W celu świadczenia usług na najwyższym poziomie stosujemy pliki cookies. Korzystanie z naszej witryny oznacza, że będą one zamieszczane w Państwa urządzeniu. W każdym momencie można dokonać zmiany ustawień Państwa przeglądarki. Zobacz politykę cookies.

Szwajcaria

Informacje ogólne

Położenie geograficzne, ludność, obszar, stolica, język urzędowy

Położenie geograficzne

Konfederacja Szwajcarska (oficjalna nazwa Szwajcarii) leży w Europie Środkowej, jest krajem górzysto-wyżynnym, ok. 60% jej powierzchni zajmują góry. Graniczy z Włochami (734 km), Francją (572 km), Niemcami (346 km), Austrią (165 km) i Liechtensteinem (41 km). Największym miastem jest Zurych (420 tys. mieszkańców). Kolejne miasta pod względem wielkości to Genewa (203 tys.), Bazylea (173 tys.), Lozanna (140 tys.) i Berno (134 tys.) (stan na grudzień 2020 r.).

Ludność

Szwajcaria ma 8,66 mln mieszkańców (na koniec 2020 r.), z czego około 2,2 mln to cudzoziemcy. 
Potencjał demograficzny Szwajcarii:
Rok             tys. os.
1950            4717
1960            5280
1970            6150
1980            6283
1990            6652
2000            7143
2010            7870
2020            8667
W 2020 r. imigracja do Szwajcarii zmniejszyła się w porównaniu do 2019 r. (-5,6%). Przy około 55 tys. osób saldo migracji było również na poziomie z poprzedniego roku (+0,5%). Imigracja obywateli UE / EFTA wzrosła o 1,3%, podczas gdy obywateli państw trzecich spadła o 1,8%.
W 2019 r. Włosi pozostali największą grupą obcokrajowców (324 tys. osób). Drugą co do wielkości grupą obcokrajowców są obywatele Niemiec (309 tys.), a kolejnymi – Portugalii (263 tys.), Francji (140 tys.) i Kosowa (114 tys.).

Terytorium
Konfederacja Szwajcarska zajmuje powierzchnię 41.284 km2.

Stolica
Siedziba władz federalnych Berno liczy ponad 144 tys. mieszkańców (430 tys. w granicach aglomeracji)  

Języki urzędowe

W Szwajcarii obowiązują cztery języki urzędowe: niemiecki, francuski, włoski i retoromański. Spośród tych języków najbardziej rozpowszechniony jest niemiecki i jego odmiany regionalne (62%), następne w kolejności to: francuski (23%), włoski (8%) i retoromański (0,5%). Pozostałe to języki, którymi posługują się imigranci. W instytucjach publicznych, np. na dworcach, w hotelach a także w wielu urzędach, można swobodnie porozumiewać się za pomocą języka angielskiego, który jest nauczany na różnych poziomach właściwie we wszystkich typach szkół i służy często do komunikacji między mieszkańcami części niemieckojęzycznej z mieszkańcami pozostałych części. W części niemieckojęzycznej ludność porozumiewa się miejscowym dialektem języka niemieckiego.

Warunki klimatyczne

W części północnej dominuje klimat umiarkowany, o charakterze górskim, w części południowej - umiarkowany o cechach śródziemnomorskich.

Główne bogactwa naturalne

Szwajcaria posiada nieliczne złoża surowców mineralnych. Wydobywa się głównie surowce do produkcji materiałów budowlanych (wapienie, margle) i sól kamienną. Duże znaczenie mają zasoby wody wykorzystywane do produkcji energii elektrycznej.

System walutowy, kurs i wymiana

Jednostką monetarną jest frank szwajcarski (1 CH – 4,07 PLN w VI 2021), dzielący się na 100 rapów/centymów. W obiegu są banknoty o nominałach: 10, 20, 50, 100, 200 i 1000 CHF (te ostatnie zazwyczaj nie są przyjmowane w transakcjach życia codziennego) oraz monety 5, 10, 20, 50 rapów i 1, 2 i 5 CHF. Waluta szwajcarska traktowana jest wciąż jako tzw. bezpieczna przystań w okresie kryzysów gospodarczych (jak od 2008 r.) i trudnych sytuacji na  światowych rynkach finansowych. W strefie przygranicznej powszechnie akceptowane jest euro. Możliwe jest płacenie nim w większych centrach handlowych i właściwie wszystkich hotelach i restauracjach oraz wnoszenie niektórych opłat (np. za parkowanie, za paliwo oraz inne produkty na stacjach benzynowych).

Religia

34% stanowią katolicy, a 23% – wyznawcy różnych odłamów protestantyzmu.

Wykaz dni świątecznych i wolnych od pracy

Następujące dni, będące świętami religijnymi lub państwowymi, są dniami wolnymi od pracy:
•    1 stycznia (Nowy Rok),
•    Wielki Piątek i Poniedziałek Wielkanocny (święta ruchome),
•    Święto Wniebowstąpienia (święto ruchome)
•    Poniedziałek Zesłania Ducha Świętego,
•    1 sierpnia (Święto Narodowe),
•    25 i 26 grudnia - Boże Narodzenie.
Zarówno poszczególne kantony, jak też część gmin w kantonach ustalają dodatkowe dni świąteczne, będące równocześnie dniami wolnymi od pracy (np. 6 stycznia).

Infrastruktura transportowa

Infrastruktura transportowa jest bardzo dobrze rozwinięta. Obejmuje 5326 km linii kolejowych, 2254 km dróg krajowych i 17 816 km dróg kantonalnych.

Lotniska w Zurychu, Genewie i Bazylei zapewniają połączenie lotnicze Szwajcarii z zagranicą. Ponadto kilka regionalnych portów lotniczych (Berno, Lugano, Sankt Gallen i Sion) obsługuje przede wszystkim loty biznesowe i turystyczne.

Transport miejski, zwłaszcza w dużych aglomeracjach, jest bardzo dobrze rozwinięty. Dotyczy to przede wszystkim tramwajów i autobusów. Z transportu kolejowego korzysta bardzo duża liczba osób, zaś jego funkcjonalność sprawia, że jest prawdziwą alternatywą wobec jazdy samochodem. 

Obowiązek wizowy

Szwajcaria znajduje się w strefie Schengen od 12 grudnia 2008 r. w ruchu lądowym i od 29 marca 2009 r. w ruchu lotniczym. Obywatele polscy mogą wjeżdżać do Szwajcarii na podstawie dokumentu tożsamości (nie ma kontroli paszportowej) oraz przebywać na jej terenie do 90 dni w roku. Po złożeniu wniosku pobyt ten można przedłużyć o kolejne trzy miesiące. 

System administracyjny

Ustrój polityczny

Szwajcaria jest republiką federalną złożoną z 26 kantonów (w tych 6 b. półkantonów). Cechą charakterystyczną poza federalizmem jest nietypowy układ naczelnych władz państwa i różne formy demokracji bezpośredniej. Szwajcaria nie ma typowej instytucji głowy państwa – jest nią kolektywnie 7-osobowy rząd (Rada Federalna), reprezentowany w tej roli rotacyjnie przez wybieranych na kolejne lata kalendarzowe poszczególnych swoich członków, którzy noszą wówczas tytuł prezydenta Konfederacji Szwajcarskiej. Wyboru prezydenta dokonują połączone izby Zgromadzenia Federalnego (Rada Narodowa i Rada Kantonów). Prezydent kieruje też pracami rządu jako „primus inter pares”. W 2021 r. prezydentem był Guy Parmelin, pełniący obowiązki Ministra Gospodarki, Edukacji i Badań, a w 2022 r. jest nim szef MSZ Ignazio Cassis.

Od 1959 r. rząd federalny tworzony jest wg tzw. magicznej formuły, przyznającej trzem największym partiom po 2 miejsca w 7-osobowej Radzie Federalnej, a czwartej z kolei – 1 miejsce.

Poszczególne kantony mają własne konstytucje, organy władzy ustawodawczej (jednoizbowe parlamenty) oraz rządy. W stosunkach między Federacją a kantonami obowiązuje zasada subsydiarności (wszystkie kompetencje nie przyznane wyraźnie Federacji należą do kantonów). Ważną instytucją demokracji bezpośredniej jest referendum, które może być zarządzane jako ogólnonarodowe — na szczeblu Federacji, a także w poszczególnych kantonach. Referendum jest obligatoryjne w sprawie zmiany konstytucji. Na żądanie obywateli (weto ludowe) może zostać zarządzone referendum ustawodawcze (tzw. weryfikacyjne). Obywatele mogą również wystąpić z projektami aktów prawnych (inicjatywa ludowa.). W 2 kantonach – Appenzell Innerhoden i Glarus – utrzymała się dawna postać demokracji bezpośredniej — zgromadzenie ludowe, tj. zebranie wszystkich wyborców, na którym wybiera się rząd kantonalny, sędziów oraz rozstrzyga się najważniejsze kwestie.

Władza ustawodawcza

Władzę ustawodawczą sprawuje Zgromadzenie Federalne, czyli dwuizbowy parlament, wybierany na czteroletnią kadencję (ostatnio w 2019 r.), w skład którego wchodzą Rada Kantonów i Rada Narodowa. Rada Kantonów (Ständerat) liczy 46 członków wybieranych po dwóch z każdego z 20 kantonów i po jednym z każdego z 6 b. półkantonów. Rada Narodowa (Nationalrat) składa się z 200 członków wybieranych według zasady proporcjonalności. Przewodniczący izb wybierani są na jednoroczne kadencje.

Władza wykonawcza

Władza wykonawcza należy do Rady Federalnej (Bundesrat), czyli siedmioosobowego rządu, wybieranego przez Zgromadzenie Federalne na czteroletnią kadencję. Przy wyborze brane są nie tylko kwalifikacje polityczne, ale również płeć, język i region pochodzenia. Jeśli minister nie zapowie odpowiednio wcześniej rezygnacji ze stanowiska, powoływany jest zgodnie z tradycją na kolejna kadencję. Podziału tek ministerialnych członkowie Rady Federalnej dokonują we własnym gronie. Utworzony w ten sposób rząd działa kolegialnie i podejmuje decyzje na zasadzie konsensu. Partie, które desygnują przedstawicieli do rządu, nie zawierają porozumienia koalicyjnego i zachowują dużą autonomię w zakresie formułowania swojego stanowiska. Podstawową wytyczną działalności Rady Federalnej stanowi zespół ogólnie nakreślonych przedsięwzięć legislacyjnych, przedstawiany na początku kadencji.

Urzędy centralne/resorty (ministerstwa):

Ministerstwo Spraw Zagranicznych (Eidgenossisches Departement für auswärtige Angelegenheiten)
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (Eidgenossisches Departament des Intern)
Ministerstwo Sprawiedliwości i Policji (Eidgenossisches Justiz- und Polizeidepartement)
Ministerstwo Bezpieczeństwa, Obrony Cywilnej i Sportu (Eidgenossisches Departement für Verteidigung, Bevölkerungsschutz und Sport)
Ministerstwo Finansów (Eidgenossisches Finanzdepartement)
Ministerstwo Gospodarki, Edukacji i Badań (Eidgenossisches Departement für Wirtschaft, Bildung und Forschung)
Ministerstwo Ochrony Środowiska, Transportu, Energii i Komunikacji (Eidgenossisches Departement für Umwelt, Verkehr, Energie und Kommunikation)

Struktura administracji gospodarczej

Struktura administracji gospodarczej składa się z 3 szczebli: centralnego, kantonalnego i gminnego.

W skład pierwszego z nich wchodzą następujące instytucje:

Fed. Departament (Ministerstwo) Finansów, składający się z następujących urzędów:
•    Fed. Urząd Finansów (Eidg. Finanzverwaltung, EFV)
•    Fed. Urząd ds. Kadr (Eidg. Personalamt, EPA)
•    Fed. Urząd Podatkowy (Eidg. Steuerverwaltung, ESTV)
•    Fed. Zarząd Ceł (Eidg. Zollverwaltung, EZV)
•    Fed. Zarząd ds. Napojów Alkoholowych (Eidg. Alkoholverwaltung, EAV)
•    Fed. Urząd ds. Informatyki i Telekomunikacji (Bundesamt für Informatik und Telekommunikation, BIT)
•    Fed. Urząd ds. Ubezpieczeń Prywatnych (Bundesamt für Privatversicherungen, BPV)
•    Fed. Urząd Kontroli Finansowej (Eidg. Finanzkontrolle, EFK)
•    Fed. Komisja ds. Banków (Egid. Bankenkommission, EBK)

Związkowy Departament (Ministerstwo) Gospodarki, Edukacji i Badań składający się z następujących urzędów:
•    Sekretariat Stanu ds. Gospodarki (Staatssekretariat für Wirtschaft, SECO)
•    Fed. Urząd ds. Rolnictwa (Bundesamt für Landwirtschaft, BLW)
•    Fed. Urząd Kształcenia Zawodowego i Technologii (Bundesamt für Berufsbildung und Technologie, BBT)
•    Fed. Urząd ds. Weterynaryjnych (Bundesamt für Veterinärwesen, BVET)
•    Biuro ds. Integracji (Integrationsbüro, EDA/EVD)
•    Fed. Urząd ds. Gospodarczego Zaopatrzenia Wsi (Bundesamt für wirtschaftliche   Landesversorgung, BWL)
•    Fed. Urząd ds. Mieszkalnictwa (Bundesamt für Wohnungswesen, BWO)
•    Biuro ds. Konsumenckich (Büro für Konsumentenfragen, BFK)
•    Służba Cywilna (Zivildienst, ZIVI)
•    Nadzór nad Cenami (Preisüberwachung, PUE)
•    Komisja ds. Konkurencji (Wettbewerbskommission, WEKO)
•    Fed. Instytut ds. Kształcenia Zawodowego (Eidgenossisches Hochschulinstitut  für Berufsbildung, EHB)

Związkowy Departament (Ministerstwo) Ochrony Środowiska, Transportu, Energii i Komunikacji, składający się z następujących urzędów:
•    Fed. Urząd Energetyki (Bundesamt für Energie, BFE)
•    Fed. Urząd Komunikacji (Bundesamt für Kommunikation, BAKOM)
•    Fed. Urząd Rozwoju Przestrzennego (Bundesamt für Raumentwicklung, ARE)
•    Fed. Urząd ds. Dróg (Bundesamt für Strassen, ASTRA)
•    Fed. Urząd Ochrony Środowiska (Bundesamt fur Umwelt, BAFU)
•    Fed. Urząd Komunikacji (Bundesamt für Verkehr, BAV)
•    Fed. Urząd Lotnictwa Cywilnego (Bundesamt für Zivilluftfahrt, BAZL)

Sądownictwo gospodarcze

System sądownictwa gospodarczego składa się z dwóch instancji:

  • sądów federalnych, które są odpowiedzialne za nadzór nad przestrzeganiem federalnego prawa gospodarczego, prawa karnego, ubezpieczeniowego i administracyjnego. Dzielą się one na:

Szwajcarski Sąd Federalny ( Schweizerisches Bundesgericht) 
Federalny Sąd Ubezpieczeniowy (Eidgenossisches Versicherungsgericht) 
Federalny Sąd Karny (Bundesstrafgericht)
Federlany Sąd Administracyjny (Bundesverwaltungsgericht)

  • sądów kantonalnych, które są odpowiedzialne za nadzór nad przestrzeganiem gospodarczego prawa kantonalnego.
Gospodarka

Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej

Wg danych szwajcarskiego MG, PKB zmniejszył się w 2020 r. z powodu pandemii o 2,9%.  Niemniej, spodziewana poprawa sytuacji epidemiologicznej, jak również poprawa na rynku pracy, stymulująca w dodatku wzrost konsumpcji, pozwalają ekspertom krajowym i międzynarodowym przewidywać wzrost PKB CH w 2021 r. na poziomie około 3% (wzrost o 3% szacuje Sekretariat Stanu ds. Gospodarczych SECO, a 3,2% - eksperci OECD). Bezrobocie na koniec 2021 r. ma wynieść około 3,2-,3,3%.

Szwajcarski Bank Narodowy nie zmienia polityki pieniężnej, pozostawiając główne stopy procentowe na poziomie -0,75%.

Według Ministerstwa Finansów, szacunkowy koszt pomocy finansowej na zminimalizowanie ekonomicznych skutków COVID-19 w 2020 i 2021 r. wyniesie 36 mld CHF. Spośród tej kwoty:
a)    22,2 mld CHF (2020: 13 mld, 2021: 9,2 mld) przeznaczonych zostanie na opiekę społeczną (finansowanie skróconego czasu pracy, zasiłki);
b)    9,28 mld CHF (2020: 81 mln, 2021: 9,2 mld) przeznaczonych zostanie na pomoc przedsiębiorstwom, które popadły w trudności finansowe; dodatkowy 1 mld CHF na ten cel wydadzą kantony;
c)    2,66 mld CHF (2020: 860 mln, 2021: 1,8 mld) przeznaczonych zostanie na ochronę zdrowia (pokrycie kosztu zakupu testów na obecność wirusa, zakup szczepionek, leki i materiały ochronne itp.);
d)    1,13 mld CHF (2020: 370 mln, 2021: 760 mln) przeznaczonych zostanie na wsparcie transportu kolejowego i systemu kontroli ruchu lotniczego.
e)    730 mln CHF (2020: 310 mln, 2021: 420 mln) przeznaczonych zostanie na pomoc na rzecz sektora kultury i sportu, jak również pośrednie wsparcie prasy;
f)    405 mln CHF (2020: 400 mln, 2021: 5 mln) przeznaczonych zostanie na inne ponadstandardowe wydatki, m.in. pożyczkę dla MKCK (200 mln CHF) oraz współpracę rozwojową i pomoc humanitarną (100 mln CHF).

Tabela najważniejszych wskaźników makroekonomicznych

Wyszczególnienie

Rok 2019

Rok 2020

PKB (mld CHF)

722,9

 630,6

PKB na jednego mieszkańca (tys. USD)

74,8

 67,8

Tempo wzrostu PKB w procentach

0,9

 -0,5

Relacja deficytu/nadwyżki finansów publicznych do PKB w procentach

+0,2

 -4,2

Relacja całkowitego długu publicznego do PKB w procentach

27,2

 48,7

Stopa inflacji (indeks cen konsumpcyjnych CPI) w procentach

0,4

 0,7

Stopa bezrobocia w procentach

2,3

3,1

Wartość obrotów handlu zagranicznego (w mld CHF)

588

 573

Wartość eksportu (w mld CHF)

312

 299

Wartość importu (w mld CHF)

276

 274

Relacja deficytu/nadwyżki na rachunku obrotów bieżących bilansu płatniczego do PKB w procentach

+10,3 (09.2019)

 b.d.

Wartość zagranicznych inwestycji bezpośrednich w kraju urzędowania (w mld CHF)

-78,8

 b.d.

Wartość zagranicznych inwestycji bezpośrednich kraju urzędowania za granicą (w mld CHF)

-42,1

 b.d.

 

Handel zagraniczny

Wg danych Federalnej Administracji Celnej, Szwajcaria w 2020 r. ponownie osiągnęła nadwyżkę w handlu. Wskutek pandemii COVID wyeksportowała towary o wartości 225 mld CHF w 2020 r., czyli o 7% mniej niż rok wcześniej. Wzrósł eksport w branży chemicznej i farmaceutycznej, a pozostałe branże zanotowały spadek. Popyt na szwajcarskie produkty  spadł na wszystkich głównych rynkach zbytu. Import spadł o 11,1%, do 182 mld CHF. 

Inwestycje zagraniczne

Spółki z siedzibą w Szwajcarii zainwestowały za granicą w 2019 r. 42 mld CHF. Większość tej wartości przypadało na firmy z sektora usług (27 mld CHF). Głównym celem inwestycyjnym była Europa, zwłaszcza Węgry, Wielka Brytania, Niemcy i Belgia. Ponadto spółki inwestowały również w Ameryce Środkowej i Południowej (11 mld CHF), jak również  w Azji (8 mld CHF) i Ameryce Północnej (11 mld CHF). Stan szwajcarskich bezpośrednich inwestycji zagranicznych na koniec 2019 wynosił 1445 mld CHF. Inwestorzy zagraniczni podobnie jak w 2018 r. wycofywali kapitał ze Szwajcarii (-79 mld CHF). Było to związane przede wszystkim z restrukturyzacją wewnątrzkoncernowymą; drugim czynnikiem była reforma podatkowa w USA (Tax Cuts and Jobs Act). Stan bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Szwajcarii wyniósł na koniec 2019 r. 1370 mld CHF.

Uczestnictwo w wielostronnych organizacjach i porozumieniach o charakterze gospodarczym

Otwarte rynki zagraniczne mają kluczowe znaczenie dla szwajcarskiej gospodarki. Polityka handlu zagranicznego Szwajcarii opiera się także - oprócz umów dwustronnych z UE na zaangażowaniu w prace WTO, EFTA, OECD i G20.

Aktywne członkostwo w WTO - jako jednej z najważniejszych platform - jest głównym elementem szwajcarskiej polityki w dziedzinie handlu zagranicznego. CH bierze udział w rundach negocjacyjnych WTO, jak również w organach WTO (konferencja ministerialna, rady, komitety, grupy robocze itp.). Zaangażowanie w redukcję barier handlowych, w tym poprawa dostępu do rynków zamówień publicznych, pomagają zwiększyć potencjał sprzedaży szwajcarskiej gospodarki i dłuższej perspektywie wzmocnić sektor krajowy. W interesie Szwajcarii leży rozwijanie zasad rozwiązywania sporów w ramach WTO, które mają ograniczyć wprowadzanie jednostronnych środków odwetowych i promują stabilność, bezpieczeństwo prawne oraz równość wśród członków, jak również monitorowanie środków polityki handlowej w celu przeciwdziałania możliwych tendencji protekcjonistycznych. W ramach WTO, Szwajcaria jest zainteresowana rozwojem relacji pomiędzy obszarami handlowymi i innymi politykami, takimi jak ochrona środowiska naturalnego i zdrowia, wraz z poszanowaniem podstawowych standardów pracy i ochrony konsumentów.
EFTA (Liechtenstein, Islandia i Norwegia) służy Szwajcarii jako platforma negocjacyjna dalszego rozwijania dla umów o wolnym handlu z partnerami spoza UE. W ten sposób EFTA wspiera proeksportowy charakter szwajcarskiej gospodarki. Członkostwo w EFTA daje Szwajcarii status obserwatora w Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG). Zawarcie umów o wolnym handlu - głównie w ramach EFTA, ale również dwustronnie - zapewnia szwajcarskim firmom bezpieczeństwo prawne, przewidywalność oraz działania na rzecz likwidacji przeszkód dla rozwoju niedyskryminacyjnych warunków dla współpracy gospodarczej. Obejmuje to w szczególności przynajmniej równy dostęp do międzynarodowych rynków w porównaniu z głównymi zagranicznymi konkurentami. Szwajcaria ma oprócz Konwencji EFTA podpisaną umowę o wolnym handlu z UE oraz stale rosnącą sieć  umów o wolnym handlu z 38 partnerami spoza UE. Podczas, gdy tradycyjne porozumienia koncentrują się przede wszystkim na przepływie towarów, czyli przede wszystkim redukcji barier taryfowych i ograniczają się do ochrony praw własności intelektualnej i zasad konkurencji, nowe porozumienia zawierają również postanowienia dotyczące zamówień publicznych, usług, inwestycji i zrównoważonego rozwoju.

Stosunki gospodarcze z Unią Europejską

Szwajcaria nie należy do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, natomiast jest powiązana z UE szeregiem bilateralnych umów sektorowych zapewniających szwajcarskim przedsiębiorstwom dostęp do jednolitego rynku na zasadzie wzajemności. Dla Szwajcarii UE jest najważniejszym partnerem handlowym. Trafia tam ok. 60% szwajcarskiego eksportu. Szwajcarscy producenci są ściśle włączeni w sieci kooperacyjne unijnych przedsiębiorstw, w szczególności w sektorze motoryzacyjnym. 52% szwajcarskiej produkcji przemysłowej trafia do krajów UE (w tym prawie połowa produkcji chemicznej i farmaceutycznej oraz ponad 57% produkcji maszynowej, elektronicznej i elektromaszynowej), a ponad 70% wartości towarów przemysłowych importowanych przez CH pochodzi z UE. Jednocześnie Szwajcaria jest po USA, Chinach i Wielkiej Brytanii czwartym partnerem handlowym UE. Ok. 440 tys. obywateli CH mieszka w UE i ok. 1,4 mln obywateli krajów UE w CH, a przy tym ok. 340 tys. mieszkańców UE dojeżdża codziennie do pracy w CH. Wartość szwajcarskich inwestycji w krajach UE wynosi 735 mld CHF i pod tym względem CH zajmuje trzecie miejsce po USA i Wielkiej Brytanii.

W relacjach gospodarczych z UE kluczowe znacznie ma umowa o wolnym handlu z 1972 r. oraz pakiet umów Bilateralia I z 1999 r. obejmujący siedem głównych umów dwustronnych w zakresie swobodnego przepływu osób, zamówień publicznych, rolnictwa, badań naukowych, transportu powietrznego i kołowego oraz kwestii wzajemnego uznawania w dziedzinie oceny zgodności (pozataryfowe bariery).

Dwustronna współpraca gospodarcza

Gospodarcze umowy dwustronne

Z dniem 1 maja 2004 roku (akcesja Polski do UE) część dotychczasowych umów, stanowiących podstawę wymiany handlowej Polski i Szwajcarii straciła ważność. Zostały one zastąpione m.in. przez: Umowę o wolnym handlu między Europejską Wspólnotą Gospodarczą a Konfederacją Szwajcarską z 1972 (Official Journal L 300, 31/12/1972, p.189-280) oraz siedmioma sektorowymi umowami UE - Szwajcaria z 1999 (tzw. Bilateralia I) w sprawie: transportu lotniczego, transportu towarów i osób koleją, handlu produktami rolnymi, wzajemnego uznawania w dziedzinie oceny zgodności, zamówień publicznych, współpracy naukowo-technicznej oraz swobodnego przepływu osób (Official Journal L114, 10/04/2002, p. 1-480). Zostały one przejęte automatycznie z wyjątkiem umowy o swobodnym przepływie osób, która weszła w życie z dniem 1 kwietnia 2006 i przewidując okresy przejściowe dla obywateli nowych krajów Unii Europejskiej. Umowy drugiego pakietu (Bilateralia II) z wyjątkiem udziału Szwajcarii w konwencji Schengen/Dublin weszły w życie w różnych terminach. Polska przejęła 16 bilateralnych umów gospodarczych UE-Szwajcaria, które dotyczą następujących dziedzin:

  • transport drogowy,
  • transport lotniczy,
  • produkty rolnicze,
  • zamówienia publiczne,
  • techniczne przeszkody w handlu,
  • badania naukowe,
  • swobodny przepływ osób,
  • opodatkowanie odsetek depozytów zagranicznych,
  • zwalczanie oszustw transgranicznych,
  • udział Szwajcarii w konwencjach Schengen/Dublin,
  • handel przetworzonymi art. rolnymi,
  • współpraca w ochronie środowiska,
  • współpraca w obszarze statystyki,
  • przysposobienie zawodowe i młodzież,
  • współpraca w zakresie mediów,
  • emerytury dla pracowników unijnych.

Nie straciły ważności te umowy polsko-szwajcarskie, których nie obejmuje kompetencja
wspólnotowa, a w szczególności:

  • umowa w sprawie konwersji zadłużenia na ochronę środowiska z 1993 r.,
  • umowa o wymianie stażystów z 1993 r.,
  • umowa o wzajemnym popieraniu i ochronie inwestycji z 1989 r.,
  • konwencja o unikaniu podwójnego opodatkowania z 1991 r.

Dwustronna wymiana handlowa

W ostatnich 20 latach eksport Polski do Szwajcarii wzrósł ponad dziewięciokrotnie (w 2020 r. wyniósł 2,47 mld EUR), a w tym samym czasie szwajcarski eksport do Polski zwiększył się niemal trzykrotnie (do 1,99 mld EUR w 2020 r.). Obroty w 2020 r. wyniosły 4,46 mld EUR, zanotowaliśmy tym samym dodatnie saldo (485,5 mln EUR).

Stan wymiany handlowej w pierwszym kwartale 2021 r.

  I-III 2021 r. [mln EUR] I-III 2020 r. [mln EUR] Dynamika [%]
  Eksport Import Obroty Saldo Eksport Import Obroty Saldo Eksport I-III 2021 r. Import I-III 2021 r. Obroty I-III 2021 r.
Szwajcaria 703,7 469,3 1172,9 234,4 563,6 490,5 1054,2 73,1 124,8 95,7 111,3

 

Szwajcaria w 2020 r. zajmowała 21 miejsce jako partner handlowy Polski w eksporcie ogółem. Od 2012 r. występuje dodatnie dla Polski saldo spowodowane wysokim kursem franka i racjonalizacją importu farmaceutyków. Wzrost eksportu, niezależnie od poprawy jego konkurencyjności, powiązany był z inwestycjami szwajcarskimi w Polsce, generującymi obroty wewnątrz koncernowe, a także rozszerzeniem sprzedaży pojazdów, wagonów, wyrobów metalowych i urządzeń audiowizualnych. W polskim eksporcie do Szwajcarii największy udział mają wyroby przemysłowe, aparaty i elektronika, pojazdy, meble i wyposażenie mieszkań, metale i wyroby metalowe, tekstylia, ubiory i obuwie. W polskim imporcie ze Szwajcarii dominują farmaceutyki i wyroby chemiczne, maszyny, aparaty i elektronika, metale, instrumenty precyzyjne, zegarki.

Wzajemne inwestycje

Według danych NBP skumulowana wartość inwestycji szwajcarskich na koniec 2018 r. osiągnęła poziom 5,91 mld EUR (10 miejsce). Wg danych GUS za 2018 r. zarejestrowano w Polsce 692 spółki z udziałem kapitału szwajcarskiego. Przedsiębiorstwa te zatrudniają w Polsce ok. 77 tys. pracowników. Inwestorzy szwajcarscy aktywni są m.in. w przemyśle farmaceutycznym (Novartis), tekstylnym (ERWO), produkcji opakowań (Model, Georg Utz Holding) i przemyśle szklarskim (Glas Troesch AG – EURGLAS Niewiadów, HTG). Szwajcarskie banki (np. Credit Suisse) oraz firmy farmaceutyczne (np. Roche) utworzyły w Polsce centra usług wspólnych.

Dostęp do rynku

Dostęp do rynku dla polskich towarów i usług

Szwajcaria posiada szczegółowe przepisy regulujące ochronę różnych dziedzin jak np.: zdrowie ludzi, zwierząt i roślin, konsumentów, środowiska. Koncentrują się one na produkcie (jego właściwości, opakowanie, oznakowanie – np. bezpieczeństwo przeciwpożarowe materiałów budowlanych), procedurze (produkcja, transport, składowanie – np. przepisy higieniczne przy przetwórstwie mleka), ocenie zgodności (sprawdzenia, inspekcje, certyfikacje) oraz dopuszczenia produktów (np. dopuszczenie do sprzedaży leków).

Całość tego zagadnienia ujęta została w ponad 30 ustawach, ponad 160 rozporządzeniach oraz tzw. regulacjach technicznych niektórych kantonów.

Stopień regulacji szwajcarskiego rynku znacząco różni się w niektórych dziedzinach od rozwiązań unijnych. Dotyczy to zwłaszcza obszarów niebędących przedmiotem zharmonizowania w ramach umów z UE (podstawowe unormowania traktatowe to umowa o wolnym handlu EWG-EFTA z 1972 roku i dwa pakiety bilateralnych umów sektorowych Szwajcaria-UE). 
Po 1 maja 2004 r. warunki handlu między Polską a Szwajcarią nie uległy zasadniczej zmianie. Stawki celne spadły jedynie dla kilku pozycji towarowych stanowiących ok. 1,5% polskiego importu ze Szwajcarii (m.in. produkty czekoladowe i zawierające kakao, produkty do karmienia zwierząt). Wzrostem stawek objęte zostały towary, których import stanowił ok. 1,7% przywozu ze Szwajcarii do Polski ogółem (m.in. masło, filety z mintaja, syropy cukrowe). Dla pozostałych towarów (ok. 97% importu ogółem) stawki celne nie uległy zmianie. Z punktu widzenia polskich przedsiębiorstw eksportujących wyroby i urządzenia techniczne istotne jest, że Szwajcaria uznając unijne certyfikaty również nie stwarza barier do eksportu ww. produktów na swój rynek (o ile oczywiście spełniają warunki sprzedaży na rynku unijnym) - reguła ta dotyczy w zasadzie ogółu produktów przetworzonych.

Szczególnym regulacjom podlegają artykuły rolne, zwłaszcza mięso (oraz jego przetwory), jak również warzywa i owoce. Istniejące mechanizmy ochronne (należą do nich kontyngenty i cła) w tej dziedzinie stanowią istotną barierę dla zagranicznej konkurencji wobec miejscowych artykułów.

Dostęp do rynku pracy

Umowa w sprawie swobodnego przepływu osób została podpisana pomiędzy Szwajcarią a UE w 2000 r. i obowiązuje od 1 czerwca 2002 roku. Umowa w sprawie swobodnego przepływu osób była jedyną, która nie objęła automatycznie nowych państw członkowskich po rozszerzeniu UE w dniu 1 maja 2004 r. Umowa ta została dopiero później zmieniona protokołem i na nie rozszerzona. Pierwszy protokół do umowy wszedł w życie z dniem 1 kwietnia 2006 r. Każdy z protokołów sporządzony był na wzór umowy z UE-15, z uwzględnieniem mających odpowiednio zastosowanie kontyngentów, ustaleń w sprawie dostępu do rynku pracy, ograniczeń i klauzul ochronnych.

Po przystąpieniu do UE Bułgarii i Rumunii w dniu 1 stycznia 2007 r. umowa została zmieniona po raz kolejny i weszła w życie w 2009 r. jako Protokół II.

Umowa w sprawie swobodnego przepływu osób, podpisana w ramach I pakietu umów dwustronnych, przyznaje obywatelom zawierających ją stron prawo wjazdu, zamieszkania i pracy na terytoriach umawiających się stron poprzez obustronne zniesienie większości ograniczeń. Aby w pełni korzystać z wyżej wymienionych praw, konieczne jest posiadanie umowy o pracę lub na świadczenie usług, albo posiadanie wystarczających środków finansowych na utrzymanie oraz ubezpieczenie. Celem tej umowy było ustalenie w relacjach między Szwajcarią a UE zasad równoważnych do obowiązujących w prawie wspólnotowym. Ponadto celem było ułatwienie świadczenia usług na terytorium stron.

Nabywanie i wynajem nieruchomości

Obywatele UE/EFTA mieszkający w Szwajcarii mają takie same prawa jak obywatele szwajcarscy, jeśli chodzi o zakup nieruchomości.  Nie potrzebują zezwolenia na zakup, jeśli mieszkają w Szwajcarii i spełniają następujące warunki:

  • posiadają ważne pozwolenie na pobyt, generalnie pozwolenie B dla obcokrajowców.
  • chcą nabyć nieruchomość w miejscu swojego pobytu
  • chcą budować na działce w ciągu jednego roku od zakupu.

Zezwolenie jest wymagane przy zakupie następujących rodzajów mieszkań: mieszkanie wakacyjne, jednostka mieszkalna w aparthotelu (hotel z mieszkaniami), drugi dom.
Obcokrajowcy mieszkający za granicą podlegają ograniczeniom, które mogą się różnić w zależności od kantonu.

Mieszkanie może być dowolnej wielkości, zaś powierzchnia działki taka, by nie wskazywała, że choćby jej część mogłaby być traktowana jako lokata kapitału (z reguły do 3 tys. m. kw.). Nieruchomości tych nie można podnajmować ani w całości, ani w części.

Na zakup nieruchomości w Szwajcarii wymagane jest uzyskanie pozwolenia wydawanego przez władze kantonalne. Bez pozwolenia można nabyć nieruchomości, które miałyby służyć do stałego prowadzenia działalności gospodarczej albo być głównym miejscem legalnego i rzeczywistego zamieszkania cudzoziemca, który wcześniej uzyskał zgodę na pobyt w Szwajcarii.

​​​​​System zamówień publicznych

Podstawowymi aktami prawnymi regulującymi zamówienia publiczne w Szwajcarii są: ustawa z dnia 16 grudnia 1994 o zamówieniach publicznych (SR 172.056.1) oraz rozporządzenie z 11 grudnia 1995 o zamówieniach publicznych (SR 172.056.11).

Obowiązujące w ramach WTO regulacje w zakresie zamówień publicznych określają obowiązek rozpisania międzynarodowego zamówienia na dostawę towarów i usług (w tym budowlanych) przez jednostki sektora publicznego, o ile osiągnie ona określoną wartość.

Reguły WTO obowiązywały w Szwajcarii początkowo dla zamówień na szczeblu narodowym oraz kantonalnym i dotyczyły wyłącznie sektorów takich jak: zaopatrzenie w wodę, transport miejski i zaopatrzenie w energię. Umowa Szwajcarii z Unią Europejską o zamówieniach publicznych (podpisana 21 czerwca 1999  w ramach pierwszego pakietu umów bilateralnych, przyjęta w referendum 21 maja 2000 weszła w życie 1 czerwca 2002) rozszerzyła zakres reguł WTO na zamówienia towarów i usług w następujących dziedzinach:

  • zamówienia gmin: np. miast w zakresie transportu publicznego (tramwaje, autobusy), infrastruktury (szpitale, ulice, mosty itp.) albo usługi architektoniczne (muzea) itp.,
  • zamówienia w sektorach: transport kolejowy i energia (zaopatrzenie w gaz i energię cieplną),
  • zamówienia koncesjonowanych prywatnych przedsiębiorstw z sektorów: woda, elektryczność, bliski transport oraz lotniska.

Zgodnie z przyjętymi zasadami rozstrzyganie o zamówieniu opiera się na trzech zasadach: równego traktowania wszystkich oferentów (niedyskryminacja), przejrzystości postępowania oraz wniesienia odwołania w ramach procedury zamówienia. Przedsiębiorstwa sektora publicznego oraz część koncesjonowanych przedsiębiorstw prywatnych są zobowiązane do stosowania reguł WTO przy zamówieniach publicznych, jeśli ich wartość zamówień na towary i usługi osiągnie wartość 250 tys. CHF oraz 500 tys. CHF w przypadku prac budowalnych.
Informacje o wszystkich przetargach federalnych, jak również niektórych kantonalnych i rozpisanych przez przedsiębiorstwa państwowe, publikowane są w dzienniku "Schweizerisches Handelsamtsblatt". Można je również znaleźć na stronie internetowej www.shab.ch. Informacje o przetargach organizowanych przez kantony, gminy oraz firmy państwowe publikowane są w dziennikach tych jednostek, jak również na stronie internetowej www.simap.ch. Przy analizie ogłoszeń o przetargach należy zwrócić uwagę m.in. na wymogi związane z zapewnieniem gwarancji napraw dostarczonych towarów (np. występują żądania posiadania na terenie Szwajcarii stacji serwisowych), bądź też samej formy składanych ofert.
W kontaktach biznesowych zalecana jest otwarta, konkretna i bezpośrednia rozmowa bez długich rozmów wprowadzających. Oferty oraz zapytania biznesowe powinny być przedkładane na odpowiednim poziomie decyzyjnym. Interwencje z góry są rzadko skuteczne, a poszczególne sprawy ostatecznie i tak trafią do osoby odpowiedzialnej za dane portfolio. Odpowiedzi na zapytania biznesowe są zazwyczaj bardzo szybkie i kompleksowe. 

Różnice kulturowe w kontaktach biznesowych

W kontaktach biznesowych zalecana jest otwarta, konkretna i bezpośrednia rozmowa bez długich rozmów wprowadzających. Oferty oraz zapytania biznesowe powinny być realizowane na odpowiednim poziomie decyzyjnym. Interwencje z góry są rzadko skuteczne a poszczególne sprawy ostatecznie i tak trafią do osoby odpowiedzialnej za dane portfolio. Odpowiedzi na zapytania biznesowe są zazwyczaj bardzo szybkie i kompleksowe. 

Przydatne kontakty i linki

Administracja gospodarcza

  • Ministerstwo Finansów (Eidgenossisches Finanzdepartement) – www.efd.admin.ch 
  • Ministerstwo Gospodarki (Eidgenossisches Volkswirtschaftsdepartement) – www.evd.admin.ch
  • Ministerstwo Środowiska, Transportu, Energii i Komunikacji (Eidgenossisches Departement für Umwelt, Verkehr, Energie und Kommunikation – www.uvek.admin.ch
  • OSEC (Agencja Promocji Handlu Zagranicznego) - http://www.osec.ch

Samorządy gospodarcze

Prasa ekonomiczna

Oficjalne strony o charakterze ekonomicznym
www.swissworld.org
www.business.ch
www.wirtschaft.ch
www.wionline.ch

Oficjalne strony targów międzynarodowych
www.beaexpo.ch
www.messenschweiz.ch
www.messe.ch 

Izby handlowe
Polsko-Szwajcarska Izba Gospodarcza  -  www.swisschamber.pl


Data aktualizacji: 31 marca 2020 roku

{"register":{"columns":[]}}