Polska na Słowacji

Położenie geograficzne, ludność, obszar, stolica, język urzędowy

Położenie geograficzne: Republika Słowacka (Slovenská republika) państwo położone w Europie Środkowej, od 1 maja 2004 r. jest członkiem Unii Europejskiej, a od 29 marca 2004 r. NATO. Słowacja jest państwem śródlądowym, nie ma dostępu do morza. Graniczy z: Republiką Czeską (252 km), Rzeczpospolitą Polską (541 km), Republiką Węgierską (669 km), Ukrainą (98 km) i Austrią (107 km). Łącznie długość granicy państwowej wynosi 1720 km. Słowacja jest krajem w większości górskim: 61% jej powierzchni zajmują pasma Karpat Zachodnich (Tatry, Białe Karpaty, Małe Karpaty, Niskie Tatry) i Karpat Wschodnich (Bieszczady). Najwyższym punktem Słowacji jest położony w Tatrach szczyt Gerlach (2655 m.n.p.m.). W Karpatach występują rozległe kotliny śródgórskie, z których największymi są: Kotlina Koszycka i Kotlina Liptowska. Tereny nizinne zajmują stosunkowo niewielką część powierzchni kraju. Stanowią je trzy duże niziny: Nizina Zahorska, Nizina Naddunajska i Nizina Wschodniosłowacka. Na Nizinie Wschodniosłowackiej znajduje się najniższy punkt powierzchni państwa przy rzece Bodrog (94,7 m.n.p.m.).

Administracyjnie Słowacja dzieli się na osiem województw (krajów) i 79 powiatów (okresów), które dzielą się na 2.891 gmin (obce). Jednostki administracyjne szczebla wojewódzkiego i gminnego są również jednostkami samorządu terytorialnego.

Ludność: Według stanu na dzień 31.12.2019 r. Słowacja liczyła 5 457 873 mieszkańców, w tym  51,2% kobiet (dane Urzędu Statystycznego RS). Gęstość zaludnienia - 110 osób/km2. Narodowości zamieszkujące Słowację to: Słowacy (85,8%), Węgrzy (9,7%), Romowie (1,7%) (dane te nie odzwierciedlają realnej sytuacji ponieważ w większości Romowie deklarują przynależność do innych narodowości – węgierskiej albo słowackiej. Wg szacunków w RS Romowie stanowią 7%), Czesi (0,8%) oraz Rusini (Łemkowie), Ukraińcy, Rosjanie, Niemcy, Polacy i inni (2%). Na dzień 31.12.2019 r. było na Słowacji 6 007 Polaków z zarejestrowanym pobytem.

Obszar: 49 035 km2.

Stolica państwa: Bratysława (432 tys. mieszkańców).

Język urzędowy: Słowacki. Na całym terytorium kraju można posługiwać się językiem czeskim, natomiast z uwagi na liczną mniejszość węgierską zamieszkującą przede wszystkim południe Słowacji używany jest tam także język węgierski. W kontaktach handlowych najczęściej używane są języki: angielski, niemiecki i w mniejszym stopniu rosyjski.

Warunki klimatyczne

Słowacja położona jest w strefie klimatu umiarkowanego, w którym zaznaczają się wyraźnie cztery pory roku. Przeciętna temperatura dzienna wynosi zimą -2˚C a latem +21˚C. Najchłodniejszym miesiącem roku jest styczeń, najcieplejszymi są lipiec i sierpień. Ilość opadów wynosi od 400 mm do 1200 mm rocznie. Na najwyżej położonych terenach śnieg utrzymuje się 130 dni w roku.

Główne bogactwa naturalne

Na Słowacji wydobywany jest węgiel brunatny, rudy manganu, niewielkie ilości rud żelaza, miedzi, rtęci, antymonu, magnezytu, kamień budowlany, ropa naftowa (ok. 2% zapotrzebowania kraju). Na wschodzie Słowacji znajdują się znaczne pokłady rudy uranu. Słowacja posiada również zasoby alginitu (wyjątkowe w skali światowej). Minerał ten posiada duży potencjał wykorzystania w rolnictwie, przy regeneracji środowiska oraz w kosmetyce i farmacji między innymi dzięki jego zdolności zatrzymywania wody.

System walutowy, kurs i wymiana

Od 1.01.2009 r. oficjalną walutą na Słowacji jest euro. Zastąpiło ono słowacką koronę (Sk/SKK). W lipcu 2008r. Rada Ministrów UE określiła kurs konwergencji SKK w  stosunku do EUR na poziomie 30,1260 SKK/EUR. Jedno EUR dzieli się na 100 centów (1 EUR=100c).W obiegu są banknoty o nominałach; 500, 200, 100, 50, 20, 10 i 5 EUR oraz monety o nominałach: 2 i 1 EUR, 50, 20, 10, 5 centów oraz 2 i 1 cent.

Religia

Struktura wyznaniowa Słowacji: wierzący (85,0 %) w tym wyznanie: rzymskokatolickie (68,9%), ewangelicko-augsburskie (6,9%), greckokatolickie (4,1%), kościół zreformowany (2,0%),  prawosławni (0,9%) i następnie nieokreślone (2,2%). Bez wyznania jest 13,0 % obywateli. Pozostałe 2% obywateli odmówiło odpowiedzi.  

Infrastruktura transportowa

W Republice Słowackiej realizowany jest program budowy autostrad i dróg ekspresowych, których sieć docelowo będzie wynosiła 699,6 km autostrad i 1181,2 km dróg ekspresowych. Obecnie użytkowanych jest ok. 492 km autostrad i 276 km dróg ekspresowych. Absolutnym priorytetem i jednocześnie najdłuższą autostradą będzie D1 (Bratysława – Żylina - Preszów - Koszyce - granica RS/Ukraina) o długości 513 km. Przewidywane ukończenie autostrady jest regularnie przesuwane Aktualnie pełną autostradą połączone są Bratysława – Żylina. Dalej ukończono jedynie kilka odcinków. Autostradą i drogą szybkiego ruchu połączone są również Bratysława – Bańska Bystrzyca (około 225 km). Interesujący stronę polską odcinek autostrady D-3 Żylina-Czadca (do granicy z Polską) ma być ukończony najwcześniej po 2023 r.

Połączenia kolejowe na Słowacji zapewniają koleje państwowe i regionalne. Całkowita długość sieci wynosi 3622 km, z czego 3512 km to koleje o standardowej szerokości torów, 50 km koleje wąskotorowe oraz 100 km szerokotorowe. Z całkowitej długości sieci kolejowej 1536 km jest zelektryfikowanych a 2125 km jest nie zelektryfikowanych. Aktualnie przeprowadzana jest modernizacja kolei w ramach budowy korytarza kolejowego na trasie z Bratysławy do Koszyc przez Żylinę z połączeniem do Republiki Czeskiej  przez Jabłunków. Jedyna kolej szerokotorowa prowadzi z Użhorodu na Ukrainie i od granicy ukraińsko-słowackiej do Koszyc. Na Słowacji znajduje się 6 lotnisk międzynarodowych: Bratysława, Koszyce, Poprad-Tatry, Pieszczany, Żylina i Sliacz. Regularne loty międzynarodowe prowadzone są z lotnisk w Bratysławie i Koszycach.

Na Słowacji w użytkowaniu są cztery tory żeglugi śródlądowej: Dunaj (172 km), Morawa (6 km), Wag (79 km) i Bodrog (8 km).

Granice Republiki Słowackiej z Czechami, Polską, Austrią i Węgrami od 21 grudnia 2007r. są wewnętrznymi granicami Strefy Schengen. Na granicach tych nie ma kontroli paszportowej ani celnej. Granicą zewnętrzną Unii jest granica słowacko-ukraińska, na której jest dokonywana kontrola celna i paszportowa.

Obowiązek wizowy

Obowiązkowi wizowemu na Słowację podlegają wszystkie osoby oprócz:

• obywateli UE,
• obywateli państw: Albania, Andora, Antiqua i Barbuda, Antyly Holenderskie, Argentyna, Aruba, Australia, Bahama, Barbados, Bośnia i Hercegowina (paszporty biometryczne), Brazylia, Brunei, Czarnogóra (paszporty biometryczne), Gwatemala, Honduras, Hongkong, Chile, Izrael, Japonia, Kanada, Kostaryka, Macao, Macedonia, Malezja, Mauricius, Meksyk, Monako, Nowa Zelandia, Nikaragua, Panama, Paragwaj, Republika Koreańska, Salwador, San Marino, Serbia, Seszele, Singapur, Święty Krzysztof i Nevis, Tajwan, USA, Urugwaj, Watykan, Wenezuela.

Szczegółowe informacje na temat długości pobytu bez wiz są dostępne na www.mzv.sk

Wykaz świąt państwowych

• 1 stycznia - Święto Ustanowienia Republiki Słowackiej,
• 6 stycznia - Objawienie Pańskie (Święto Trzech Króli) ,
• Wielki Piątek oraz Poniedziałek Wielkanocny,
• 1 maja – Święto Pracy,
• 8 maja – Dzień Zwycięstwa nad Faszyzmem,
• 5 lipca – Dzień Świętych Cyryla i Metodego - Patronów Europy,
• 29 sierpnia – Święto Słowackiego Powstania Narodowego,
• 1 września – Dzień Konstytucji Republiki Słowackiej,
• 15 września – Święto Matki Boskiej Bolesnej,
• 1 listopada – Święto Wszystkich Świętych,
• 17 listopada – Dzień Walki o Wolność i Demokrację,
• 24 grudnia – Wigilia Bożego Narodzenia ,
• 25 grudnia – Boże Narodzenie,
• 26 grudnia – Św. Szczepana Pierwszego Męczennika.​​​​​​

Ustrój polityczny

Słowacja jest republiką demokratyczną o systemie rządów parlamentarno – gabinetowych (powstała 1 stycznia 1993 r.). Obecnie obowiązuje konstytucja uchwalona w dniu 1 września 1992 r. Na czele państwa stoi prezydent, który od 1999 r. jest wybierany w wyborach powszechnych na pięcioletnią kadencję. Władzę wykonawczą obok prezydenta sprawuje premier. Stoi on na czele rządu posiadającego poparcie większości jednoizbowego parlamentu – 150-osobowej Rady Narodowej Republiki Słowackiej. Zarówno rząd, jak i prezydent w drodze referendum mogą zostać odwołani przez społeczeństwo.

Władza ustawodawcza

Władzę ustawodawczą stanowi Rada Narodowa RS (słow. Národná rada Slovenskej republiky, w skrócie: Národná rada). Jest to jednoizbowy parlament, w skład którego wchodzi 150 posłów, wyłanianych w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i tajnych na czteroletnią kadencję. Czynne prawo wyborcze posiadają osoby powyżej 18 roku życia, a bierne powyżej 21 roku życia. Do najważniejszych kompetencji Rady Narodowej,  należy: stanowienie najwyższych aktów prawnych i nadzór nad ich wykonywaniem, wyrażanie zgody na ratyfikację umów międzynarodowych, uchwalenie budżetu, wyrażenie rządowi wotum zaufania, przedstawianie prezydentowi kandydatur na sędziów Sądu Konstytucyjnego i powoływanie prezesa Najwyższego Urzędu Kontroli SR (odpowiednik polskiego NIK). Pracami Rady Narodowej kieruje Przewodniczący i jego zastępcy.

Władza wykonawcza

Prezydent Słowacji wybierany jest w wyborach powszechnych na pięcioletnią kadencję, z możliwością jednej reelekcji. Kandydatów zgłasza przewodniczącemu Rady Narodowej (Parlament) grupa min. 15 posłów albo 15 000 obywateli. Kandydat musi mieć najpóźniej w dniu wyborów ukończone 40 lat. Prezydent w słowackim systemie konstytucyjnym posiada stosunkowo ograniczone kompetencje. Do najważniejszych z nich należą: reprezentowanie państwa w stosunkach międzynarodowych, mianowanie i odwoływanie ambasadorów, mianowanie premiera i na jego wniosek poszczególnych ministrów, prawo weta wobec ustaw uchwalanych przez Radę Narodową. Ponadto ma prawo rozwiązać Radę Narodową, a także rozpisać referendum. W przypadku aktów urzędowych wydawanych przez prezydenta nie jest potrzebna kontrasygnata premiera. 

Rząd stanowi najwyższy organ władzy wykonawczej na Słowacji. Składa się z premiera, który kieruje jego pracami, wicepremierów i ministrów. Premier mianowany jest przez prezydenta. Na wniosek premiera prezydent powołuje ministrów. Premier zobowiązany jest przedstawić w ciągu 30 dni od dnia powołania deklarację programową Radzie Narodowej, która udziela rządowi wotum zaufania. Rząd m.in. uchwala projekty ustaw, wyznacza kierunki swojej polityki i realizuje je, zawiera umowy międzynarodowe. Do rządu należą sprawy polityki państwa niezastrzeżone dla innych organów państwowych oraz samorządu terytorialnego (domniemanie kompetencji). Za swoją działalność rząd ponosi odpowiedzialność przed Radą Narodową. Może ona wyrazić wotum nieufności wobec całego składu rządu albo poszczególnych ministrów.

Struktura administracji gospodarczej

W dniu 1 listopada 2010 r. weszła w życie nowelizacja  ustawy o działach administracji rządowej, na mocy której ponownie powstało Ministerstwo Środowiska oraz zmieniły się kompetencje Ministerstwa Gospodarki i Budownictwa, Ministerstwa Transportu, Poczt i Telekomunikacji, Ministerstwa Kultury i Turystyki oraz Ministerstwa Rolnictwa, Środowiska i Rozwoju Regionalnego.

Ministerstwo Środowiska przejęło kompetencje dotyczące ochrony środowiska od Ministerstwa Rolnictwa, Środowiska i Rozwoju Regionalnego, które otrzymało nową nazwę Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Zadania z zakresu rozwoju regionalnego zostały  przekazane wraz z kompetencjami dotyczącymi budownictwa, należącymi wcześniej do Ministerstwa Gospodarki i Budownictwa (obecnie Ministerstwo Gospodarki) do nowopowstałego Ministerstwa Transportu, Budownictwa i Rozwoju Regionalnego. Obecnie jest to Ministerstwo Transportu i Budownictwa. Do kompetencji tego resortu należy również turystyka, będąca wcześniej w gestii Ministerstwa Kultury i Turystyki (obecnie Ministerstwo Kultury).

Ministerstwo Gospodarki oprócz problematyki budownictwa, straciło również na rzecz Ministerstwa Spraw Zagranicznych kompetencje w zakresie nadzorowania działających za granicą ( lecz tylko do 2011 r.) wydziałów ekonomiczno – handlowych ambasad.

Administrację gospodarczą Republiki Słowacji tworzą obecnie m.in. następujące instytucje: Ministerstwo Spraw Zagranicznych i Europejskich, Ministerstwo Gospodarki, Ministerstwo Finansów, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Ministerstwo Transportu i Budownictwa, Słowacka Agencja Rozwoju Inwestycji i Handlu (SARIO), Bank Eksportowo-Importowy Republiki Słowackiej (Eximbanka), Słowacki Bank Gwarancji i Rozwoju (SZRB),  Państwowa Agencja Rozwoju Małej i Średniej Przedsiębiorczości  (NARMSP) oraz Słowacka Agencja Ruchu Turystycznego (SACR).

Ministerstwo Spraw Zagranicznych i Europejskich RS uczestniczy w koordynowaniu i kierowaniu działalnością centralnych organów administracji państwowej w zakresie współpracy Słowacji z zagranicą i organizacjami międzynarodowymi. 

W celu osiągnięcia lepszej jakości usług dla przedsiębiorców od 1 stycznia 2011r. uruchomione zostało Biznesowe Centrum Informacyjne (BCI), którego jednym z głównych zadań jest informowanie zainteresowanych, za pomocą specjalnie uruchomionej linii telefonicznej i adresu mailowego, o usługach świadczonych przez słowacki MSZ za pośrednictwem przedstawicielstw dyplomatycznych w zakresie wspierania eksportu słowackich towarów i usług, napływu inwestycji zagranicznych, tworzenia powiązań kooperacyjnych i spółek joint-venture. BCI reaguje na różne zapytania dotyczące szerokiego spektrum informacji handlowo-ekonomicznych m.in.: specyfiki poszczególnych krajów, imprez wystawienniczo-targowych, przetargów, uregulowań prawnych z zakresu prawa handlowego. Na stronie www BCI znajdują się m.in. aktualne informacje ekonomiczne opracowane przez ambasady, przegląd planowanych przedsięwzięć o charakterze ekonomicznym, dane dotyczące eksportu i importu itp.

Ministerstwo Gospodarki RS (MG) jest centralnym organem administracji państwowej. Podejmuje decyzje, opracowuje programy i realizuje zadania związane ze wspieraniem i promocją eksportu i inwestycji, opracowuje rządowe programy związane z restrukturyzacją, modernizacją i rozwojem gospodarki oraz nadzoruje działania podległych mu instytucji.

Ministerstwo Finansów RS jest centralnym organem administracji państwowej w zakresie finansów, podatków, składek i opłat oraz ceł. Odpowiada również za informatyzację społeczeństwa  koordynację pomocy państwowej. Składa propozycje w zakresie polityki finansowej i fiskalnej państwa, opracowuje analizy i prognozy finansowe, prowadzi politykę w zakresie zarządzania majątkiem skarbu państwa oraz w zakresie funkcjonowania rynku finansowego. Sprawuje nadzór nad rynkiem finansowym i ubezpieczeniami społecznym oraz Eximbankiem. Współodpowiada również za dysponowanie funduszami UE.  

Agencja Rozwoju Inwestycji i Handlu (SARIO) podlega MG RS i ma za zadanie inicjować oraz realizować projekty związane z bezpośrednimi inwestycjami zagranicznymi na Słowacji, wspierać eksportową działalność słowackich firm, pomagać słowackim firmom w inwestowaniu za granicą oraz promować Słowację jako miejsce dla dokonywania inwestycji zagranicznych.

Słowacka Agencja Turystyki (Slovenská agentura cestovného ruchu - SACR) została powołana w 1995 roku i podlega Ministerstwu Transportu i Budownictwa. Jej celem jest realizacja marketingowych działań z zakresu promocji turystycznej Republiki Słowackiej.

Bank Eksportowo-Importowy Republiki Słowackiej (Eximbanka) wspiera eksport słowackich wyrobów do krajów UE i OECD oraz do krajów rozwijających się na warunkach zabezpieczających zwrot udzielonych środków finansowych i zapewniających minimalizację ryzyk wynikających z operacji zarówno ubezpieczeniowych, kredytowych, gwarancyjnych jak i finansowych.

Słowacki Bank Gwarancji i Rozwoju (SZRB) opracowuje i realizuje programy udzielania gwarancji kredytowych oraz oferuje kredyty dla przedsiębiorstw. Ministerstwo Finansów RS jest 100% udziałowcem SZRB.

W ramach samorządu gospodarczego działają izby przemysłowo-handlowe oraz stowarzyszenia branżowe. Członkostwo w izbach nie jest obowiązkowe. Największą organizacją skupiającą słowackich przedsiębiorców jest Słowacka Izba Handlowo-Przemysłowa (SOPK), która posiada 9 oddziałów na terenie całej Słowacji (Bratysława, Trenczyn, Żylina, Koszyce, Preszów, Luczeniec, Bańska Bystrzyca, Nitra, Trnawa).

W Żylinie działa Słowacko-Polska Izba Handlowa.

Sądownictwo gospodarcze

Na Słowacji sądownictwo jest dwuinstancyjne i niezawisłe. System wymiaru sprawiedliwości obejmuje Sąd Najwyższy, który sprawuje zwierzchni nadzór nad sądami powszechnymi (okręgowymi, wojewódzkimi) i szczególnymi (sąd specjalny, sądy wojskowe). Wyjątkowy charakter, jako organ władzy sądowniczej ma Trybunał Konstytucyjny z siedzibą w Koszycach.

Sądownictwo gospodarcze składa się z wydziałów gospodarczych (sądy gospodarcze) przy sądach okręgowych i wojewódzkich. Działają one na podstawie uregulowań prawnych zawartych w części szczególnej kodeksu postępowania cywilnego.

Okręgowe sądy gospodarcze rozpoznają sprawy jako sądy pierwszej instancji. Wojewódzkie sądy gospodarcze rozpoznają sprawy jako sądy pierwszej instancji w przypadkach wskazanych w przepisach szczególnych, ponadto jako sądy drugiej instancji rozpoznają odwołania od orzeczeń sądów okręgowych. Odwołania od orzeczeń sądów wojewódzkich jako sądów pierwszej instancji rozpoznaje Sąd Najwyższy.

(okres styczeń – wrzesień 2022, w porównaniu do analogicznego okresu roku poprzedniego)

(źródło danych: Urząd Statystyczny Republiki Słowackiej)

1. Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej

Po agresji zbrojnej Rosji przeciw Ukrainie i związanym z nią przerwaniem łańcuchów logistycznych, notowane już wcześniej podczas pandemii COVID-19 problemy z dostawami kluczowych składników do produkcji (stal, półprzewodniki, itd.) jeszcze bardziej się pogłębiły. Dodatkowo dołączyła do nich szybko rosnąca inflacja, spowodowana głównie rosnącymi cenami energii. Rezultatem był wzrost cen prawie wszystkich produktów, w tym zwłaszcza produktów dziennej potrzeby, takich jak artykuły spożywcze.

W okresie styczeń – wrzesień 2022  r. PKB Słowacji wyniósł  79,4 mld EUR, co stanowi międzyroczny wzrost o 9,4% w cenach bieżących. W cenach stałych PKB wyniósł 74,3 mld EUR (wzrost o 4,3 %).

Międzyrocznie PKB w cenach stałych wzrósł we wszystkich składnikach, za wyjątkiem pośrednictwa finansowego (spadek o 24,9 punktu procentowego- p.p.), produkcji przemysłowej (o 0,4 p.p.) oraz badań i nauki, usług administracji (spadek o 0,5 p.p.). Wzrost odnotowano tym samym w usługach w zakresie sztuki, wypoczynku i rozrywki (+ 2,9 p.p.), rolnictwie i rybołówstwie (o 1,8 p.p.), budownictwie (o 4,2 p.p.), handlu, hotelarstwie, gastronomii i transporcie  (o 7,8 p.p.), branży informatycznej i telekomunikacyjnej (o 2,7 p.p.), pośrednictwie związanym z nieruchomościami (o 2,1 p.p.) oraz w administracji publicznej, obronie, edukacji, opiece zdrowotnej i pomocy społecznej (o 2,4 p.p.). Wzrost (o 5,1 p.p.) odnotowano również w zakresie podatków od towarów netto.

Dla otwartej słowackiej gospodarki kluczowe znaczenie ma rozwój handlu zagranicznego. Ciosem dla gospodarki Słowacji był w tym kontekście 2020 r., tj. pierwszy rok pandemii COVID-19. Charakteryzował się spowolnieniem gospodarki oraz spadkiem obrotów handlu zagranicznego (o 7,18%, w tym export o 6,10% i import o 8,27%). 2021 r. przyniósł początkowo pewne ożywienie, ale jednocześnie zaczęły pojawiać się nowe przeszkody - brak elektronicznych chipów i innych materiałów niezbędnych dla branży samochodowej, która jest filarem gospodarki słowackiej. Ponadto pojawiły się komplikacje w łańcuchach dostaw, głównie z Dalekiego Wschodu. Te przeszkody notowano w całym 2022 r., a niewiele wskazuje na to, by sytuacja miała ulec poprawie w br.

Ogólny eksport towarów ze Słowacji wzrósł w trzech kwartałach 2022 r. o 17,57% do 75,66 mld EUR. Ogólny słowacki import towarów w analizowanym okresie wzrósł międzyrocznie o 25,11% i wyniósł 78,35 mld EUR. Według danych Urzędu Statystycznego RS, Słowacja w pierwszych trzech kwartałach 2022 r. osiągnęła ujemny bilans handlu zagranicznego w wysokości -2,69 mld EUR.

2. Inflacja

Ze względu na to, że Słowacja wprowadziła wspólną walutę europejską, poziom inflacji jest zbliżony do tego w całej strefie euro. Według wskaźnika cen konsumpcyjnych, osiągnęła ona w okresie styczeń – wrzesień 2022 r. średnią wartość 11,9%. Jeżeli chodzi o składniki, które mają największą wagę w koszyku konsumenckim, tzn. ceny czynszów, wody i energii (waga w koszyku konsumenckim (268,121 ‰) – zanotowano wzrost o 15,1%. Ceny żywności i napojów bezalkoholowych, które mają drugą pod względem wielkości wagę w koszyku konsumenckim (206,111‰) – wzrosły o 15,7%, Natomiast największy wzrost (o 17,1%) wystąpił w przypadku dwóch kategorii: cen usług transportowych oraz usług hotelowych i restauracyjnych.

3. Rynek pracy

Sytuacja związana z pandemią COVID–19 wpłynęła negatywnie na dotychczasowy, korzystny rozwój sytuacji na rynku pracy, gdzie stopa bezrobocia spadła do najniższego poziomu w historii Słowacji (5,8%), a liczba bezrobotnych spadła do 157,7 tys. osób. Ta pozytywna sytuacja zaczęła się pogarszać jeszcze w 2020 r., kiedy stopa bezrobocia wzrosła do 6,7%, a liczba bezrobotnych do 181,4 tys. osób. W 2021 r. stopa bezrobocia wzrosła do 7,0%, a liczba bezrobotnych do 189,6 tys. osób. W analizowanym okresie styczeń – wrzesień 2022 r. stopa bezrobocia obniżyła się do 6,2%, a liczba bezrobotnych spadła do 170,9 tys. osób. Sytuacja na rynku pracy dynamicznie się zmienia i pracodawcy muszą stawiać czoło problemowi niedoboru pracowników. W analizowanym okresie stopa zatrudnienia wzrosła do 76,6%, tj. o 2 p.p. więcej niż w 2021 r. Liczba zatrudnionych osób wzrosła o 2,2% do 2,6 mln osób.

Pomimo osiągniętej poprawy i niedoboru pracowników, zwłaszcza tych wykwalifikowanych, problemem pozostaje bezrobocie strukturalne. Uporanie się z tym problemem wymaga - poza reformami w systemie edukacji - ścisłej współpracy szkół z biznesem w celu przygotowania kadr zgodnie z potrzebami gospodarki. Problemem jest również liczba osób długoterminowo bezrobotnych (powyżej dwóch lat) - 78 tys. osób, co stanowi 45,5% wszystkich bezrobotnych. W ciągu ostatnich kilku lat stopa bezrobocia na Słowacji kształtowała się następująco: 14,2% na koniec 2013 r., 13,2% na koniec 2014 r., 11,5% na koniec 2015 r., 9,7% na koniec 2016 r., 8,1% na koniec 2017 r., 6,6% na koniec 2018 r. i 5,8% na koniec 2019 r., 6,7% na koniec 2020 r. Historycznie najwyższy poziom stopy bezrobocia na Słowacji zanotowano w 2001 r. (19,2%), kiedy liczba bezrobotnych wyniosła 508 tys. osób. Na koniec 2020 r. stopa bezrobocia zwiększyła się międzyrocznie o 0,9 p.p. do 6,7%, na koniec 2021 r. wyniosła 7,0% a trzeci kwartał 2022 r. zakończono ze stopą bezrobocia na poziomie 6,2%, (170,9 tys. osób bezrobotnych).

W skali regionalnej stopa bezrobocia w analizowanym okresie była najwyższa w woj. preszowskim (11,2 %, międzyroczny spadek o 0,6 p.p.), natomiast najniższą stopę bezrobocia odnotowano w woj. bratysławskim (2,3%,  międzyrocznie -0,5 p.p.). Stopa bezrobocia wyższa niż średnia krajowa utrzymuje się w woj. bańsko-bystrzyckim (9,7%, -0,3 p.p.) oraz w woj. koszyckim (9,4%, międzyroczny spadek o 0,7 p.p.). Poniżej średniej bezrobocie odnotowano w woj. trnawskim (4,4%, -1,8 p.p.), nitrzańskim (4,4%, -0,3 p.p.), żylińskim (3,8%, -1,3 p.p.) oraz trenczańskim (3,4%, -0,3 p.p.).

W analizowanym okresie wzrosła również liczba obywateli Słowacji krótkoterminowo zatrudnionych za granicą (poniżej 1 roku) - wzrost o 4,0% do 116,1 tys. osób. Najwięcej, bo 35% Słowaków, zatrudnionych za granicą pracowało w budownictwie (z udziałem 33%). Na drugim miejscu (z udziałem 24%) znalazła się praca w przemyśle, na trzecim zaś (12%) opieka zdrowotna i społeczna. Jeśli chodzi o kierunki geograficzne, to najwięcej obywateli słowackich zatrudnionych za granicą wyjechało za pracą do RFN, Austrii oraz Czech. Najwięcej (aż 21,6%) pracujących za granicą pochodziło z woj. preszowskiego, na drugim miejscu (z udziałem 19,6%) z woj. żylińskiego.

Średnie wynagrodzenie nominalne brutto na Słowacji wzrosło o 8,2% i wynosiło 1 266 EUR. Płaca realna obniżyła się o 3,3%. Wynagrodzenia około 2/3 zatrudnionych osób na Słowacji są jednak niższe od średniej. Przeciętna emerytura wzrosła o 2,6% i wyniosła 517,4 EUR. Realnie emerytury i renty obniżyły się o 11,3%.

Stawka minimalnego ustawowego wynagrodzenia w 2022 r. wynosiła 623 EUR (3,58 EUR za godzinę pracy). Mowa tu o podstawowym, minimalnym wynagrodzeniu. Stawka minimalnego ustawowego wynagrodzenia w 2023 r. będzie wynosić 700 EUR (4,023 EUR za godzinę pracy).

4. Sektory słowackiej gospodarki / składniki PKB

Główne sektory gospodarki

W ogólnej wartości PKB Słowacji największy udział mają następujące sektory (w cenach stałych):

Wysoki udział produkcji przemysłowej w PKB czyni Słowację krajem wysoce uzależnionym od eksportu towarów przemysłowych. 30,5% słowackiego eksportu tworzą pojazdy. Drugą największą grupę, z udziałem 27,3%, tworzą w słowackim eksporcie maszyny, urządzenia mechaniczne i sprzęt elektryczny oraz części do nich. Na trzecim miejscu, z udziałem 11,7%, znajdują się metale nieszlachetne i wyroby z nich, a za nimi wyroby przemysłu chemicznego (9,1%). Taka struktura gospodarki czyni Słowację szczególnie wrażliwą na rozwój sytuacji gospodarczej na świecie i związany z tym popyt w państwach będących jej największymi partnerami handlowymi (państwa członkowskie UE). Do ukształtowania się tej sytuacji przyczynił się trwający od 2000 r. duży napływ inwestycji zagranicznych na Słowację, które były lokowane głównie w przemyśle samochodowym i elektrotechnicznym.

Struktura importu wskazuje na uzależnienie gospodarki słowackiej od przywozu surowców z zagranicy, które - z udziałem 14,5% - zajmują trzecie miejsce w słowackim imporcie. W strukturze importu udział maszyn i urządzeń mechanicznych, sprzętu elektrycznego oraz części do nich stanowi 29,5%, pojazdów 15,4%, wyrobów przemysłu chemicznego 12,0%, metali nieszlachetnych i wyrobów z nich 10,2%, zaś artykułów rolno-spożywczych 6,4%.

Filarami słowackiej gospodarki są: przemysł samochodowy - zakłady Volkswagen (region bratysławski), KIA (region żyliński), Stellantis (b. PSA) (region trnawski), Jaguar Land Rover (region nitrzański) oraz przemysł elektrotechniczny i elektroniczny: Siemens (region bratysławski), Samsung, Foxconn (regiony nitrzański i trnawski). Istotny  udział w gospodarce Słowacji ma przemysł chemiczny (rafineria Slovnaft/MOL w regionie bratysławskim), metalurgiczny (US Steel w regionie koszyckim).   

5. Inwestycje zagraniczne

Pierwszą kluczową bezpośrednią inwestycją zagraniczną na Słowacji była inwestycja z 1991 r. koncernu Volkswagen do Bratysławskich Zakładów Samochodowych. Następnie największy napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych miał miejsce w latach 2000 – 2008; głównie dzięki inwestycjom koncernów US Steel, Siemens, Samsung, Foxconn, PSA Citroen oraz KIA.

Zgodnie z najnowszymi danymi Narodowego Banku Słowacji (NBS), w 2020 r. napływ BIZ na Słowację wyniósł łącznie -1,690 mld EUR, na co składa się napływ kapitału własnego o wartości 44,550 mln EUR, reinwestowane zyski o wartości 1,240 mld EUR oraz pozostały kapitał o wartości -2,815 mld EUR. W 2020 r. najwięcej BIZ napłynęło na Słowację z Austrii (839,379 mln EUR), Włoch (385,219 mln EUR), Korei Południowej (205,077 mln EUR). Natomiast BIZ z Polski miły wartość ujemną: -9,589 mln EUR reinwestowanych zysków oraz -32,823 mln EUR w kategorii pozostały kapitał.

W przypadku odpływu słowackich BIZ za granicę w 2020 r., ich łączna wartość, według danych NBS, wyniosła 205,8 mln EUR. Składa się na to odpływ kapitału własnego o wartości -28,509 mln EUR, reinwestowane zyski o wartości 209,949 mln EUR oraz pozostały kapitał o wartości 23,801 mln EUR. Najwięcej słowackich BIZ trafiło do Czech (154,279 mln EUR, na co składa się odpływ kapitału własnego o wartości -15,189 mln EUR, reinwestowane zyski o wartości 123,383 mln EUR oraz pozostały kapitał o wartości 46,085 mln EUR). Na drugim miejscu są BIZ do Wielkiej Brytanii (15,136 mln EUR, w tym 1,285 mln EUR reinwestowane zyski oraz -14,451 mln EUR pozostałego kapitału). Słowackie BIZ do Polski stanowiły -7,386 mln EUR, na co składa się odpływ kapitału własnego o wartości -1,872 mln EUR, reinwestowane zyski o wartości 4,339 mln EUR oraz pozostały kapitał o wartości -9,835 mln EUR.

Porównując stan BIZ w Republice Słowackiej na koniec 2020 r., w czołówce znajdują się Niderlandy ze stanem BIZ wartości 11,631 mld EUR, przed Austrią (7,733 mld EUR), Czechami (7,434 mld EUR), RFN (3,837 mld EUR), Luksemburgiem (3,112 mld EUR), Włochami (3,097 mld EUR) oraz Koreą Południową (3,279 mld EUR). Łączny stan BIZ na Słowacji na koniec 2020 r. wynosił 52,348 mld EUR (w tym 47,891 mld EUR własnego kapitału i reinwestowanych zysków oraz 4,457 mld EUR pozostałego kapitału). Stan BIZ z Polski w Republice Słowackiej na koniec 2020r. wyniósł 498,887 mln EUR (w tym 554,416 mln EUR kapitał własny i reinwestowane zyski oraz -55,529 pozostały kapitał), co daje Polsce trzynaste miejsce.

Jeżeli chodzi o słowackie BIZ za granicą, to ich łączna wartość na koniec 2020 r. wyniosła 4,269 mld EUR. Najwięcej BIZ ze Słowacji zostało ulokowanych w Czechach (2,046 mld EUR), a na drugim miejscu jest Polska (345,214 mln EUR, w tym 234,424 mln EUR kapitał własny i reinwestowane zyski oraz 110,790 mln EUR pozostały kapitał). Na trzecim miejscu jest Austria, gdzie stan słowackich BIZ na koniec 2020 r. wyniósł 297,173 mln EUR.  

6. Słowacki handel zagraniczny

Handel zagraniczny, szczególnie eksport, ma podstawowe znaczenie dla otwartej gospodarki Słowacji. W okresie styczeń – wrzesień 2022 r. wartość słowackiego eksportu kształtowała się na poziomie 95% PKB. W liczbach bezwzględnych słowacki eksport wyniósł 75,66 mld EUR i wzrósł o 17,57% r./r. Import Słowacji w liczbach bezwzględnych osiągnął w analizowanym okresie 78,35 mld EUR, co stanowi międzyroczny wzrost o 25,11%. Filarem słowackiej gospodarki jest eksport produktów branży samochodowej i elektronicznej, których udział w słowackim eksporcie osiągnął 59% z całej struktury eksportu Słowacji.

Polska w handlu zagranicznym Słowacji utrzymała pozycję trzeciego największego partnera (po RFN i Czechach). W okresie styczeń – wrzesień 2022 r. wymiana handlowa między Polską i Słowacją osiągnęła 10,370 mld EUR (po raz pierwszy polsko-słowacka wymiana handlowa przekroczyła wartość 10 mld EUR w 2018 r.). Analizując wymianę handlową w 2022 r. należy jednak brać pod uwagę rosnącą inflację.

Do 2013 r. pozycję trzeciego największego partnera handlowego Słowacji zajmowała Rosja (głównie z uwagi na import surowców energetycznych). Aktualnie w obrotach słowackiego handlu zagranicznego Rosja zajmuje siódme miejsce (6,382 mld EUR).  

Największymi pozycjami słowackiego eksportu są samochody i produkty elektroniczne. Udział samochodów produkowanych na Słowacji w fabrykach Volkswagena, KIA Motors, Stellantis (b. PSA) oraz Jaguar Land Rover w słowackim eksporcie wynosi powyżej 30%. Udział zaś przemysłu samochodowego w słowackiej produkcji przemysłowej wynosi 45%.

Drugą pozycję w słowackim eksporcie zajmują produkty elektroniczne (głównie monitory LCD, projektory i telewizory), których największym producentem na Słowacji są zakłady Samsunga.  

W analizowanym okresie Polska zajmowała w słowackim eksporcie czwarte miejsce z udziałem 8,09% (6,122 mld EUR, międzyroczny wzrost o 13,15%). W słowackim imporcie Polska zajmowała natomiast szóste miejsce z udziałem 5,42% (4,249 mld EUR, międzyroczny wzrost o 19,97%).

Największymi odbiorcami słowackich towarów były w analizowanym okresie 2022 r.: RFN (21,1%), Czechy (12,2%), Węgry (8,7%), Polska (8,1%), Francja (6,0%), Austria (5,6%), Włochy (4,9%), Wielka Brytania (3,7%), USA (3,2%) i Rumunia (2,6%).

Największymi dostawcami towarów na rynek słowacki były zaś: RFN (14,2%), Czechy (9,0%), Rosja (7,6%), Chiny (7,3%), Korea Południowa (5,5%), Polska (5,4 %), Węgry (4,4%), Wietnam (4,1%), Francja (3,1%) i Włochy (3,1%).

Wg danych Urzędu Statystycznego RS, największą nadwyżkę Słowacja uzyskała w obrotach towarowych z RFN (+3,10 mld EUR) oraz Francją (+1,52 mld EUR), natomiast największy deficyt w handlu z Koreą Południową (-4,349 mld EUR), Rosją (-4,22 mld EUR) a następnie Chinami (-3,93 mld EUR) oraz Wietnamem (-3,16 mld EUR). W relacjach z Polską Słowacja osiągnęła nadwyżkę (+1,87 mld EUR).

Eksport

Największy wartościowy udział w słowackim eksporcie miały następujące grupy asortymentowe:

Import

Największy udział w słowackim imporcie miały następujące grupy asortymentowe:

7. Główne wskaźniki makroekonomiczne Słowacji

Źródło: Urząd Statystyczny Republiki Słowackiej, Narodowy Bank Słowacji, Ministerstwo Finansów Republiki Słowackiej.

  x plan, *dane szacunkowe

8. Turystyka

Od 2020 r. branża hotelarska i restauracyjna należy do najbardziej dotkniętych sektorów słowackiej gospodarki. Głównie z uwagi na pandemię COVID-19 i ograniczenia działalności z powodu zmieniających się restrykcji epidemiologicznych, ale także z powodu zmieniających się nawyków i upodobań konsumentów. Przed pandemią koronawirusa bezpośredni ruch turystyczny na Słowacji odpowiadał za 2,86% PKB, a wartość dodana brutto wszystkich branż ruchu turystycznego w gospodarce Słowacji stanowiła 5,68% (dane za 2019 r.). W 2020 r. udział ten obniżył się do 1,45% udziału bezpośredniego ruchu turystycznego w PKB Słowacji oraz 4,67% udziału branż ruchu turystycznego w gospodarce Słowacji.  Aż ¾ wszystkich przyjazdów na Słowację stanowiły pobyty jednodniowe. Powyżej 2/3 podróży na Słowacji, tzn. 21,5 miliona podróży, stanowiły wyjazdy samych Słowaków, w tym 75% były to podróże jednodniowe.

23% wszystkich wyjazdów na Słowację w pierwszym roku pandemii koronawirusa stanowiły podróże zagranicznych gości. W liczbach bezwzględnych mowa o 6,3 mln podróży w 2020 r., tj. o 10 mln uczestników zagranicznych mniej niż w 2019 r. Jednocześnie w 2020 r. aż o 80% spadły wyjazdy Słowaków za granicę, przy czym każdy trzeci wyjazd był jednodniowy. Na początku pandemii COVID-19 słowacki sektor turystyczny ucierpiał także z powodu utraty pracowników (zwolniono aż 13 tys. osób).

W trzech kwartałach 2022 r. liczba turystów na Słowacji (mowa o osobach korzystających z zakwaterowania przynajmniej na jedną noc) wzrosła w ujęciu międzyrocznym o 65,0% i wyniosła 3,7 mln osób; w tym liczba turystów zagranicznych wyniosła 1,21 mln osób, co oznacza wzrost o 179,3%. Największy udział wśród turystów zagranicznych na Słowacji tradycyjnie stanowią obywatele Czech (około 30%). Na drugim miejscu znaleźli się turyści z Polski (z udziałem 12,3%), a na kolejnych turyści z RFN i Austrii. W liczbach bezwzględnych Słowację odwiedziło w okresie styczeń – październik 2022 r. 167 027 turystów z Polski korzystających z zakwaterowania. Najwięcej, tzn. 34,1% z nich, przebywało w regionie żylińskim (56 944 osób), 24,4% w regionie bratysławskim (40 812 osób), a na trzecim miejscu z 21,6% (36 142 osób) w regionie preszowskim. 9% turystów z Polski (15 037 osób) odwiedziło i zakwaterowało się w regionie koszyckim. Inne regiony Słowacji były celem podróży mniej niż trzech procent Polaków odwiedzających Słowację w okresie styczeń – październik 2022 r. i korzystających z zakwaterowania. Ogólnie turyści z Polski długofalowo stanowią istotną część turystów zagranicznych na Słowacji, plasując się na drugim miejscu za turystami z Czech lub ewentualnie na trzecim za turystami z Niemiec.

(okres styczeń – wrzesień 2022 w porównaniu do analogicznego okresu roku poprzedniego)

1. Gospodarcze umowy dwustronne

W stosunkach Polski ze Słowacją obowiązują dwie umowy dwustronne o tematyce gospodarczej:

- Umowa między Rzeczpospolitą Polską a Republiką Słowacką w sprawie unikania podwójnego opodatkowania w zakresie podatków i majątku z 18.08.1994 r.,

- Umowa między Rzeczpospolitą Polską a Republiką Słowacką w sprawie wzajemnego popierania i ochrony inwestycji z 18.08.1994 r.

W przypadku Polski i Słowacji można śmiało powiedzieć, że wspólna granica, pomimo faktu, że chodzi o teren górski, jest czynnikiem stymulującym wzajemne kontakty, także gospodarcze. Sprzyja im również bliskość językowa i kulturowa, dotychczasowe tradycje współpracy (także z czasów Czechosłowacji) oraz fakt, że oba państwa należą do Unii Europejskiej.

2. Gospodarcza wymiana handlowa

Rok 2022 można bez wątpienia określić jako trudny okres dla europejskiej gospodarki. Począwszy od pandemii COVID-19, poprzez agresję zbrojną Rosji przeciw Ukrainie, a na wzroście cen energii oraz dwucyfrowej inflacji skończywszy. Kwestie te wpływały także na poszczególne składniki gospodarek obu państw.

Polsko – słowacka wymiana handlowa w okresie styczeń – wrzesień 2022 r. międzyrocznie wzrosła o 15,9%. Polska, z obrotami w wysokości 10,37 mld EUR, nadal była trzecim największym partnerem handlowym Słowacji (udział 6,7%). Na pierwszym miejscu, z udziałem 17,6%, była RFN (27,07 mld EUR, wzrost o 3,3%), zaś na drugim Czechy z udziałem 10,55% (16,25mld EUR, wzrost o 19,9%).

W analizowanym okresie Polska zajmowała pozycję czwartego najważniejszego partnera w słowackim eksporcie (z udziałem  8,1%), przy czym eksport ze Słowacji do Polski wzrósł o 13,2% i wyniósł 6,1 mld EUR. Na pozycjach przed Polską znalazły się: RFN z udziałem 21,1% (15,9 mld EUR, wzrost o 14,2%) i Czechy z udziałem 12,2% (9,2 mld EUR, wzrost o 49,7%) oraz Węgry z udziałem 8,7% (6,6 mld EUR, wzrost o 24,6%) /po pierwszy raz po długim czasie była Polska wyprzedzona i odsunięta z trzeciej pozycji/. Ogólnie słowacki eksport wzrósł o 17,6% (do 75,7 mld EUR).

W analizowanym okresie Polska była na szóstej pozycji wśród słowackich dostawców z udziałem 5,4% (4,3 mld EUR, wzrost o 20,0%). Na pozycjach przed Polską znalazły się: RFN z udziałem 14,2% (14,2 mld EUR, spadek o 9,0%), Czechy z udziałem 9,0% (7,2 mld EUR, wzrost o 14,3%), Rosja z udziałem 7,6% (6,0 mld EUR, wzrost o 64,6%), Chiny z udziałem 7,3% (5,7 mld EUR, wzrost o 28,0%) oraz Korea Południowa z udziałem 5,5% (4,3 mld EUR, wzrost o 28,0%). Ogólnie słowacki import wzrósł o 25,1% (do 78,4 mld EUR).

Polski eksport na Słowację

Największe udziały miały następujące grupy towarowe:

Źródło: Urząd Statystyczny RS

Polski import ze Słowacji

Największe udziały miały następujące grupy towarowe:

Źródło: Urząd Statystyczny RS

3. Wzajemne inwestycje

Również w przypadku wzajemnych inwestycji wspólna granica jest czynnikiem zachęcającym inwestorów. Przełomowym impulsem było wejście obu państw do Unii Europejskiej w dniu 1 maja 2004 r. Początkowo inwestycje skupiały się na tradycyjnych branżach przemysłu oraz handlu. Wraz z rozwojem dwustronnej współpracy gospodarczej, stopniowo na rynku słowackim uaktywniły się także sieci handlowe zakładane przez polskie podmioty, takie jak Merkury Market, Reserved, Wojas czy CCC.

Jeśli chodzi o zainteresowanie rynkiem polskim ze strony inwestorów słowackich, to należy w szczególności wymienić firmy produkcyjne, deweloperskie oraz świadczące usługi doradcze. Wśród znaczących inwestorów słowackich w Polsce można wymienić: Slovnaft (członek grupy MOL), producent oprogramowania antywirusowego ESET, producent słodyczy I.D.C. Holding, firma budowlana Vahostav (uczestniczyła w konsorcjum budującym Terminal Naftowy w Gdańsku), firma spedycyjna Trade Trans Invest, firma EKOSERVIS (oferująca rozwiązania w zakresie gospodarki wodno-ściekowej oraz techniki basenowej), firma doradcza Accace oraz PENTA INVESTMENTS - jedna z największych grup inwestycyjnych na Słowacji.

Na szczególne wyróżnienie zasługuje spółka Asseco, która powstała w wyniku fuzji polskiej spółki softwarowej COMP i słowackiej ASSET. Spółka ta obecnie należy do największych firm oferujących rozwiązania informatyczne dla biznesu w tej części Europy.

W 2019 r. na rynek słowacki weszli znaczący polscy inwestorzy: Bank PKO BP (na razie tylko z bankowością korporacyjną) oraz PKN ORLEN (poprzez czeski Unipetrol), który zaczął tworzyć na Słowacji swoją sieć stacji benzynowych pod marką Benzina. PKN ORLEN wkrótce przejmie część stacji należących na Słowacji do MOL. Jednocześnie dokonał akwizycji sieci samoobsługowych stacji paliw Oliva. Polski koncern jest również aktywny w dziedzinie rozwoju technologii wodorowych i w październiku 2021 r. podpisał w tej sprawie memorandum o współpracy z wiodącą słowacką uczelnią - Uniwersytetem Technicznym w Koszycach.

Istotne znaczenie dla rozwoju wzajemnych relacji gospodarczych miały zawsze małe i średnie firmy, zwłaszcza na obszarze pogranicza polsko-słowackiego.

Przykłady polskich inwestycji na Słowacji:

mBank – pierwszy bank internetowy na Słowacji.

Merkury Market – sieć wielkopowierzchniowych sklepów z materiałami budowlanymi i  mieszkaniowymi, która w ciągu kilkunastu lat rozrosła się do 21 marketów w całej Słowacji. Dużym sukcesem było zajęcie w rankingu Trend Top za 2017 r. 108. pozycji wśród firm (poza sektorem finansowym) na Słowacji oraz 28. miejsca wśród największych słowackich firm handlowych. Jednocześnie Merkury Market należy do grona 60 największych pracodawców na Słowacji.

TZMO Slovakia – spółka zależna TZMO, posiadająca k. Bratysławy nowoczesne centrum obsługi klientów dla rynków Słowacji i Austrii.

Versaco – firma produkująca części samochodowe (kołpaki).

Przykłady słowackich inwestycji w Polsce:

HB Reavis – słowacka firma należąca do trójki największych deweloperów w UE, która zrealizowała już kilka dużych projektów deweloperskich w Warszawie.

ESET – twórca bardzo popularnego na świecie oprogramowania antywirusowego, który oprócz sprzedaży produktów, otworzył w Krakowie swoje biuro rozwojowo-badawcze (jeden z kilku tego typu ośrodków na świecie).

IDC Holding – największy słowacki producent słodyczy i pieczywa cukierniczego, skutecznie podbijający rynek polski, kilkakrotnie wyróżniony prestiżową nagrodą „Gazela Biznesu”.

Tatra Mountain Resort - należąca do grupy J&T słowacka spółka wzmocniła swoją pozycję w branży turystycznej poprzez zakup ośrodka narciarskiego w Szczyrku oraz Śląskiego Wesołego Miasteczka, a także parku zabaw Energylandia.

Statystyka inwestycji zagranicznych, w tym inwestycje polskie na Słowacji oraz inwestycje słowackie w Polsce, są przedstawione w punkcie nr 5 Informatora dot. gospodarki Słowacji.

4. Współpraca regionalna

Współpraca władz samorządowych, miast i gmin Polski i Słowacji jest dobrze rozwinięta. Słowackie i polskie regiony mają podpisane umowy o partnerstwie. Współpracę realizują także miasta partnerskie. Prawie 300 polskich miast i gmin współpracuje, na podstawie odpowiednich umów, z więcej niż 200 słowackimi miastami i gminami. Współpraca jednostek samorządowych jest najbardziej rozwinięta w obszarach przygranicznych.     

Rozwojowi kontaktów regionalnych sprzyja bliskość językowa, kulturowa, ale także zbieżność interesów w dążeniu do zrównoważonego rozwoju społeczności lokalnych. Znaczącym impulsem dla tej współpracy była realizacja projektów regionalnych finansowanych ze środków unijnych w ramach programu Interreg IIIA Polska-Słowacja 2007-2013 (ok. 180 mln EUR). Kontynuacją tych działań był program Interreg V-A Polska-Słowacja 2014-2020 (ok. 155 mln EUR).

Polsko-słowackie kontakty rozwijają się również w ramach współpracy euroregionów. Na polsko – słowackim pograniczu działają trzy euroregiony: Euroregion Tatry (wchodzący w skład Europejskiego Ugrupowania Współpracy Transgranicznej Tatry), Euroregion Beskidy oraz Euroregion Karpaty.

Ambasada RP w Bratysławie aktywnie pomaga przy organizacji różnego typu spotkań środowisk biznesowych w celu poszerzania informacji o potencjale dwustronnej współpracy gospodarczej. Corocznie odbywa się Słowacko-Polskie Forum Gospodarcze Euroregionu Tatry. W dniu 4.10.2022 r. w Popradzie odbyła się jego jubileuszowa, dwudziesta edycja. Uczestnicy z Polski i Słowacji dyskutowali na temat ruchu turystycznego (w tym szlaku rowerowego wokół Tatr), transportu (w tym międzynarodowej trasy Via Carpatia), energetyki (w tym w skali miast i gmin), potencjału płynącego z funduszy UE oraz dobrych przykładów firm wykorzystujących sąsiedztwo Polski i Słowacji. Forum regularnie wpisuje się w kalendarz przedsięwzięć, które w swym zamyśle mają inspirować przedsiębiorców do intensyfikacji współpracy.

Dowodem skutecznej współpracy w odniesieniu do Euroregionu Tatry są bilateralne konferencje i spotkania organizowane przez EUWT TATRY.

Również regularnie organizowane są, zwykle naprzemienne na terenie obu krajów, posiedzenia Polsko-Słowackiej Komisji Międzyrządowej ds. Współpracy Transgranicznej.

5. Współpraca samorządów gospodarczych

Istotne znaczenie w animowaniu dwustronnej współpracy gospodarczej odgrywa aktywna kooperacja polskich i słowackich izb gospodarczych oraz związków branżowych. Aktywność izb koncentruje się przede wszystkim na wspieraniu małych i średnich przedsiębiorstw zainteresowanych wejściem na rynek polski i słowacki oraz wspieraniu gospodarczej aktywności społeczności lokalnych.

Najbardziej aktywnie współpracują samorządy gospodarcze regionów przygranicznych Polski (województwa: śląskie, małopolskie i podkarpackie) i Słowacji (regiony: żyliński, preszowski i koszycki). Aktywnym w kierunku współpracy ze Słowacją jest region świętokrzyski, pomimo braku wspólnej granicy.

Ponadto funkcjonują izby oraz stowarzyszenia gospodarcze, które udzielają wsparcia przedsiębiorstwom i prowadzą promocję gospodarczą, a w szczególności:

Słowacko-Polska Izba Handlowa w Żylinie,

Polsko-Słowacka Izba Przemysłowo-Handlowa w Krakowie,

Słowacko Polskie Stowarzyszenie Handlu i Inwestycji Pro – Polonia z siedzibą w Żylinie.

Współpraca izb handlowych zaowocowała organizacją corocznych spotkań przedsiębiorców w różnych obszarach życia gospodarczego.

We współpracy z Ambasadą RP w Bratysławie są w zakresie polsko – słowackiej współpracy gospodarczej aktywnymi i Regionalna Izba Przemysłowo – Handlowa w Preszowie oraz Regionalna Izba Przemysłowo – Handlowa w Trnawie.

Ambasada RP w Bratysławie aktywnie działa na rzecz poprawy jakości infrastruktury transportowej miedzy obydwoma państwami. Przykładem takiej aktywności jest promocja projektu międzynarodowej trasy Via Carpatia, jednego z flagowych projektów Inicjatywy Trójmorza. Inicjatywą własną Ambasady RP w Bratysławie, realizowaną szczególnie intensywnie od 2017 r., jest promocja polskich portów i gospodarki morskiej, zmierzająca ku większemu wykorzystaniu portów polskiego wybrzeża i terminali logistycznych przez przemysł słowacki. Po udanych misjach gospodarczych władz Krajowej Izby Gospodarki Morskiej (KIGM) oraz zarządów portów Gdańsk i Gdynia, zrealizowanych jesienią 2017 r., Ambasada, we współpracy z KIGM, przygotowała w czerwcu 2018 r. dwudniową wizytę studyjną słowackich firm transportowych oraz spedycyjnych do portów w Gdyni i Gdańsku.

W marcu 2019 r. Ambasada ponownie nawiązała do wcześniejszej promocji polskiej gospodarki morskiej poprzez zorganizowanie w Bratysławie seminarium gospodarczego pt. „Porty, statki, terminale – polska oferta dla ekspansji słowackiego biznesu”. Druga edycja tego wydarzenia, planowana na 2020 r., została z powodu pandemii COVID-19 przesunięta na późniejszy termin i ostatecznie odbyła się w formie wideokonferencji w dniu 20.04.2021 r. Podobne wydarzenie zorganizowaliśmy również wiosną 2022 r.  i przygotowujemy kolejną edycję w dniu 15 marca 2023.

Po rozpoznaniu istniejącego potencjału dla rozwoju współpracy polsko-słowackiej w zakresie dostaw źródeł energii, w marcu 2019 r. zorganizowaliśmy dyskusję pt. „Jak LNG zmieni rynek z gazem w Europie Środkowo – Wschodniej. Terminal LNG we Świnoujściu – praktyczne wykorzystanie dla słowackiego biznesu”. W październiku 2019 r. zorganizowaliśmy wizytę studyjną przedstawicieli słowackiego Ministerstwa Transportu i Budownictwa oraz spółki akcyjnej Porty Publiczne do Gdańska i Gdyni. Celem wizyty było zapoznanie się z rozwojem portów Gdańsk i Gdynia oraz rozmowy biznesowe z zarządami portów i terminali. W czerwcu 2022 r., we współpracy z Zarządem Portów Morskich Szczecin i Świnoujście oraz spółką Gaz System, zorganizowaliśmy natomiast wyjazd studyjny do portów Szczecin i Świnoujście oraz do terminala LNG im. Prezydenta Lecha Kaczyńskiego w Świnoujściu. Wzięli w nim udział dziennikarze wiodących słowackich dzienników oraz przedstawiciele dwóch grup przedsiębiorców – z branży logistycznej i transportowej oraz z branży energetycznej. Częścią wyjazdu studyjnego był także udział w Międzynarodowym Kongresie Morskim w Szczecinie. Wizyta potwierdziła zainteresowanie strony słowackiej ofertą polskich portów morskich i terminali.

Dostęp do rynku dla polskich towarów i usług

 ​​Polskie towary i usługi mają zapewniony swobodny dostęp do rynku słowackiego na zasadach obowiązujących w Unii Europejskiej.  Sprzedaż towarów pochodzenia polskiego na rynku słowackim oraz nabycie na tym rynku towarów pochodzenia słowackiego przez osoby polskie, traktowane są jako operacje wewnątrzunijne.  Nowe, bardziej liberalne zasady świadczenia usług na rynku wewnętrznym UE przyczyniają się do rozwoju tych usług w wymiarze międzynarodowym, w tym wpływają również na wzrost zainteresowania rynkiem słowackim ze strony polskich przedsiębiorstw. Podejmowanie działalności usługowej na Słowacji przez obywateli polskich możliwe jest np. na zasadzie samozatrudnienia. Rejestrując działalność usługową na Słowacji, polski przedsiębiorca nie powinien napotkać na przeszkody czy bariery administracyjne. Po utworzeniu instytucji Pojedynczych Punktów Kontaktowych doszło do znacznego uproszczenia i przyspieszenia procesu rejestracji działalności gospodarczej. Należy jednak pamiętać o konieczności posługiwania się językiem słowackim (lub ew. czeskim) w kontaktach z miejscową administracją oraz o rejestracji do systemu ubezpieczenia społecznego, której jak na razie PPK nie wykonują. Prowadzenie stałej działalności usługowej, pod względem formalno-prawnym (urzędy, zaświadczenia, zezwolenia, rejestracja) jest dla polskich usługodawców identyczne, jak dla przedsiębiorców miejscowych. Główną barierą w rozwoju stosunków gospodarczych jest niedostateczna infrastruktura połączeń transportowych. Odnosi się to zarówno do połączeń drogowych, jak i kolejowych. W pierwszym przypadku odczuwalny jest dotkliwy brak dróg szybkiego ruchu, łączących systemy autostradowe obu państw, a w drugim połączeń kolejowych o odpowiednim wyposażeniu technicznym. Między Polską i Słowacją brak jest regularnego połączenia lotniczego.

Dostęp do rynku pracy

Zgodnie z Traktatem o przystąpieniu Republiki Słowackiej do Unii Europejskiej, obywatele RP uzyskali pełen  dostęp do słowackiego rynku pracy. Zatrudnianie obywateli polskich realizowane jest wg takich samych zasad jak obywateli Słowacji, za wyjątkiem obowiązku monitorowania napływu i odpływu pracowników oraz członków ich rodzin, wynikającego z Rozporządzenia Rady UE nr 1612/68. Takie same przepisy dotyczą zarówno pracowników stałych i sezonowych, jak też zatrudnionych na obszarach przygranicznych. Monitoring pracowników zagranicznych wykonywany jest za pośrednictwem kart informacyjnych, które wypełnia pracodawca i przekazuje do miejscowego Urzędu Pracy, Spraw Socjalnych i Rodziny (Úrad prace sociálnych veci a rodiny). W przypadku, gdy pracodawcą jest osoba zagraniczna, wykonująca na terenie Słowacji np. usługi budowlano – montażowe, obowiązek wypełnienia i przekazania karty informacyjnej ma kontrahent słowacki, a w razie jego braku pracodawca zagraniczny. W odniesieniu do obywateli polskich zatrudnionych na terenie Słowacji przez pracodawcę zagranicznego, kartę informacyjną o rozpoczęciu lub zakończeniu pracy, może złożyć słowacka osoba prawna lub fizyczna upoważniona przez pracodawcę zagranicznego. Podstawowym przepisem prawnym określającym zasady zatrudniania obcokrajowców na terytorium Republiki Słowackiej jest ustawa nr 5/2004 Z.z. o usługach w zakresie zatrudnienia wraz z późniejszymi zmianami. Akty prawne, wzory kart informacyjnych oraz inne szczegółowe informacje dot. prawa pracy, ubezpieczania itp. dostępne są na stronie internetowej Ministerstwa Spraw Socjalnych i Rodziny RS oraz Urzędu Pracy, Rodziny i Spraw Socjalnych RS.

Nabywanie i wynajem nieruchomości

Cudzoziemcy tj. osoby prawne z siedzibą lub osoby fizyczne z miejscem stałego zamieszkania poza terytorium Republiki Słowackiej, zgodnie z § 19a słowackiego Prawa dewizowego (nr 202/1995 Z.z.), mogą nabywać nieruchomości krajowe tj. położone na terytorium Słowacji na takich samych zasadach jak osoby krajowe, za wyjątkiem gruntów rolnych oraz leśnych znajdujących się poza terenem zabudowanym. Powyższe ograniczenie nie dotyczy obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej z czasowym pobytem na Słowacji, którzy gospodarowali na gruntach rolnych przed ich nabyciem co najmniej przez 3 lata od dnia wejścia w życie umowy o akcesji Słowacji do UE. Niektóre ograniczenia w nabywaniu nieruchomości przez osoby krajowe jak i obcokrajowców wynikają również z odrębnych norm prawnych np. z ustawy nr 44/1998 Z.z. o ochronie i eksploatacji bogactw mineralnych, ustawy nr 184/2002 Z.z. o tokach wodnych, ustawy nr 277/1994 Z.z. o ochronie zdrowia, ustawy nr 2287/1994 Z.z. o ochronie bogactw naturalnych, ustawy nr 135/1961 Z.z. o komunikacjach naziemnych oraz ustawy nr 27/1987 Z.z. o państwowej ochronie zabytków w brzmieniu ustawy nr 193/2000 Z.z.

W sprawach zakupu i najmu nieruchomości zalecany jest kontakt z odpowiednim biurem nieruchomości. Adresy kontaktowe słowackich biur nieruchomości zrzeszonych w Krajowej Agencji Biur Nieruchomości Słowacji podane są na stronie www.narks.sk. Oferty sprzedaży, znajdują się na portalu www.reality.sk  .

System zamówień publicznych

Na Słowacji od 2015 r. obowiązuje nowa ustawa o zamówieniach publicznych, tzn. Ustawa nr 343/2015 o zamówieniach publicznych na dostawy, usługi i prace budowlane oraz koncesji na usługi i roboty budowlane. (pełen tekst)

Organem odpowiedzialnym za kwestie związane z udzielaniem zamówień publicznych jest Urząd Zamówień Publicznych (UVO) z siedzibą w Bratysławie.

Do głównych zadań słowackiego Urzędu Zamówień Publicznych należy m.in.:

• opracowywanie projektów aktów prawnych w obszarze zamówień publicznych;
• wydawanie certyfikatów kwalifikacji zawodowych;
• kontrola funkcjonowania systemu zamówień publicznych.

Podmiotami zobowiązanymi do stosowania ustawy o zamówieniach publicznych są jednostki organizacyjne państwa, gminy, województwa (VUC), jednostki organizacyjne finansowane lub współfinansowane z budżetów gmin, osoby prawne, podmioty publiczne w tym stowarzyszenia. Regulacje dotyczące udzielania zamówień publicznych są uzależnione od tego, czy szacunkowa wartość zamówienia przekracza określoną wartość progową ustalaną w ustawie, czy też nie. Procedury udzielania zamówień publicznych są następujące: (i) procedura otwarta; (ii) procedura ograniczona; (iii) dialog konkurencyjny; (iv) procedura negocjacyjna z wcześniejszą publikacją ogłoszenia: (v) procedura negocjacyjna bez wcześniejszej publikacji ogłoszenia. 

Wymagania w stosunku do oferentów: oferent musi wykazać, że nie toczy się wobec niego postępowanie upadłościowe, nie znajduje się w stanie likwidacji, nie zalega na terenie Słowacji, ani w kraju, gdzie firma ma siedzibę, z płaceniem podatków, składek ubezpieczeniowych zdrowotnych czy funduszu emerytalnego. Oferent musi również wykazać, że nie był prawomocnie skazany za przestępstwo związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Kryteria udzielania zamówień publicznych powinny być wskazane w ogłoszeniu o zamówieniach publicznych z podaniem ich wagi. Katalog kryteriów jest określony przez ustawę w formie przykładowej. Mogą to być oprócz ceny takie kryteria jak jakość, charakterystyka techniczna i funkcjonalna, serwis po sprzedaży, termin wykonania, projekt, czy rozwiązanie techniczne.

O zamówienia publiczne może się ubiegać nabywca publiczny to jest: gmina, województwo, osoba prawna lub stowarzyszenie. Dobrami podlegającymi procedurze zamówień publicznych może być: towary, usługi, towary żywnościowe, prace budowlane.

Wartości progowe kształtują się w sposób następujący:

• zamówienia małe do wartości 4999,99 euro;
• zamówienia o niskiej wartości progowej: od 5 tys. euro do 259.999,99 euro w zależności od rodzaju towaru (przykładowo dla prac budowlanych do 179,999 euro);
• zamówienia o wartości podprogowej: od 70 tys. euro do 5.349.999 euro (dla prac budowlanych);
• zamówienia o wysokiej wartości progowej: od 214 tys. euro (w przypadku dóbr) do 5.350.000 euro (dla prac budowlanych).

Proces zamówienia publicznego obejmuje: (i) ogłoszenie zamówienia publicznego; (ii) przedstawienie warunków aukcji; (iii) napływ propozycji; (iv) przedstawienie propozycji oferentów; (v) ocenę: (vi) informację o wyniku; (vii) podpis umowy ze zwycięzcą.

Dodatkowo na Słowacji Ministerstwo Spraw Wewnętrznych opracowało tzw. Elektroniczny System Kontraktowy (EKS), który jest dobrym instrumentem funkcjonowania systemu zamówień publicznych w SK. Po zarejestrowaniu się w systemie EKS można korzystać w sposób elektroniczny z kolejnych etapów koniecznych do spełnienia w procedurze zamówień.

Ochrona własności przemysłowej i intelektualnej

Nadzór nad realizacją obowiązujących w Republice Słowackiej regulacji prawnych w zakresie patentów, wzorów przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych i regionalnych oraz umów międzynarodowych, sprawuje Państwowy Urząd Własności Przemysłowych Republiki Słowackiej. Na stronie internetowej tego urzędu znajdują się wszelkie obowiązujące akty prawne w tym zakresie oraz umowy międzynarodowe podpisane przez Republikę Słowacką.

Prawa autorskie w Republice Słowackiej chronione są na podstawie ustawy nr 618/2003 Z.z. o prawie autorskim oraz prawach związanych z prawem autorskim. Ochrona prawna wg ww. ustawy obejmuje dzieła autorskie obywateli słowackich oraz dzieła opublikowane na terenie Słowacji bez względu na obywatelstwo i miejsce zamieszkania autora. Ochronie podlegają również prezentacje artystyczne, zapisy dźwiękowe, audio-wizualne oraz bazy danych wytworzone lub opublikowane na terytorium Słowacji.

Zgodnie z ustawą nr 435/2001 Z.z. o patentach oraz dodatkowych świadectwach ochronnych w brzmieniu ustawy nr 402/2002 Z.z., patenty udzielane są na nowe wynalazki, które mają zastosowanie w przemyśle, po wykonaniu ich formalno-prawnej oraz merytorycznej analizy. Analiza wykonywana jest na wniosek zgłaszającego, który powinien być złożony najpóźniej do 36 miesięcy od złożenia wniosku patentowego. Patenty mogą być przyznawane również na substancje chemiczne i farmaceutyki. Okres ochrony patentowej wynosi 20 lat od złożenia wniosku patentowego.

Jako wzory przemysłowe, mogą być chronione nowe rozwiązania techniczne, które przekraczają ramy zwykłych czynności zawodowych i mają zastosowanie w przemyśle. Ochrona wzorów przemysłowych polega na rejestracji w Państwowym Urzędzie Własności Przemysłowych RS. Przed rejestracją wykonywana jest analiza wniosku pod względem formalno-prawnym. Ochrona wzoru przemysłowego trwa 4 lata od dnia rejestracji. Na podstawie wniosku właściciela wzoru, okres ochrony może być przedłużany dwukrotnie - każdorazowo o 3 lata. Regulacje prawne dotyczące ochrony wzorów przemysłowych zawierają ustawy nr 478/1992 Z.z. oraz nr 90/1993 Z.z.

Wg ustawa nr 55/1997 Z.z. o ochronie znaków towarowych, znakiem towarowym jest oznaczenie słowne lub graficzne odróżniające towar lub usługę jednej osoby od towaru lub usługi osoby drugiej. Ustawa określa również wyjątki, które nie mogą być uznane za znak towarowym np.

Znaki zawierające nazwy państw, regionów, oznaczenia kłamliwe itp. Wniosek w sprawie ochrony znaku towarowego może złożyć jakakolwiek osoba prawna lub fizyczna. Okres ochrony wynosi 10 lat od dnia złożenia wniosku. Na wniosek właściciela znaku, ochronę można przedłużyć na następne 10 lat.

Ze względu na bliskość geograficzną, językową i kulturową, pomiędzy Polską a Slowacją nie istnieją zauważalne różnice kulturowe w kontaktach biznesowych.

Administracja gospodarcza

• Ministerstwo Gospodarki RS (Ministerstvo hospodárstva SR)
• Ministerstwo Transportu  i Budownictwa RS  (Ministerstvo dopravy a výstavby SR)  
• Ministerstwo Finansów RS (Ministerstvo financií SR)
• Ministerstwo Środowiska RS (Ministerstvo životného prostredia SR)
• Ministerstwo Spraw Zagranicznych i Europejskich RS (Ministerstvo zahraničných vecí a európskych záležitostí SR)
• Ministerstwo Rolnictwa i Roywoju Wsi RS (Ministerstvo pôdohospodárstva a rozvoja vidieka SR)
• Ministerstwo Pracy, Spraw Socjalnych i Rodziny RS (Ministerstvo práce, sociálnych vecí a rodiny SR)
• Urząd Pracy, Spraw Socjalnych i Rodziny RS (Úrad práce, sociálnych vecí a rodiny SR)
• Słowacki Bank Narodowy (Národná banka Slovenska)
• Dyrekcja Finansowa RS (Urząd Skarbowy oraz Celny) (Finančné riaditeľstvo SR)
• Urząd Statystyczny RS (Štatistický úrad SR)
• Urząd Geodezji, Kartografii i Katastru RS (Úrad geodézie, kartografie a katastra SR)
• Urząd Zamówień Publicznych RS (Úrad pre verejné obstarávanie)
• Urząd Własności Przemysłowej RS (Úrad priemyselného vlastníctva SR)
• Słowacka Agencja Rozwoju Inwestycji i Handlu SARIO (Slovenská agentúra pre rozvoj investícií a obchodu)
• Urząd Antymonopolowy RS (Protimonopolný úrad SR)
• Urząd Telekomunikacyjny RS (Telekomunikačný úrad SR)

 Samorząd gospodarczy (wybrane związki branżowe)

• Słowacka Izba Przemysłowo-Handlowa (Slovenská obchodná a priemyselná komora)
• Słowacko-Polska Izba Handlowa (Slovensko-poľská obchodná komora)
• Transgraniczne Centrum Informacji Gospodarczej Euroregionu Tatry
• Słowacka Izba Przedsiębiorczości (Slovenská živnostenská komora)
• Słowacka Izba Rolno-Spożywcza (Slovenská poľnohospodárska a potravinárska komora)
• Izba Przemysłu Spożywczego Słowacji (Potravinárska komora Slovenska)

 Oficjalna prasa ekonomiczna

 Dziennik Hospodárske noviny (Gazeta Gospodarcza)

• Tygodnik TREND

 Oficjalne strony o charakterze ekonomicznym

 a) portale informacyjne o charakterze ekonomiczny

www.openiazoch.zoznam.sk

www.rmsfinport.sk

www.investujeme.sk

 b) portal informacji prawnych Ministerstwa Sprawiedliwości RS-przepisy prawne, www.zakonypreludi.sk

 c) formularze niezbędne do rejestracji działalności gospodarczej na terenie Słowacji

 d) Pojedyncze Punkty Kontaktowe

 e) Rejestr Handlowy

 f) Rejestr Ewidencji Działalności Gospodarczej