W celu świadczenia usług na najwyższym poziomie stosujemy pliki cookies. Korzystanie z naszej witryny oznacza, że będą one zamieszczane w Państwa urządzeniu. W każdym momencie można dokonać zmiany ustawień Państwa przeglądarki. Zobacz politykę cookies.

Informator ekonomiczny

Informacje ogólne

Położenie geograficzne, ludność, obszar, stolica, język urzędowy

Tunezja, najbardziej wysunięte na północ państwo kontynentu afrykańskiego, jest częścią regionu Maghrebu, do którego należą Mauretania, Maroko, Algieria i Libia. Powierzchnia kraju wynosi 163 610 km2. Jej północne i północno – wschodnie  wybrzeże (1148 km) oblewają wody Morza Śródziemnego (od Europy oddziela Cieśnina Sycylijska), od  zachodu graniczy z Algierią (965 km wspólnej granicy), od południowego wschodu z Libią (459 km). Najwyższy szczyt kraju, Djebel Chaambi, ma 1544 m i leży w masywie gór Atlas. Najdłuższą, niewysychającą przez cały rok rzeką jest Medjerda (460 km). Pustynia Sahara zajmuje ok. 40% powierzchni kraju. Kraj jest położony na średniej wysokości 700 m n.p.m.

Ludność

Na koniec 2022 r., Tunezja liczyła 12,3 mln mieszkańców. Średnia gęstość zaludnienia wynosi 71 osób/km2. Najliczniejsze grupy etniczne tworzą: Arabowie 97%, Berberowie 1%, Europejczycy 1%, Żydzi i inni 1%. Stolicą kraju jest Tunis, jego aglomeracja liczy ok.  2,7 mln mieszkańców.

Do pozostałych największych miast należą: Sousse/ Monastir  (ok.1 mln mieszkańców), Sfax  (530 tys.), Nabeul – Hammamet  (240 tys.), Gabes (230 tys.), Bizerte (400 tys.), Gafsa (130 tys.), Kairaouan (180 tys.).                                                                                        

Stopień urbanizacji kraju wynosi 70 %. Miasta usytuowane są głównie na północnym
i wschodnim wybrzeżu kraju – mieszka w nich ok. 80% całej populacji miejskiej. Obszary nadmorskie należą również do najbardziej zaludnionych. W 13 nadmorskich gubernatorstwach mieszka 66% populacji kraju.

Obecnie średnia wieku ludności Tunezji wynosi 31 lat (przyrost naturalny 1,25%), a  długość życia 75 lat (odpowiednio 78 lat kobiety i 74 lata mężczyźni). Poziom analfabetyzmu szacowany jest na poziomie ok. 20%. Wskaźnik ubóstwa wynosi 3,8%. Indeks aktywności zawodowej kształtuje się na poziomie 68,8% wśród mężczyzn i 25,3% wśród kobiet. Stopień skolaryzacji dzieci w szkole podstawowej wynosi 95%, w gimnazjum i w szkole średniej (12 do 17 lat) 66%.  Po maturze 27% młodzieży kontynuuje naukę w państwowych i prywatnych szkołach wyższych.

Języki urzędowe

W Tunezji oficjalnie obowiązującym językiem urzędowym jest arabski. Powszechnie używany jest język francuski, a wśród młodzieży coraz bardziej popularny staje się również angielski. Dokumenty oficjalne redagowane są w języku arabskim i tłumaczone na język francuski – poza tymi, które funkcjonują w obiegu administracji publicznej. Tunezja jest najbardziej jednorodnym pod względem językowym krajem Maghrebu. Zdecydowana większość społeczeństwa używa języka arabskiego (w mowie – jego odmiana - dialekt tunezyjski, a w piśmie - literacki). Część ludności pochodzenia berberyjskiego posługuje się również językiem amazigh.

Warunki klimatyczne

Na północy Tunezji panuje klimat śródziemnomorski, z łagodną i deszczową zimą oraz gorącym i słonecznym latem. Dzięki temu roślinność jest bogata i zróżnicowana. Na wschodnim wybrzeżu (od Zatoki Hammamet), w kierunku na południe, opady znacznie się zmniejszają, a nadmorskie rejony przygraniczne z Libią stają się obszarami pustynnymi.  Północno – zachodnie górzyste tereny ustępują miejsca gorącej i suchej równinie środkowej, która przechodzi, z kolei na południu w teren pustynny, stanowiący część pustyni Sahara. Na tym obszarze panuje klimat kontynentalno – pustynny. Roczna wielkość opadów mieści się w granicach od 400 do 1500 mm na północy, 150 do 400 mm w centrum i poniżej 300 mm na południu. Występuje duża różnica temperatur, w zależności od regionu kraju. W masywie górskim Kroumirie, temperatura może spadać w okresie zimowym  poniżej 0 stopni C, a w rejonach pustynnych, na południu Tunezji może osiągać latem poziom  50 stopni C.

Główne bogactwa naturalne

Do głównych bogactw naturalnych Tunezji należą: ropa naftowa, gaz ziemny, fosforyty, rudy żelaza, ołów, sól, cynk, fluoryt i baryt.

System walutowy, kurs, wymiana

Waluta Tunezji to Dinar Tunezyjski (TND), który dzieli się na 1000 milimów. Na koniec 2022 r. kurs wymiany  EUR/TND wyniósł 3,3102 natomiast USD/TND 3,1101. Inflacja w 2022 r. wyniosła 8,3%.

Religia

Dominującą i oficjalną religią państwową w Tunezji jest islam, wyznawany przez 98% populacji kraju. Zdecydowana większość wiernych to sunnici, pewien procent stanowią też członkowie bractw sufickich oraz – głównie na Dżerbie - członkowie mniejszości ibadyckiej (charydżyci). Chrześcijanie stanowią ok. 1% mieszkańców kraju, wyznawcy judaizmu i innych religii także 1%. Konstytucja tunezyjska przewiduje swobodę wyznawania wiary, jeśli nie stanowi to naruszenia porządku publicznego. Zakazany jest prozelityzm (wyłączając islam). Do rewolucji w 2011 r. zakazane było tworzenie partii politycznych opartych na jakiejkolwiek religii.

Wykaz dni świątecznych  i wolnych od pracy

  • 1 stycznia – Nowy Rok
  • 20 marca – Święto Niepodległości (wyzwolenie spod francuskiego protektoratu w 1956 r.)
  • 9 kwietnia – Święto Męczenników (Tunezyjczyków poległych podczas manifestacji  niepodległościowej w 1938r.)
  • 1 maja – Święto Pracy
  • 25 lipca – Święto Republiki (proklamowanie Republiki w 1957 r.)
  • 13 sierpnia – Dzień Kobiet i Rodziny
  • 15 października – Święto Ewakuacji (Ewakuacja „ostatniego” żołnierza francuskiego z terytorium Tunezji)
  • 17 grudnia -  Święto Rewolucji

Święta muzułmańskie wolne od pracy w 2023 r.:

  • 21 kwietnia  – Aid el-Fitr (zakończenie Ramadanu)
  • 29-30 czerwca – Aid el-Idha/Aid el-Kebir (święto upamiętniające ofiarę Abrahama)
  • 19 lipca - Ras el-Am el Hejri – Nowy Rok muzułmański.
  • 27 września – Muled (rocznica urodzin Mahometa – 570 r.)

Muzułmańskie święta religijne są ruchome, uzależnione od kalendarza księżycowego, dlatego też podane wyżej daty ulegają corocznym przesunięciom.

Administracja publiczna i sektor bankowy pracują w trybie pięciodniowym (dni wolne: sobota i niedziela ). W administracji i wielu przedsiębiorstwach sektora publicznego pracuje się w piątek do południa (ze względu na modlitwę piątkową w meczecie). Przedsiębiorstwa prywatne funkcjonują najczęściej w systemie sześciodniowego tygodnia pracy (dniem wolnym jest niedziela). W lecie (lipiec i sierpień) oraz w okresie Ramadanu administracja publiczna i znaczna część przedsiębiorstw pracuje krócej (tzw. seance unique), przeważnie od 8:00 do 14:30.

 

Infrastruktura transportowa

  • Na wybrzeżu, liczącym 1148 km długości, położonych jest  41 portów i przystani rybackich. W zależności od wielkości, są one podzielone na poniższe kategorie:
  • Porty morskie – z przeznaczeniem na rybołówstwo
  • Główne porty: Bizerte, La Goulette, Rades, Sousse, Sfax, Gabes i Zarzis;
  • Przybrzeżne porty rybackie: Bizerte, Nabeul, Sousse, Monastir, Mahdia, Gabès, Sfax;
  • Mariny: Tabarka, Bizerte, Sidi Bou Said, El Kantaoui, Cap Monastir, Yasmine Hammamet, Gammarth.

Porty handlowe:

Porty

Specjalność

 

Bizerte - Menzel Bourguiba

Ogólny

 

Radès

Kontenery

 

La Goulette

Ruch pasażerski i linie rejsowe

 

Sousse

Ogólny

 

Sfax

Ogólny

 

Gabès

Produkty chemiczne

 

Skhira

Transport ropy naftowej

 

Zarzis

Transport ropy naftowej

 

 

96 % zagranicznej wymiany handlowej Tunezji odbywa się drogą morską, co implikuje kluczową rolę nowoczesnej struktury portowej. Największym portem handlowym jest port w Radès (koło Tunisu). Zapewnia on 21% całości transportu morskiego oraz 80 % transportu kontenerowego. Największy port pasażerski znajduje się w La Goulette (koło Tunisu). Obsługuje rocznie ok. 0,5 mln pasażerów. Ich liczba rośnie wraz z poprawą sytuacji w turystyce. Pod względem ilości obsługiwanych pasażerów, należy on do największych portów położonych w zachodniej części Morza Śródziemnego.

Porty lotnicze

W kraju znajduje się 15 lotnisk, w tym 9 międzynarodowych: Tunis-Carthage, Djerba-Zarzis, Monastir, Tozeur-Nefta, Tabarka,  Gafsa-Ksar, Enfihdha-Hammamet, Gabès-Matmata i Sfaks-Thyna. Na początku listopada 2009 r. oddano do użytku port w Enfidha-Hammamet   (ok. 100 km na południe od Tunisu).

Transport kolejowy

Kolej tunezyjska (SNCFT), licząca 2165 km, obsługuje ponad 1/3 krajowego ruchu pasażerskiego. Sieć kolejowa jest, na tle innych państw afrykańskich, dobrze rozwinięta, zapewniając połączenia ze wszystkimi ważniejszymi miastami. W Tunisie istnieje również kolej podmiejska (TGM), realizująca połączenia z miejscowościami położonymi w pobliżu stolicy.

Transport drogowy 

Sieć drogowa w Tunezji liczy 19 750 km, z czego 12 750 km to drogi asfaltowe (prawie 75%). Polityka infrastrukturalna przewiduje połączenie północy z południem autostradą A1, z Tunisu do granicy libijskiej. Tunis połączony jest autostradą A4 z Bizertą i A3 z Jendoubą (poprzez Manoubę i Béję), znajdującą się w północno-zachodniej części kraju, przylegającej do granicy z Algierią.

W Tunezji respektowane jest polskie prawo jazdy. Ze względu jednak na dużą dowolność w przestrzeganiu przez Tunezyjczyków przepisów ruchu drogowego, zalecana jest szczególna ostrożność w trakcie prowadzenia pojazdu. Samochód można wypożyczyć na podstawie okazanego paszportu i prawa jazdy. Komunikacja miejska odbywa się głównie autobusami, oraz busami tzw. louages (w Tunisie dodatkowo są tramwaje).

Przejścia graniczne

Pomiędzy Tunezją a Algierią istnieją następujące przejścia graniczne: na północnym wybrzeżu – Babouche  (z kierunku Tabarki); przejście górskie – Melloula (z kierunku Ain Draham); na południu – Tébessa oraz posterunki w Taleb el-Arbi i Hezoua (przejście algierskie: Wilayad el-Oued). Granica tunezyjsko-libijska: główne przejście lądowe między tymi krajami to Ras Jedir (pisane również Ras Ajdir lub Ras Jidir). Położone jest ono na południu Tunezji, 580 km od Tunisu i 25 km od tunezyjskiego miasta Ben Gardane.

Obowiązek wizowy i pobyt w Tunezji

Obywatele polscy udający się do Tunezji zwolnieni są z obowiązku wizowego na okres 90 dni. Paszport musi być ważny co najmniej 3 kolejne miesiące od daty planowego opuszczenia Tunezji w przypadku posiadania biletu powrotnego. W przypadku jego braku, paszport musi być ważny 6 miesięcy od daty planowanego wyjazdu z Tunezji. Nie trzeba deklarować na granicy wwożonych środków do równowartości 5 tys. TND. Nie ma ograniczeń ilościowych w wymianie dewiz na walutę miejscową. Zabroniony jest wwóz i wywóz waluty tunezyjskiej. Za złamanie zakazu grożą surowe konsekwencje. Obywatele polscy udający się do Tunezji własnym środkiem transportu muszą koniecznie posiadać ze sobą jego dowód rejestracyjny i prawo jazdy. Przy wjeździe Urząd Celny wydaje zezwolenie (Autorisation de circulation pour un véhicule automobile) dopuszczające, w czasie w nim określonym, do udziału w ruchu drogowym na terenie Tunezji. Urzędnik celny zamieszcza w paszporcie właściciela pojazdu stosowną informację o jego posiadaniu. Uwaga: Właściciel pojazdu może opuścić Tunezję wyłącznie z samochodem, którym wjechał. Nie ma możliwości wyjazdu z niej innym środkiem transportu (np. samolotem). Więcej informacji dla podróżujących do Tunezji na stronie internetowej placówki: https://www.gov.pl/web/tunezja/informacje-dla-podrozujacych

 

System administracyjny

Ustrój polityczny

25 lipca 2022 r. została przyjęta w głosowaniu referendalnym nowa konstytucja, która określa Tunezję jako państwo o ustroju republikańskim. Według niej Tunezja stanowi  część narodu arabskiego, której językiem urzędowym jest język arabski. Władzę ustawodawczą sprawuje Zgromadzenie Przedstawicieli Ludu (deputowani wybierani w wyborach powszechnych) w granicach uprawnień nadanych mu przez konstytucję (art. 67) oraz Krajowa Rada Regionów i Obwodów złożona z przedstawicieli regionów i obwodów. Prezydent posiada inicjatywę ustawodawczą. Pierwsze wybory parlamentarne wg nowych zasad zostały przeprowadzone na 17 grudnia 2022 r. Władzę wykonawczą sprawuje przy pomocy rządu prezydent, który jest wybierany w wyborach powszechnych na 5-letnią kadencję (obecnie Kais Saied wybrany na przełomie IX/X 2019 r.). Prezydent nominuje i odwołuje szefa rządu (funkcję tę pełni od sierpnia 2023 r. Ahmed Hachani) oraz członków jego gabinetu. Szef rządu odpowiada za realizację postawionych przed nim zadań przed prezydentem.   

Struktura administracji gospodarczej

Ministerstwa, instytucje i organizacje gospodarcze zaangażowane w politykę ekonomiczną kraju:

MINISTERSTWA

Ministerstwo Finansów (Ministère des Finances)

Ministerstwo Rozwoju, Inwestycji i Współpracy Międzynarodowej (Ministère du Développement, de l'Investissement et de la Coopération internationale)

Ministerstwo Rolnictwa, Gospodarki Wodnej i Rybołówstwa  Morskiego (Ministère de l’Agriculture, des Ressources Hydrauliques de la Pêche Maritime)

Ministerstwo Przemysłu, Górnictwa i Energii,   (Ministère l'Industrie, des Mines  et de l'Énergie))

Ministerstwo Gospodarki i Planowania  (Ministère de l’Economie et de la Planification)

Ministerstwo Turystyki (Ministère du Tourisme

Ministerstwo Handlu i Rozwoju Eksportu (Ministère du Commerce et du Développement des exportations)

Ministerstwo Technologii Komunikacyjnej (Ministère des Technologies de la Communication)

Ministerstwo Środowiska (Ministère de l'Environnement)

Ministerstwo ds. Zatrudnienia i Kształcenia Zawodowego (Ministère de l'Emploi et de la Formation Professionnelle et)

Ministerstwo Transportu (Ministère des Transports).

INSTYTUCJE I ORGANIZACJE GOSPODARCZE

Bank Centralny Tunezji (Banque Centrale de Tunisie) www.bct.gov.tn

Tunezyjski Związek Przemysłu, Handlu i Rzemiosła (Union Tunisienne de l'Industrie, du Commerce et de l'Artisanat - UTICA) – jest to organizacja doradcza, spełniająca rolę konsultacyjną dla przedsiębiorstw. Jej zadaniem jest też ułatwianie kontaktów między przedsiębiorcami krajowymi i zagranicznymi. www.utica.org.tn

Agencja Promocji Inwestycji Zagranicznych (Agence de Promotion de l'Investissement Extérieur - FIPA) – zajmuje się promocją Tunezji i, udziela wsparcia przedsiębiorstwom zagranicznym zamierzającym inwestować w tym kraju.   www.investintunisia.tn/Fr/accueil_46_33

Agencja  Promocji Przemysłu (Agence de Promotion de l'Industrie - API) – jej celem jest promowanie sektora przemysłowego w Tunezji i wdrażanie polityki rządu tunezyjskiego w tym sektorze.   http://www.tunisieindustrie.nat.tn/fr/home.asp

Centrum Promocji Exportu  (Centre de Promotion des Exportations - CEPEX) – jest to instytucja publiczna, działająca pod nadzorem Ministerstwa Handlu. Założona w kwietniu 1973 r., organizacja ta zajmuje się polityką wspomagania sektora  prywatnego przez państwo, tunezyjskiego eksportu  i jego promocji.   www.tunisiaexport.tn

Tunezyjski Związek Rolnictwa i Rybołówstwa (L'Union Tunisienne de l'Agriculture et de la Pêche UTAP) – organizacja patronacka zrzeszająca indywidualnych rolników i rybaków oraz spółdzielnie rolnicze i rybackie. Udziela tym grupom zawodowym wsparcia w produkcji, przetwórstwie i sprzedaży ich wyrobów, udziela kredytów na bieżącą działalność. Pełni również funkcję ich rzecznika. www.utap.org.tn

Narodowa Agencja ds. Zatrudnienia (l'Agence Nationale pour l'Emploi) ANPE – działa po patronatem  Ministerstwa ds. Wykształcenia Zawodowego i Zatrudnienia. Zajmuje się udzielaniem informacji dotyczących zatrudnienia, monitoruje rynek tunezyjski, dostarcza niezbędnych informacji, dokumentów i zaświadczeń. www.emploi.nat.tn

 

Gospodarka

Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej

Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej

Tunezja od wybuchu tzw. „jaśminowej rewolucji” w 2011 r. stoi w obliczu poważnych problemów makroekonomicznych. Wysoki deficyt budżetowy połączony z dewaluacją lokalnej waluty oraz wytworzeniem się dużej „szarej strefy” (ok. 50% wartości PKB) stworzyły niekorzystne warunki  do rozwoju gospodarczego. W 2020 r wartość PKB obniżyła się gwałtownie do minus 8,6% z powodu pandemii Covid-19. W następnych dwóch latach gospodarka tylko częściowo powróciła do poziomów sprzed pandemii, odnotowując wzrost 4,4% w 2021 r. i 2,5% w 2022 r. Przełożyło się to na postępującą stagnację w tworzeniu miejsc pracy, co znalazło odzwierciedlenie w utrzymaniu się wysokiego poziomu bezrobocia (15,2% w 2022 r.). Rozwojowi gospodarczemu nie sprzyja trwająca od początku 2022 r. agresja rosyjska na Ukrainę, która przerwała Tunezji regularne łańcuchy dostaw artykułów rolno - spożywczych z tego regionu (przed inwazją Ukraina zaspokajała ok. 50% jej zapotrzebowania na zboża). Dodatkowo, negatywnie oddziałuje ona dalej na jej poziom wydatków budżetowych, ze względu wzrost cen na rynkach międzynarodowych artykułów – rolno spożywczych oraz nośników energii (ropa naftowa i gaz ziemny), od których importu Tunezja jest w bardzo dużym stopniu uzależniona.    

   

Główne sektory gospodarki

Sektor rolniczy 

Sektor rolniczy stanowi ok.11% wartości PKB i zapewnia pracę ok. 15% siły roboczej. W związku z tym, że ma znaczenie strategiczne, podlega on ścisłym regulacjom, co ogranicza jego rozwój i wzrost. Grunty należące do Skarbu Państwa są zarządzane bezpośrednio przez Ministerstwo Rolnictwa lub wydzierżawiane prywatnym rolnikom. Cudzoziemcy nie mogą nabywać na własność gruntów rolnych. Mogą je natomiast długoterminowo dzierżawić. Całkowita powierzchnia użytków rolnych szacowana jest na ok. 10 mln ha (ok. 63% terytorium kraju), z czego ok. 5 mln ha stanowią grunty orne. Dominują małe gospodarstwa (ponad 50% rolników posiada mniej niż 5 ha ziemi).  Główne gałęzie sektora stanowią: uprawa zbóż – przeważnie pszenica i jęczmień (ok. 9 % wartości produkcji rolniczej), oraz oliwek (powierzchnia ok. 1,7 mln ha). Uprawa oliwek jest niezwykle ważną gałęzią gospodarki, z której przychody czerpie ok. 1 mln osób. Istotną część sektora stanowi uprawa daktyli, owoców cytrusowych, warzyw oraz produkcja wina. Poza zbożami, których uprawa służy do zaspokojenia potrzeb rynku wewnętrznego, pozostałe produkty stanowią ważną część tunezyjskiego eksportu (głównie do UE). Istotną gałęzią sektora jest produkcja mleka, która jest ważna, zarówno pod względem tworzenia miejsc pracy, szczególnie w biednych rejonach kraju, jak również z punktu widzenia zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego. Tunezja należy do wyjątków, spośród krajów arabskich, gdzie przemysł przetwórstwa mleczarskiego jest oparty w głównej mierze o własne mleko.    

Sektor tekstylny i skórzany

Sektor tekstylny – odzieżowy od kilkudziesięciu lat jest jednym z kluczowych dla gospodarki, który szybko się rozwijał, korzystając z ułatwionego dostępu do europejskiego rynku. Dostarczał tam wyroby tekstylne po konkurencyjnych cenach, uzyskiwanych m.in. dzięki relatywnie niskim kosztom pracy. W sektorze działa prawie 1700 firm zatrudniających powyżej 10 osób, z czego ok. 1400 spośród nich produkuje towary wyłącznie na eksport. Występuje duży odsetek firm z udziałem kapitału zagranicznego (ok. 1150). Pod względem zatrudnienia, należy do najważniejszych w sektorze przemysłowym, dając zatrudnienie ok. 160 tys. osobom. Tunezja stawia czoła szybko rosnącej konkurencji ze strony m.in. Turcji oraz krajów azjatyckich. Wdrażane są programy rozwojowe mające na celu podniesienie jego atrakcyjności m.in. poprzez dywersyfikację usług i wchodzenie w nisze produktowe o wysokiej wartości dodanej np. wytwarzanie produktów z wykorzystaniem tkanin technicznych np. dla przemysłu samochodowego i służby zdrowia. Wiele firm tunezyjskich stało się podwykonawcami znanych międzynarodowych marek odzieżowych. Dalszy rozwój w tym obszarze wymagać będzie od tunezyjskich podmiotów umiejętności adaptowania swoich możliwości produkcyjnych do zmieniających się trendów mody. Firmy lokalne coraz częściej dostrzegają swoje szanse rozwoju w wytwarzaniu produktów pod własną marką. Ten kierunek daje im duże możliwości rozwoju, ponieważ mogą dostosować swoje wyroby do lokalnych potrzeb, bez ponoszenia dodatkowych kosztów np. w formie franczyzy. Tunezja specjalizuje się w takich segmentach rynku tekstylnego jak:  bielizna damska, stroje kąpielowe, trykoty oraz odzież robocza i jeansowa. W sektor inwestują głównie firmy z Francji i Włoch. Wyroby tekstylne również eksportowane są przeważnie na rynki tych dwóch krajów (ponad 50%).

Sektor Skórzano - obówniczy liczy ok. 240 firm, zatrudniających powyżej 10 osób, z czego 175 produkuje wyroby wyłącznie na eksport. W przemyśle zatrudnienie znajduje ok. 25 tys. osób. Firmy skórzane produkują, poza obuwiem, m.in. bagaże podróżne, torebki i akcesoria skórzane.

Lokalna sieć sprzedaży wyrobów tekstylnych i skórzanych jest bardzo rozdrobniona. Pomimo rozwoju nowoczesnych kanałów sprzedaży, głównie w  międzynarodowych sieciach handlowych lub na zasadzie franczyzy, wartość obrotu sektora w 80% generowana jest przez niewielkie sklepy odzieżowe. Popyt rynku lokalnego jest jednak ograniczony m.in. przez niewielką liczbę ludności i stosunkowo niską siłę nabywczą Tunezyjczyków. Władze, aby chronić rynek, objęły firmy zagraniczne uregulowaniami prawnymi, ograniczającymi prowadzenie swobodnej działalności hurtowej lub detalicznej. Mogą one  prowadzić swoją działalność tylko w formie spółki joint-venture, zarejestrowanej z podmiotem tunezyjskim.

Sektor turystyczny

Sektor turystyczny odgrywa ważną rolę w tunezyjskiej gospodarce (ok. 8% udziału w PKB), zasilając jej system finansowy w waluty obce. Po zamachach terrorystycznych w 2015 r., Tunezja podjęła działania mające na celu zwiększenie poziomu bezpieczeństwa oraz szersze otwarcie na turystów pochodzących spoza krajów UE. W tym celu  wprowadziła ułatwienia wizowe dla podróżnych pochodzących m.in. Chin, Ukrainy oraz państw afrykańskich, należących głównie do grupy Frankofonii. Tunezja zaczęła rozszerzać również zakres usług sektora tj. oferując turystykę medyczną, w celu większego przyciągnięcia turystów z krajów sąsiednich oraz Zatoki Perskiej. Wraz z osłabianiem się jej waluty w stosunku do najsilniejszych walut na świecie, zaczęła stawać się atrakcyjnym krajem dla turystów mniej zamożnych. W 2019 r. Tunezję odwiedziło 9 mln turystów. W 2020 r. z powodu pandemii Covid-19 sektor praktycznie zamarł. Szereg obiektów zostało zamkniętych, nieliczne prowadziły działalność ukierunkowaną na klienta krajowego. Wraz z ustąpieniem pandemii postępuje szybkie odradzanie się sektora, o czym świadczy ogromny wzrost liczby turystów w 2022 r. w porównaniu z poprzednim rokiem (z 3,4 do 5,6 mln osób).

Sektor wydobywczy

Tunezja ma ogromne doświadczenie w wydobyciu fosforytów i produkcji nawozów sztucznych. Sektor ten nadzoruje Krajowy Urząd Górnictwa. Wydobycie fosforytów stanowi ok. 2% PKB. W sektorze zatrudnienie znajduje ok. 30 tys. osób. Po tzw. „jaśminowej rewolucji” w 2011 produkcja znacznie spadła m.in. z powodu gwałtownych sporów pracowniczych (strajki, blokady linii kolejowych, nieustające demonstracje społeczne). Wydobyciem zarządza państwowa spółka Compagnie des Phosphates de Gafsa (CPG), której podlega osiem kopalń. Aby zwiększyć produkcję fosforytów rząd podjął decyzję o otwarciu kolejnej kopalni w Sra Ouertane, gdzie znajdują się największe złoża tego surowca. Około 90% wydobywanych fosforytów Tunezja przeznacza do krajowego przetwórstwa na nawozy oraz inne produkty oparte na tym surowcu. Ich produkcja jest wykonywana w dwóch największych przedsiębiorstwach: w państwowej spółce Group Chimique Tunisien (GCT), która posiada cztery zakłady produkcyjne i w spółce joint-ventures Tunisian – Indian Fertilizers (TIF), w której po 35% udziałów posiadają CPG i GCT, po 15% India’s Coromandel International i Gujarat State Fertilizers and Chemicals. TIF, zlokalizowany w Skhira, jest zakładem wytwarzającym kwas fosforowy o zdolności produkcyjnej ok. 360 tys. ton rocznie. Całość produkcji trafia na eksport do Indii na podstawie podpisanych umów długoterminowych. Sektor posiada ogromne problemy z utrzymaniem swojej konkurencyjności na rynkach światowych. W latach 2011 – 2015 liczba pracowników w sektorze podwoiła się z 13 tys. do 27 tys. co przyczyniło się do znacznego spadku rentowności sektora. W 2022 r. wydobycie fosforytów wyniosło 3,7 mln ton (3,8 mln ton w 2021 r.).

Przetwórstwo spożywcze

W tej gałęzi przemysłu istnieje ok. 1000 firm zatrudniających więcej niż 10 osób, oferujących miejsce pracy dla  ok. 75 tys. osób. Około 200 podmiotów produkuje wyłącznie na rynki zagraniczne. Najbardziej rozwinięte segmenty przemysłu to: produkcja oliwy z oliwek, przetwórstwo owoców i warzyw, zbóż, przemysł mleczarski i produktów pochodnych, przemysł olejów roślinnych i tłuszczów zwierzęcych i  przetwórstwo rybne. Głównym kierunkiem eksportu są UE, USA, Libia, Rosja i kraje Zatoki. Jednym z najbardziej atrakcyjnych produktów eksportowych jest oliwa z oliwek (w 2021 r. wyeksportowała 307 tys. ton). 75% produkcji stanowi oliwa z oliwek najwyższej jakości (extra virgin).  

Przemysł elektryczny, elektroniczny i AGD

W przemyśle elektrycznym i elektronicznym działa ok. 330 podmiotów, zatrudniających powyżej 10 pracowników. Spośród nich, 225 wytwarza wyroby wyłącznie na rynki zagraniczne Zatrudniają one ok. 110 tys. osób. Ponad połowa firm (152) powstała w oparciu kapitał zagraniczny, a zdecydowana większość z jego udziałem, pochodzącym głównie z Francji (83 firmy), Włoch (61) i Niemiec (31). Najbardziej rozwinięte segmenty w przemyśle to: produkcja przewodów, kabli izolowanych i wiązek kabli, komponenty elektroniczne, rozdzielnice elektryczne i sterowniki, produkty oświetleniowe oraz silniki elektryczne i generatory prądu.

Przemysł mechaniczny i metalowy

W przemyśle mechaniczno – metalowym działa ok. 590 firm, zatrudniających powyżej 10 pracowników. 186 zakładów, spośród nich, przeznacza całą produkcję na eksport. Prawie 180 podmiotów powstało w oparciu o kapitał zagraniczny (głównie francuski i włoski). W przemyśle znajduje zatrudnienie ok. 47 tys. osób. Do najbardziej rozwiniętych segmentów należą: wytwarzanie części samochodowych, konstrukcji metalowych, wyrobów metalowych, kotlarstwo. Są produkowane m.in. samochodowe elementy elektryczne i plastikowe: rozruszniki, alternatory, akumulatory, komponenty elektroniczne, przewody, kable, elementy elektryczne np. złącza, przyciski itp., lampy odblaskowe, akcesoria samochodowe np. głośniki oraz samochodowe elementy mechaniczne, m.in. zewnętrzne i wewnętrzne wyposażenie nadwozia, układy kierownicy, zawieszenia i hamulcowe, części gumowe, urządzenie transmisyjne i wydechowe. Przemysł części samochodowych rozwija się głównie dzięki inwestycjom pochodzącym z Francji, Włoch i Niemiec i stanowi jedno z ogniw przemysłów samochodowych tych państw.  

Przemysł chemiczny

W przemyśle chemicznym funkcjonuje 520 firm zatrudniających powyżej 10 osób. Spośród nich  132  kierują swoją produkcję wyłącznie na eksport. Działalność prawie 190 podmiotów oparta jest na kapitale zagranicznym, pochodzącym głównie z Francji (77 firmy), Włoch (38) i Niemiec (12). W sektorze zatrudnionych jest ok. 57 tys. osób. Najbardziej rozwinięte segmenty to: przemysł farmaceutyczny, produkcja detergentów, tworzyw sztucznych, farb i klejów, opon i gumy. Spośród wymienionych branż wyróżnia się przemysł farmaceutyczny, który został sprywatyzowany na początku lat 90-tych. Od tego czas szybko się rozwijał, m.in. z powodu wysokiego popytu wewnętrznego oraz zewnętrznego, głównie z państw regionu Maghrebu. Obecnie zatrudnienie znajduje ok. 13 tys. osób. Największą firmą farmaceutyczną jest spółka Adwya, wyprzedzając takie podmioty jak: Unimed, Sanofi Tunisie, Teriak i Opalia. Lokalna produkcja zaspokaja ok. 60% potrzeb lokalnego rynku. Tunezja specjalizuje się w produkcji leków generycznych w celu obniżenia kosztów leczenia oraz upowszechnienia dostępu do leków na rynku lokalnym. Stanowią one ok. 2/3 całej produkcji sektora. W najbliższych kilku latach wzrost sektora szacuje się na poziomie ok. 10% rocznie. Sektor wymaga jednak przeprowadzenia reform, które przyciągną do niego kolejnych zagranicznych inwestorów. Potrzebne są zmiany, które m.in. umożliwią wdrożenie odpowiedniej polityki cenowej, uproszczą procedury rejestracji leków, a tym samym skrócą czas wprowadzania ich na rynek.

Przemysł lotniczy 

W przemyśle lotniczym funkcjonuje ok. 70 firm, które zatrudniają ponad 13 tys. osób. Szczególnie duża zmiana w zakresie wysokości obrotów i zatrudnienia nastąpiła w 2009 r., po otwarciu zakładu do częściowego montażu przez francuską firmę Aerolia (część grupy EADS), zlokalizowanej w strefie przemysłowej El Mghira. W Tunezji otworzyły swoje oddziały również inne francuskie firmy lotnicze np. Stelia Aerospace i Zodiac.

 

Tabela najważniejszych wskaźników makroekonomicznych[1]

 

[1] Dane: Bank Światowy i Centralny Bank Tunezji

 Wyszczególnienie

2021

2022

Realny PKB  (mld USD)

46,8

46,7

PKB na jednego mieszkańca  (USD)

3807

3776

Tempo wzrostu realnego PKB (%)

4,4

2,5

Relacja deficytu do PKB (%)

-7,6

-6,8

Relacja całkowitego długu publicznego do PKB (%)

79,9

79,8

Stopa inflacji /indeks cen konsumpcyjnych CPI (%)

5,7

8,3

Stopa bezrobocia (%)

16,2

15,2

Wartość obrotów handlu zagranicznego towarów w cenach bieżących (mld USD)

44,1

50,1

Wartość eksportu towarów i usług w cenach bieżących (mld USD)

19,7

22,5

Wartość importu towarów w cenach bieżących (mld USD)

24,4

27,6

Relacja deficytu na rachunku obrotów bieżących bilansu płatniczego do PKB (%) 

bd

bd

Wartość zagranicznych inwestycji bezpośrednich (mln USD)

0,64

0,7

Wartość zagranicznych inwestycji bezpośrednich Tunezji za granicą (tys. USD)

b/d

b/d

 [1] Bank Światowy, MFW, Tunezyjski Urząd Statystyczny (INS)


 

Handel zagraniczny

W 2022 eksport towarów w cenach bieżących wyniósł 57,6 mld TND [2] natomiast import 82,8 mld TND. Eksport wzrósł o 23,4 %  a import o 31,7 % w porównaniu z poprzednim rokiem (tak znaczny wzrost był w głównej mierze rezultatem podwyżek cen zbóż i węglowodorów na rynkach światowych, od których importu Tunezja jest w bardzo dużym stopniu uzależniona). Większy import przełożył się na pogłębienie deficytu handlowego, który wyniósł 25,5 mld TND (16,2 mld TND w 2021 r.). W eksporcie  dominowały towary pochodzące z grup: maszyny i urządzenia (25% wartości eksportu), artykuły odzieżowe i tekstylne (18%), ropa naftowa (8%), oliwa z oliwek (5%), urządzenia optyczne (4%) i produkty chemiczne (4%). W imporcie przeważały towary pochodzące z grup produktowych: paliwo i produkty ropopochodne (19% całości importu), maszyny i urządzenia (18%), tworzywa sztuczne (6%), samochody i pojazdy (5%), zboże (5%) oraz artykuły metalowe i żeliwne (4%). Tunezja importowała towary głównie z Włoch (15%), Chin (11%) Francji (10%), Turcji (6%), Algierii (6%), Niemiec (5%) i Hiszpanii (4%), natomiast eksportowała przede wszystkim do Francji (22%), Włoch (17%), Niemiec (13%), Hiszpanii (4%) i Libii (4%).

 


[2] Dane Tunezyjskiego Urzędu Statystycznego (INS)


 

Inwestycje zagraniczne

Niestabilna sytuacja polityczna i gospodarcza od wybuchu tzw. „jaśminowej rewolucji” w 2011 r. przyczyniała się do ograniczania napływu inwestycji zagranicznych w kolejnych latach. Zainteresowanie inwestorów powrotem do Tunezji jednak rośnie wraz z podnoszeniem przez władze poziomu bezpieczeństwa i zmniejszeniem się  liczby zamachów terrorystycznych oraz wdrażaniem nowych regulacji prawnych, korzystnie zmieniających warunki inwestowania. Ważnym krokiem otwierającym gospodarkę na inwestycje zagraniczne było uchwalenie w 2015 r. nowego prawa o konkurencji, które zliberalizowało przepisy ograniczające wejście przedsiębiorstw prywatnych do niektórych sektorów gospodarki. W 2016 r. zostało przyjęte nowe prawo inwestycyjne, upraszczające procedury uzyskania licencji inwestycyjnych, zezwoleń oraz liberalizujące ograniczenia w zatrudnianiu cudzoziemców. Został powołany Tunezyjski Urząd ds. Inwestycji, który przejął kompetencje organów administracyjnych, zajmujących się dotychczas obsługą inwestorów zagranicznych. Wprowadzono ułatwienia w procesie  otwierania działalności gospodarczej poprzez kumulację niezbędnych procedur do założenia firmy w jednym miejscu (system jednego okienka) oraz obniżenie kosztów ich rejestracji. Obecnie inwestorzy mają do dyspozycji dwie specjalne strefy ekonomiczne, zlokalizowane w Bizerte i Zarzis, w których zarejestrowane firmy są zwolnione od podatków i ceł oraz mogą korzystać bez ograniczeń z obrotu walutowego. Planowane jest otwarcie kolejnych w rejonach przygranicznych z Algierią i Libią (Le Kef, Kasserine, Médenine et Tozeur). Władze przykładają wagę do promocji Tunezji jako kraju atrakcyjnego dla zagranicznych inwestycji. Została w tym celu powołana Agencja Promocji Inwestycji Zagranicznych, która m.in., informuje na stronie internetowej http://www.investintunisia.tn/Fr/accueil_46_33 , o regulacjach prawnych i możliwościach inwestycyjnych.

W 2022 r. Bezpośrednie Inwestycji Zagraniczne (BIZ) wyniosły 2,2 mld TND (1,84 mld TND w 2021 r.) [3]  tj. ok. 700 mln euro). Inwestycje były lokowane głównie w sektorze przemysłowym (59%), energetycznym (22%) i usług (19%). Odnośnie kierunku ich napływu, w zdecydowanej większości pochodziły one z państw unijnych, głównie z Francji (187 mln euro), Włoch (70 mln euro) i Niemiec (67 mln euro).  Spoza obszaru UE, najwięcej zainwestował Katar (88 mln euro) i Szwajcaria (17 mln euro).

Tunezja dysponuje atutami, które mogą przyciągać inwestorów zagranicznych, ale w jej gospodarce występuje również cały szereg zjawisk negatywnych, które powinny być brane pod uwagę przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych. Z jednej strony tunezyjska gospodarka należy do najbardziej zdywersyfikowanych w Afryce, z dobrze rozwiniętym sektorem turystycznym, tekstylnym, rolniczym i wydobywczym oraz szybko rozwijającym się sektorem przemysłowym. Posiada młodą, dobrze wykształconą w regionie siłę roboczą, która jest także konkurencyjna pod względem kosztów wynagrodzenia. Korzystne jej położenie geograficznie, które sprzyja rozwijaniu relacji gospodarczych na dwóch wielkich, znajdujących w bezpośrednim sąsiedztwie, rynkach: europejskim i afrykańskim. Z drugiej strony, przedsiębiorcy zagraniczni powinni brać również pod uwagę, że posiada ona mankamenty charakterystyczne dla krajów rozwijających się. Do głównych należy zaliczyć korupcję i nepotyzm, nadmiernie rozwiniętą „szarą strefę (szacowana na ok. 50 % PKB), wprowadzanie przez rząd czasowych protekcjonistycznych barier celnych i podatków oraz wciąż dużą rolę przedsiębiorstw państwowych w gospodarce. Inwestorzy zagraniczni muszą brać również pod uwagę nieelastyczne przepisy prawa pracy, które, przy istniejącej dobrze rozwiniętej sieci związków zawodowych, sprzyjają przerwom w pracy i akcjom strajkowym, pod pretekstem ochrony praw pracowniczych. Pozostaje również cały czas realne zagrożenie powrotu do niestabilnej sytuacji bezpieczeństwa i kolejnych ataków terrorystycznych, czemu sprzyja trwający konflikt w sąsiedniej Libii.

 


[3] Dane Agencji Promocji Inwestycji Zagranicznych (FIPA)

 

Uczestnictwo w wielostronnych organizacjach i porozumieniach o charakterze gospodarczym

Tunezja należy do wielu organizacji międzynarodowych, w tym do: ONZ, Ligi Państw Arabskich (LPA), Unii Afrykańskiej (AU), Światowej Organizacji Handlu (WTO – członek założyciel), Międzynarodowego Funduszu Walutowego (IMF), Międzynarodowego Banku Rekonstrukcji i Rozwoju (IBRD), Arabskiej Unii Maghrebu (AUM), Światowej Organizacji Celnej, COMESA – Wspólnoty Państw Sahelu i Sahary, CEEAO – Wspólnoty Ekonomicznej Państw Afryki Zachodniej.

Stosunki gospodarcze z Unią Europejską

Tunezja jest pierwszym państwem śródziemnomorskim, które zawarło układ stowarzyszeniowy z UE (podpisany w 1995 r., wszedł w życie w 1998 r.), znoszący bariery taryfowe i handlowe dla większości towarów (przemysłowych). Umowa zakładała stopniową redukcję i likwidację ceł na towary importowane UE w celu utworzenia od 2008 r. Strefy Wolnego Handlu i zastosowania zerowych stawek celnych na towary przemysłowe pochodzące z UE. 19.11.2012 r. UE i Tunezja uzgodniły ustanowienie „partnerstwa uprzywilejowanego”, w którym postawiły sobie za cel zacieśnienie stosunków dwustronnych, poprzez pogłębioną integrację, sformalizowaną podpisaniem umowy dwustronnej. W październiku 2015 r. zostały rozpoczęte negocjacje dotyczące zawarcia Układu o Pogłębionej i Całkowitej Strefie Wolnego Handlu (fr. ALECA, ang. DCFTA), która obejmie nowe obszary ścisłej współpracy gospodarczej, w tym rolnictwo i usługi. Od 2017 r., w związku z pogarszaniem się sytuacji gospodarczej, Tunezja zwolniła tempo negocjacji, wskazując na zagrożenia dla jej gospodarki jakie niesie podpisanie tej umowy, szczególnie dla jej sektora rolno – spożywczego i przemysłowego. Z tego samego powodu, Tunezja zaczęła również od 2018 wprowadzać nowe stawki celne oraz ograniczenia techniczne na szereg towarów pochodzących z UE, stojące w sprzeczności z postanowieniami Układu z 1995 r. Choć negocjacje oficjalnie są w toku, obie strony rozważają przyjęcie mniej ambitnego dokumentu, porządkującego relacje handlowe, aktualizującego ustalenia w zakresie niezbędnym dla prowadzenia wymiany handlowej. Nowe porozumienie pozbawione byłoby zapewne komponentów zarezerwowanych dla „pogłębionej współpracy”: migracje, uznawanie kwalifikacji etc.

UE od lat jest największym regionalnym partnerem handlowym Tunezji. W 2022 r. tunezyjski eksport i import  do UE wyniosły odpowiednio 36,36 mld TND i 38,9 mld TND[4]. Na rynek unijny trafiło prawie 70 % tunezyjskich towarów. Z kolei udział towarów unijnych w tunezyjskim imporcie nie jest już tak wysoki (44%), za sprawą znaczącego napływu towarów z innych kierunków, zwłaszcza z Chin, Turcji i Algierii. Tunezja eksportowała do państw unijnych głównie maszyny i urządzenia, surowce mineralne - fosforyty i ropę naftową, tekstylia i artykuły odzieżowe artykuły metalowe, tworzywa sztuczne i wyroby gumowe. Importowała natomiast przede wszystkim: maszyny i urządzenia, tekstylia i artykuły odzieżowe, surowce mineralne, artykuły metalowe i środki transportu.

 

[4] Dane Tunezyjskiego Urzędu Statystycznego (INS)

 

 

Dwustronna współpraca gospodarcza

Gospodarcze umowy dwustronne

Porozumienia, umowy i konwencje dwustronne Polska-Tunezja:

  1. Umowa między Rządem PRL a Rządem Republiki Tunezji o współpracy naukowej i technicznej (1961.09.16)
  2. Umowa między Rządem PRL a Rządem Republiki Tunezyjskiej o transporcie lotniczym (1970.03.31)
  3. Umowa między Rządem PRL a Rządem Republiki Tunezyjskiej o międzynarodowych przewozach drogowych (1981.10.26)
  4. Umowa między PRL a Republiką Tunezyjską o pomocy prawnej w sprawach cywilnych i karnych (1986.12.11)
  5. Umowa między Rządem RP a Rządem Republiki Tunezyjskiej w sprawie popierania i wzajemnej ochrony inwestycji (1993.09.22)
  6. Konwencja między Rządem RP a Rządem Republiki Tunezyjskiej w sprawie unikania podwójnego opodatkowania w zakresie podatków od dochodu (1993.11.15)
  7. Porozumienie zawarte w formie wymiany dotyczące zmiany art. 6 Umowy między Rządem PRL a Rządem Republiki Tunezyjskiej o transporcie lotniczym podpisanej 12 lutego 1969 roku w Tunisie (1994.08.03)
  8. Umowa między Rządem RP a Rządem Republiki Tunezyjskiej o współpracy w dziedzinie turystyki (2000.06.29)
  9. Porozumienie między Rządem RP a Rządem Republiki Tunezyjskiej o zmianie art. 14 Umowy między Rządem PRL a Rządem Republiki Tunezyjskiej o międzynarodowych przewozach drogowych z dnia 24.12.1980, w formie wymiany not (2003.07.07)
  10. Umowa między Rządem RP a Rządem Republiki Tunezyjskiej w dziedzinie transportu morskiego (2004.06.09)

 

Dwustronna wymiana handlowa

Wymiana handlowa w 2022 r. pomiędzy Polską a Tunezją utrzymywała  się w trendzie wzrostowym. W 2022 r. obroty handlowe wzrosły o 10,8 % w stosunku do poprzedniego roku, osiągając poziom 523,1 mln USD (470,2 mln USD w ub.r.). Eksport z Polski do Tunezji wyniósł 161,5 mln USD (wzrost 5,2%), natomiast import 361,6 mln USD (wzrost 14%).

 

Największe pozycje w eksporcie do Tunezji w 2022 r.

  • urządzenia elektryczne, aparaty i urządzenia, ich części elektryczne, sprzęt AGD  - udział 23% całości eksportu
  • wyroby z tworzyw sztucznych, gumy i kauczuku, w tym rury, węże i przewody, części samochodowe, elementy budowlane, opony pneumatyczne, płyty i folie –  15%
  • wyroby z metali – 9%
  • pojazdy drogowe – 8%
  • przyrządy i aparatura, profesjonalna, naukowa i kontrolna – 6%
  • wyroby z kauczuku – 5%
  • papier i tektura; artykuły z masy papierniczej, papieru lub tektury – 4%
  • maszyny i urządzenia ogólnego zastosowania przemysłowego – 4%
  • olejki eteryczne i rezinoidy oraz materiały perfumeryjne; preparaty toaletowe, polerujące i czyszczące – 3%

 

Największe pozycje w imporcie z Tunezji w 2022 r.

  • urządzenia elektryczne, aparaty i urządzenia, ich części elektryczne, sprzęt AGD – 23% udziału w całości importu;
  • materiały i wyroby włókiennicze (gł. odzież i dodatki odzieżowe, art. wyposażenia wnętrz) –  23%;
  • pojazdy drogowe – 10%
  • Przyrządy i aparatura, profesjonalna, naukowa i kontrolna – 9%
  • Obuwie – 9%
  • Żeliwo i stal – 8%
  • Urządzenia i aparatura telekomunikacyjna oraz do zapisu i odtwarzania dźwięku – 5%
  • Maszyny i urządzenia do wytwarzania energii – 4%

 

 

Wzajemne inwestycje

Relacje inwestycyjne pomiędzy Polską a Tunezją są niewielkie. Wg danych NBP, stan zobowiązań Polski z tytułu bezpośrednich inwestycji Tunezji w Polsce i stan naszych należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich w Tunezji wyniosły na koniec 2022 r. odpowiednio: -15,5 mln USD i 0,7 mln USD.  

Tunezyjczycy zainteresowani są przede wszystkim prowadzeniem w naszym kraju działalności turystycznej i handlowej. Według danych szacunkowych działa ok. 40 przedsięwzięć tunezyjsko-polskich, głównie w branży turystyczno-gastronomicznej oraz w wolnych zawodach.

 

 

Dostęp do rynku

Dostęp do rynku dla polskich towarów i usług

Podstawowym dokumentem prawnym, określającym współpracę gospodarczą Polski z Tunezją jest „Umowa Stowarzyszeniowa pomiędzy Unią Europejską a Republiką Tunezyjską”, podpisana w 1995 roku i obowiązująca od 1 marca 1998 r. Stosunki gospodarcze z Tunezją regulują również podpisane umowy dwustronne:

  • Umowa między Rządem PRL a Rządem Republiki Tunezyjskiej o transporcie lotniczym z 1969 r.;
  • Umowa o współpracy naukowej i technicznej z 1961 r.;
  • Porozumienie między Rządem RP a Rządem Republiki Tunezyjskiej o zmianie art. 14 Umowy między Rządem PRL a Rządem Republiki Tunezyjskiej o międzynarodowych przewozach drogowych z 1980 r.;
  • Umowa o współpracy w dziedzinie transportu morskiego z 2002 r.;
  • Konwencja ws. unikania podwójnego opodatkowania z 1993 r.;
  • Umowa ws. popierania i wzajemnej ochrony inwestycji z 1993 r.

Tunezja stworzyła atrakcyjne ramy prawne dla inwestycji zagranicznych, w tym funkcjonowania spółek off-shore, uzupełnione o kodeks zachęt inwestycyjnych (nowe prawo inwestycyjne z 2016 r.). Sprzyja to rozwojowi usług outsourcingowych i podwykonawczych, z czego korzystają w bardzo szerokim stopniu firmy z kilku krajów UE, zwłaszcza z Francji, Włoch, Niemiec, Belgii i Hiszpanii. Od zniesienia w styczniu 2008 r. ceł na towary przemysłowe importowane z krajów UE, szanse na lokowanie polskich towarów na tym rynku stale rosną. Istnieją duże możliwości zwiększenia polskiego eksportu dóbr inwestycyjnych m.in urządzeń odlewniczych, urządzeń do wytwarzania energii odnawialnej, materiałów i instalacji dla branży budowlanej, wyrobów metalowych i in. 

Obiecującym sektorem jest przetwórstwo rolno-spożywcze. Tunezja jest znaczącym producentem zbóż, warzyw i owoców, jednak nie dysponuje dobrze rozwiniętym przetwórstwem. Stwarza to duże możliwości eksportu dla polskich producentów urządzeń  i maszyn dla tego sektora. Występują też ograniczenia protekcjonistyczne dotyczące importu artykułów żywnościowych, narzucone przez państwo w celu ochrony własnych producentów. W wielu przypadkach importerów państwowych i prywatnych obowiązują ograniczenia ilościowe (np. zboże, mleko, mięso). Ze względu na wymogi fitosanitarne nie jest możliwy eksport owoców (jabłka, gruszki, aronia) i ziemniaków.

Dostęp do rynku pracy

Zgodnie art. 258-2 kodeksu pracy (96-62 z 15.07.1996r.), cudzoziemiec, który zamierza podjąć pracę w Tunezji musi posiadać stosowną umowę i zezwolenie na pobyt z prawem do pracy. Umowa może być zawarta tylko na okres jednego roku z możliwością jej jednokrotnego przedłużenia. Prawo dopuszcza wyjątki przedłużenia umowy wielokrotnie np. w sytuacji zatrudnienia cudzoziemca w firmach realizujących projekty rozwojowe o znaczeniu krajowym, które zostały zaakceptowane przez upoważnione organy państwa. Umowa o pracę lub jej przedłużenie wymagają zatwierdzenia przez Ministerstwo Szkolenia Zawodowego i Zatrudnienia (MSZZ). Umowy generalnie są zatwierdzane przez Ministerstwo w przypadku, gdy pracodawcy zatrudniający cudzoziemców udowodnią, że nie mogą znaleźć pracowników o wymaganych kwalifikacjach na lokalnym rynku (zakaz zatrudnienia cudzoziemca, jeżeli jest dostępny odpowiedni lokalny pracownik). Ten wymóg wpływa nierzadko negatywnie na proces zatrudnienia cudzoziemca, ze względu na przewlekłość weryfikacji przez urząd uzasadnienia pracodawcy. Po zatwierdzeniu umowy przez Ministerstwo, cudzoziemiec nabywa takie same prawa i obowiązki jak miejscowi pracownicy. Ministerstwo sprawuje kontrolę zarówno nad pracodawcą jak i zatrudnianym cudzoziemcem, którzy podlegają ścisłym procedurom administracyjnym. W przypadku ich naruszenia po zatrudnieniu, cudzoziemcowi grożą sankcje prawne w postaci grzywny, aresztu lub deportacji. Więcej informacji o zatrudnieniu cudzoziemców dostępna jest na stronie internetowej MSZZ: http://www.emploi.tn/fr/35/emploi-des-etrangers ).

Zgodnie z prawem, tygodniowy czas pracy wynosi 48 godzin. W niektórych działach gospodarki, na podstawie układów zbiorowych, został skrócony do 40 godzin. Prawo daje również możliwość zawierania umów przewidujących krótszy czas pracy. Występują dwa typy umów zatrudniania lokalnych pracowników: na czas określony i nieokreślony. Umowa na czas określony może być przedłużana maksymalnie przez okres 4 lat, następnie musi być podpisana umowa na czas nieokreślony. Prawo to nie stosuje się do spółek off-shore, które mogą zawierać dowolną ilość umów na czas określony. Pracownikom przysługuje 12 dni rocznego urlopu wypoczynkowego plus 1 w roku stażu i 1 dzień opieki nad dzieckiem. Wiek emerytalny wynosi 60 lat. Ubezpieczenie społeczne pobierane od wynagrodzenia wynosi 9,18%. Stawka podatku dochodowego od osób fizycznych jest progresywna (od 0 do 35%) i zależy od dochodów.

Dochody (w tys. TND)      Stawka podatku IRPP (Impôt sur le revenu des personnes physiques)

Poniżej 5 000                                   0%

5 000 – 20 000                                26%

20 001 – 30 000                              28%

30 001–50 000                                32%

Powyżej 50 000                              35%

Nabywanie i wynajem nieruchomości

Zgodnie z prawem i przepisami tunezyjskimi, cudzoziemiec może zakupić nieruchomość w celach mieszkaniowych w strefie miejskiej lub turystycznej pod warunkiem uzyskania stosownego pozwolenia od właściwego gubernatora.

Nabywanie nieruchomości w Tunezji odbywa się w 3 etapach:

  • podpisanie umowy przedwstępnej,
  • złożenie wniosku do gubernatora,
  • podpisanie ostatecznego aktu kupna-sprzedaży i wydanie tytułu własności.

We wszystkich etapach zakupu mieszkania w Tunezji musi brać udział licencjonowany prawnik.

Kupno terenów rolniczych jest zabronione dla cudzoziemców. Gubernatorstwa nie wydają pozwoleń na zakup ziemi na terenie rolniczym, a jedynym odstępstwem jest możliwość  wszczęcia postępowania o nabycie nieruchomości, jeśli w okresie do trzech miesięcy teren rolniczy zostanie przekwalifikowany na użytek miejski lub turystyczny.

Przydatne linki:

System zamówień publicznych

Przepisy tunezyjskich zamówień publicznych reguluje dekret nr 2002–3158 z 17.12.2002 r.* oraz dekret nr 2014-1039 w 13.03.2014r.**

*www.marchespublics.gov.tn/onmp/upload/documents/decret_consolide_mars_2010_fr.pdf

** http://www.marchespublics.gov.tn/onmp/documents/document.php?id=456

Wszystkie przetargi publikowane są w Internecie na stronie: www.appeloffres.com.

Tunezja posiada własny system zamówień publicznych online, TUNEPS (Tunisiaonline e-procurement system). System zapewnia sprawność w składaniu ofert i pozwala oferentowi na przejście całej procedury w sposób zapewniający przejrzystość transakcji, zachowanie prywatności i bezpieczeństwa. Oferta jest automatycznie szyfrowana i przy otwarciu kopert zostaje odszyfrowana. Dzięki połączeniu z systemem fiskalnym oraz rejestrem handlowym, system automatycznie ustala ranking ofert. System w związku z tym skraca czas zawierania umów i minimalizuje wydatki związane z przystąpieniem do przetargu. Więcej: www.tuneps.tn

Przedmiotem zamówień publicznych muszą być:

  • wszystkie prace przekraczające 200 tys. TND;
  • badania rynku i realizacja zamówień w sektorze informatycznym, technologii  i  komunikacji, przekraczające  100 tys. TND;
  • dostawa towarów i usług w pozostałych sektorach przekraczająca 100 tys. TND;
  • sektorowe badania rynkowe przekraczające 50 tys. TND.

Zamówienia publiczne muszą być przedstawione w formie pisemnej. Przetargi ogłaszane w Tunezji są ważne z reguły około 6–8 tygodni. Przetargi otwarte, międzynarodowe nie wymagają opłat w postaci wadium. Koszt nabycia specyfikacji przetargowej waha się w granicach 30–50 TND. Niektóre firmy udostępniają specyfikacje przetargowe bezpłatnie. Otwarcie kopert z ofertami przetargowymi odbywa się w dwóch fazach – otwarcie koperty z ofertą techniczną, a następnie koperty z ofertą handlową. Przetargi niekiedy wymagają od oferenta przedstawienia jego własnych, najlepszych warunków płatności z punktu widzenia importera. Podobnie bywa również z terminami dostaw.

Wymaganymi dokumentami, poza ofertą techniczną i handlową, są:

  • zaświadczenie o niezaleganiu w podatkach, przewidziane w obowiązującym ustawodawstwie;
  • deklaracja własna lub dokument potwierdzający, że oferent nie jest bankrutem;
  • deklaracja honorowa potwierdzająca, że oferent nie będzie używał niedozwolonych środków wpływu/nacisku na komisję przetargową.

 

Różnice kulturowe w kontaktach biznesowych

Tunezja i jej mieszkańcy to przedstawiciele regionu Maghrebu: ludzie kręgu kultury muzułmańskiej o widocznych jednak wpływach europejskich. W prowadzeniu biznesu bardzo duże znaczenie ma kontakt osobisty, nawiązywanie i budowanie relacji. Istotnie różne jest podejście do kwestii czasu, dotrzymywania zobowiązań w terminie etc.

Praktyczną wskazówką jest informacja, że w kontaktach biznesowych duże znaczenie ma posiadanie adresu mailowego. O większość dokumentów będziemy proszeni właśnie tą drogą.  Bardzo często zdarza się, że do kontaktów służbowych wykorzystuje się swoje prywatne maile, głównie z adresów na gmail czy yahoo. Urzędnicy również często operują pocztą elektroniczną oferowaną przez ogólnodostępnych dostawców. Utrudnia to ewentualną weryfikację partnera instytucjonalnego. Popularnym narzędziem komunikacji są WhatsApp i Messenger Facebook. Przeważająca część korespondencji i negocjacji toczy się często z wykorzystaniem tych komunikatorów. Duże spółki mają strony internetowe, natomiast małe i średnie przedsiębiorstwa często ich nie posiadają, bądź rzadko jej aktualizują.

W życiu codziennym Tunezja jest jednym z najbardziej liberalnych krajów arabskich. Choć przytłaczająca większość Tunezyjczyków to muzułmanie, to na co dzień większość zakazów i nakazów religijnych jest stosowana dosyć liberalnie. Piątek jest dniem pracującym (dla wielu tylko do 13 ze względu na piątkową modlitwę w meczecie). Kobiety są obecne w przestrzeni publicznej, wykonują w zasadzie wszystkie zawody, pełnią wybieralne funkcje (m.in. stanowiska ministerialne).

Przydatne kontakty i linki

Administracja gospodarcza

Ministerstwa:

 

  • Ministerstwo Obrony Narodowej -Ministère de la Défense National www.defense.tn
  • Ministerstwo Spraw Wewnętrznych - Ministère de l'Intérieur www.interieur.gov.tn
  • Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Migracji i Tunezyjczyków za Granicą -Ministère des Affaires Etrangères, de la Migration et des Tunisiens à l’Etranger www.diplomatie.gov.tn
  • Ministerstwo Finansów - Ministère des Finances www.finances.gov.tn
  • Ministerstwo Gospodarki i Planowania - Ministère de l’Economie et de la Planification www.mdici.gov.tn
  • Ministerstwo Spraw Socjalnych - Ministère des Affaires Sociales www.social.gov.tn
  • Ministerstwo Przemysłu,Energii i Kopalń - Ministère de l’Industrie, des Mines et de l’Énergie www.tunisieindustrie.gov.tn
  • Ministerstwo Handlu i Rozwoju Ekportu - Ministère du Commerce et du Développement des Exportations www.commerce.gov.tn/
  • Ministerstwo Rolnictwa, zasobów wodnych i rybołówstwa - Ministère de l’Agriculture, des Ressources Hydrauliques et de la Pêche Maritime www.agriculture.tn
  • Ministerstwo Zdrowia -Ministère de la Santé Publique  www.santetunisie.rns.tn
  • Ministerstwo Edukacji -Ministère de l'Education www.education.gov.tn
  • Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego i Badań Naukowych -Ministère de l'Enseignement Supérieur et de Recherche Scientifique   www.mes.tn
  • Ministerstwo Młodzieży i Sportu -Ministère de la Jeunesse, des Sports www.sport.tn
  • Ministerstwo Technologii Komunikacyjnej -Ministre des Technologies de la Communication  mtc.gov.tn
  • Ministerstwo Transportu - Ministère des Transports www.transport.tn
  • Ministère de l’Equipement et de l’Habitat - Ministertwo ds. Prac Publicznych www.equipement.tn  
  • Ministerstwo Skarbu  Państwa i Nieruchomości - Ministère des Domaines de l'Etat et des Affaires Foncières www.domainetat.tn 
  • Ministerstwo Środowiska - Ministre de l’Environnement  www.environnement.gov.tn
  •  Ministerstwo Turystyki - Ministre de Tourisme  www.tourisme.gov.tn
  • Ministerstwo Spraw Religijnych -Ministère des Affaires Religieuses www.affaires-religieuses.tn
  • Ministerstwo ds. Rodziny, Kobiet, Dzieci i Osob Starszych - Ministère de la Famille, de la Femme, de l'Enfance et des Personnes Âgées www.femme.gov.tn
  • Ministerstwo Kultury - Ministre des Affaires Culturelles www.culture.gov.tn
  • Ministerstwo Pracy i Szkolenia Zawodowego - Ministère de l'Emploi et de la Formation Professionnelle  www.emploi.gov.tn 

 

Samorząd gospodarczy

  • Chambre de Commerce et d'Industrie de Tunis

Adresse: 31, Av de Paris - 1000 Tunis
Tel.: +216 71 247 322
Fax: +216 71 354 744 - +216 71 332 968 - +216 71 247 288

Site web : www.ccitunis.org.tn
e-mail : ccitunis@planet.tn

 

  • Union Tunisienne de l'Industrie, du Commerce et de l'Artisanat (UTICA)

Adresse: Citée administrative, lot N° 7, Citée El Khadhra
1003, Tunis,

Tel: +216 71 142 000
 contact@utica.org.tn
www.utica.org.tn

 

  • Union Tunisienne de l’Agriculture et de la Pêche (UTAP)

Adresse: Rue de l'assistance, Av. Alain Savary, Tunis

Tel : +216 71 806 800, +216 71 809 084

contact@utap.org.tn

 

  • Conect International

Tel : +216 31 388 100/ 31 388 101

Fax : +216 71 159 783

Adresse : 05 bis, rue du 1er juin

1082 Mutuelle ville, Tunis

E-mail: de.ci@conect.org.tn

Site web : www.conectinternational.com

 

 

Prasa w formie papierowej zawierająca informacje ekonomiczne:

  • L’économiste maghrébin
  • La Presse
  • Le Temps
  • Leaders
  • Eco Journal

 

Popularne strony internetowe zawierające informacje ekonomiczne:

 


Data aktualizacji: 28.11.2023

{"register":{"columns":[]}}