005 roku w stolicy Hiszpanii otwarto nowe centrum szkoleniowo-treningowe klubu ze stadionem im. Alfredo Di Stéfano. Obiekt zlokalizowany jest w nowobudowanej dzielnicy Valdebebas, którą od samego początku projektowano i realizowano w pełnej zgodności z założeniami miasta zwartego.
Zaplanowane od początku
Valdebebas, zajmujące łączną powierzchnię 1060 ha, położone jest w północno-wschodniej części miasta, w sąsiedztwie portu lotniczego Madryt-Barajas (głównego lotniska Hiszpanii). Prace koncepcyjne nad stworzeniem nowej wielofunkcyjnej dzielnicy na dotychczas w większości niezagospodarowanym obszarze miasta, otoczonym z każdej strony drogami szybkiego ruchu, rozpoczęto w 2002 roku. Trzy lata później przyjęto master plan rozwoju dzielnicy, a do końca 2008 roku opracowano szczegółowy podział jej obszaru między różne funkcje (mieszkaniowe, usługowe, handlowego, biznesowe, komunikacyjne, rekreacyjne) z zachowaniem ich przemieszania w poszczególnych kwartałach zabudowy. Precyzyjnie zaplanowano również układ transportowy nowej dzielnicy, obejmujący nie tylko sieć dróg, ale także spójny system transportu publicznego, pieszego i rowerowego. Co istotne, cały układ komunikacyjny dróg (w części z wyodrębnionymi buspasami) oraz ścieżek rowerowych i przestrzeni pieszych (chodników i placów) wykonany został przed rozpoczęciem zabudowy poszczególnych kwartałów. Budowę pierwszych budynków mieszkalnych oraz usługowych i handlowych rozpoczęto w 2011 roku. Pierwsi mieszkańcy wprowadzili się do Valdebebas pod koniec 2013 roku. Obecnie dzielnica w dalszym ciągu znajduje się w trakcie realizacji.
Parametry dzielnicy
Choć w Valdebebas przewidziano budowę 12,5 tys. mieszkań dla około 40 tys. mieszkańców oraz stworzenie 60 tys. miejsc pracy poprzez zapewnienie ponad miliona m2 powierzchni biurowej, to podkreślenia wymaga fakt, że połowę jej obszaru stanowić mają tereny zielone. Częścią dzielnicy jest Park Leśny im. Filipa VI (o powierzchni 470 ha), odtwarzający pięć rodzimych ekosystemów wnętrza Półwyspu Iberyjskiego. W 2021 roku rozpoczęto budowę Parku Centralnego Valdebebas, który ma być swego rodzaju zielonym sercem dzielnicy. Ponadto na jej obszarze przewidziano 49 mniejszych parków miejskich i innych terenów zielonych. Maksymalna odległość budynków od terenów zielonych wynosić ma nie więcej niż 150 m. Przestrzeń pozostałą do zainwestowania (poza infrastrukturą komunikacyjną, terenami zielonymi i centrum treningowym Realu Madryt) rozdzielono po połowie między zabudowę mieszkaniową oraz pozostałe funkcje (w tym obszar biznesowy Valdebebas Fintech District, centrum handlowe i szereg obiektów użyteczności publicznej realizowanych przez Miasto Madryt i Wspólnotę Autonomiczną Madrytu). W kontekście zabudowy mieszkaniowej warto podkreślić, że 45% mieszkań planowanych w dzielnicy stanowić mają lokale spełniające kryterium dostępnego mieszkalnictwa (w tym mieszkania komunalne i mieszkania objęte różnymi formami rządowej ochrony cen).
Valdebebas jest również przykładem rozwoju w duchu zrównoważonej mobilności. W dzielnicy wytyczono 13 km linii autobusowych i wybudowano 27 km ścieżek rowerowych (w tym 22 km wzdłuż głównych ulic i dodatkowe 5 km na obszarze parku leśnego). W 2015 roku w Valdebebas otwarto stację kolei aglomeracyjnej (na przebiegu linii łączącej dworzec kolejowy Chamartín z portem lotniczym). Stacja jest zaczątkiem przyszłego węzła transportowego integrującego kolej aglomeracyjną, system transportu autobusowego i planowaną do budowy linię lekkiej kolei, która docelowo połączy dzielnicę Valdebebas z siecią madryckiego metra.
Lekcja z Madrytu
Dlaczego realizację Valdebebas można uznać za dobrą praktykę kształtowania miasta zwartego? Po pierwsze, należy podkreślić jej planowany i skoordynowany rozwój. Zabudowa dzielnicy nie przebiega w sposób żywiołowy i chaotyczny, lecz w oparciu o wcześniej wykonany master plan oraz w dążeniu do osiągnięcia z góry określonej struktury przestrzenno-funkcjonalnej. Takie podejście obok zapewnienia ładu przestrzennego gwarantuje także łączenie i współwystępowanie różnych funkcji (publicznych i komercyjnych) w miejscu zamieszkania, co stanowi jedną z kluczowych cech miasta zwartego. Po drugie, Valdebebas od początku realizowana jest z myślą o jej przyszłych mieszkańcach oraz ich zróżnicowanych potrzebach. Dzielnica ma charakter wielofunkcyjny – w jej przestrzeni znajdują się nie tylko budynki mieszkalne, ale również miejsca pracy oraz obiekty handlowe i usługowe, miejsca rekreacji i wypoczynku. Podkreślenia wymaga zapewnienie znacznego udziału powierzchni terenów zielonych. Tym samym Valdebebas łączy w sobie takie wymiary miasta zwartego, jak funkcjonalność, dostępność i bliskość. Wreszcie nowa dzielnica Madrytu daje możliwość wyboru w zakresie mobilności. Układ komunikacyjny został zrealizowany przed zabudową kwartałów, stąd na obszarze dzielnicy nie zabrakło miejsca nie tylko dla dróg, ale przede wszystkim dla przestrzeni pieszych (chodników i placów) oraz ścieżek rowerowych.
Autor: Łukasz Sykała
Artykuł powstał we współpracy z Instytutem Rozwoju Miast i Regionów.