Kanał Gliwicki – inwestycje, które przywróciły życie transportowi wodnemu
Kanał Gliwicki – symbol Gliwic, to ważny element integracji województwa opolskiego i śląskiego. Jedna z kluczowych dróg wodnych w Polsce, łączy bowiem Górnośląski Okręg Przemysłowy z Odrą i stanowi niezwykle ważny element systemu transportu rzecznego w Polsce. W ostatnich kilku latach poddany został gruntownej modernizacji, co znacząco usprawniło warunki transportu towarowego, poprawiło bezpieczeństwo użytkowników i zwiększyło jego przepustowość. Po wielu latach zaniedbań, ta ważna inwestycja poprawiła możliwości transportu, zgodnie ze znaczeniem Kanału Gliwickiego na żeglugowej mapie Polski.
Kanał Gliwicki został zbudowany w latach 1934–1938, w miejscu istniejącego od początku XIX wieku Kanału Kłodnickiego. Jego długość wynosi 40,60 km, swój początek ma w Kędzierzynie-Koźlu, a koniec w basenie portowym Portu Gliwice. Różnica poziomów skrajnych stanowisk wynosi ponad 43 m, a jej pokonanie umożliwia 6 bliźniaczych śluz żeglugowych: Łabędy, Dzierżno, Rudziniec, Sławęcice, Nowa Wieś i Kłodnica. To właśnie remont śluz był przedmiotem projektu kilkuetapowej modernizacji Kanału.
W pierwszym etapie prac, w latach 2007–2020, zmodernizowano śluzy Rudziniec, Kłodnica, Łabędy i Dzierżno. Inwestycję zrealizowano w ramach dwóch projektów finansowanych z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ) o łącznej wartości 176,1 milionów złotych. Gruntowna modernizacja zakończyła się w 2021 roku oddaniem do użytku wyremontowanych w latach 2017–2021 ostatnich dwóch śluz Sławięcice i Nowa Wieś. Drugi etap inwestycji, również finansowany z POIiŚ, kosztował 69,74 milionów złotych. Przeprowadzona modernizacja poprawiła znacząco zarówno stan techniczny, jak i bezpieczeństwo budowli i urządzeń elektromechanicznych. Co niezwykle istotne, prace były prowadzone z umożliwieniem żeglugi przez cały czas realizacji inwestycji, bez konieczności jej ograniczania. Równie ważne jest ocalenie od zapomnienia unikatowego w skali kraju historycznego charakteru śluz, nadanego im w latach 30. XX wieku.
Ten ostatni aspekt jest szczególnie istotny dla turystycznego znaczenia Kanału Gliwickiego, który odgrywa coraz większą rolę jako atrakcja turystyczna. Sam obiekt to gratka dla wielbicieli obiektów industrialnych, których od lat do województwa śląskiego przyjeżdżają tysiące. Ulokowana w Porcie Gliwice Marina Gliwice organizuje rejsy statkami pasażerskimi, a także tematyczne rejsy muzyczne i kulinarne. Co roku aktywnie włącza się również w obchody Święta Szlaku Zabytków Techniki – Industriadę. W Marinie wypożyczać można też łodzie motorowe czy kajaki. Co ważne, Kanałem, a później dalszą częścią Odrzańskiej Drogi Wodnej można popłynąć w stronę Berlina czy Amsterdamu, dzięki czemu staje się on turystyczną drogą wodną o znaczeniu europejskim.
W roku 2021 na obiektach Kanału wykonano łącznie ponad 750 śluzowań dla statków pasażerskich czy wycieczkowych, natomiast dla mniejszych statków, w tym tych przeznaczonych do uprawiania sportu lub rekreacji, wykonano ich ponad 3300. Rok ten jednak, z uwagi na obostrzenia związane pandemią COVID-19, nie jest wystarczająco miarodajny. Dla porównania – w roku 2018 na Kanale Gliwickim prześluzowano blisko 16 tysięcy jednostek.
Główna rola Kanału to jednak transport towarów na trasie Gliwice – Wrocław. W 2021 roku dokonano na nim blisko 900 śluzowań dla statków towarowych i innych obiektów pływających, a także dla spławu drewna.
Kluczowe inwestycje, które przywróciły życie transportowi wodnemu na Kanale Gliwickim, zostały zakończone. Nie oznacza to jednak, że modernizację ukończono w całości, wciąż bowiem konieczne są działania dedykowane przede wszystkim kwestii ubezpieczeń brzegowych. Zgodnie z planami będą one realizowane w kolejnych latach.
