Na podstawie Porozumienia o Współpracy pomiędzy Ministerstwem Edukacji Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej a Ministerstwem Oświaty Ukrainy, w dniach 19 - 23 września 2003 r. odbyło się w Iwano-Frankiwśku VIII posiedzenie Polsko - Ukraińskiej Komisji Ekspertów ds. doskonalenia treści podręczników szkolnych historii i geografii.

W posiedzeniu udział wzięli:

ze strony polskiej:

1. prof. zwycz. dr hab. Władysław A. Serczyk - przewodniczący strony polskiej
2. dr Piotr M. Unger - sekretarz strony polskiej
3. prof. zwycz. dr hab. Andrzej T. Jankowski - członek komisji
4. dr hab. Włodzimierz Mędrzecki prof. Uniwersytetu Warszawskiego - członek komisji
5. dr Grzegorz Motyka - członek komisji

ze strony ukraińskiej:

1. dr nauk historycznych, prof. Stanisław Kulczycki - przewodniczący strony ukraińskiej
2. Raisa Jewtuszenko - sekretarz strony ukraińskiej
3. dr nauk historycznych, prof. Mikołaj Kugutiak - członek komisji
4. Natalia Bieskowa - członek komisji

Spotkanie przebiegało według następującego porządku:

1. Otwarcie obrad
2. Referaty i dyskusja
3. Analiza treści polskich i ukraińskich podręczników historii i geografii
4. Ustalenia końcowe: treść protokołu, termin, miejsce i tematyka kolejnego posiedzenia komisji.

Ad 1

Otwarcia dokonał Rektor Narodowego Uniwersytetu Podkarpackiego im. Wasyla Stefanyka prof. dr hab. Witalij Kononenko, który powitał członków Komisji i gości zaproszonych na pierwszą część obrad. Następnie przewodniczący strony ukraińskiej i strony polskiej Komisji przedstawili dotychczasowe wyniki prac Komisji oraz stojące przed nią zadania.

Ad 2

Referaty na temat obrazu wydarzeń 17 września 1939 r. w historiografii ukraińskiej i polskiej wygłosili prof. dr hab. Stanisław Kulczycki i prof. dr hab. Włodzimierz Mędrzecki. (teksty referatów stanowią załączniki do niniejszego protokołu i zostaną opublikowane w piśmie Narodowego Podkarpackiego Uniwersytetu w Iwano-Frankiwśku "Etnos i Kultura" oraz czasopiśmie "Historia w Szkołach Ukrainy").

Obydwie strony zgodziły się, że wkroczenie Armii Czerwonej na wchodzące w skład Rzeczypospolitej Polskiej ziemie zachodnio ukraińskie i zachodnio białoruskie było aktem agresji i towarzyszyła mu polityka świadomej walki z ruchem narodowym i niepodległościowym polskim i ukraińskim (deportacje, procesy polityczne, masowe represje i t. p.).

W dyskusji nad referatami wzięli udział członkowie komisji oraz zaproszeni na tę część obrad goście: profesorowie i wykładowcy Narodowego Podkarpackiego Uniwersytetu im. W. Stefanyka, metodycy i nauczyciele historii. W dyskusji podniesiono sprawy treści używanych pojęć i ich rozumienia w Polsce i na Ukrainie, zwłaszcza zaś pojęcia nacjonalizm. Strona ukraińska podjęła także problem objęcia Ukrainy działaniami II wojny światowej (utworzenie Rusi Zakarpackiej, kwestia początku wojny polsko-niemieckiej i agresji ZSRR na Polskę).

Ad 3

W czasie posiedzenia Komisji poddano analizie cztery ukraińskie podręczniki geografii, trzy historii oraz dwa atlasy geograficzne (w tym jeden także na nośniku elektronicznym), a także dziesięć polskich podręczników historii i trzy geografii. Szczegółowe recenzje są dołączone do niniejszego protokołu w postaci aneksu i będą przekazane zainteresowanym autorom i wydawnictwom.

Komisja uważa, że poddane analizie podręczniki charakteryzują się wysokim poziomem metodycznym, edytorskim oraz merytorycznym, prezentują nowoczesny obraz historii uwzględniający problematykę historii kultury, zagadnień społecznych i życia codziennego.

Dążenie do dalszego polepszenia poziomu podręczników wymaga uwzględnienia wyników najnowszych badań i osiągnięć naukowych oraz różnych możliwości ich interpretacji (np. sprawa Grodów Czerwieńskich 981 r., miejsca wojny kozacko-chłopskiej Bohdana Chmielnickiego w historii Europy środkowo-wschodniej, niektórych aspektów drugiej wojny swiatowej).

Komisja zwraca uwagę na konieczność większej dbałości o uwzględnianie wszystkich wątków w historii stosunków polsko-ukraińskich np. sojuszu Petlura - Piłsudski 1920 r., rozwoju kulturalnego mniejszości ukraińskiej w II Rzeczypospolitej, czy też przesiedleń Ukraińców i Polaków w latach 1944-1946.

Komisja dostrzegła pojawiające się w podręcznikach elementy prezentyzmu - analizy i interpretacji problemów historycznych bez uwzględniania specyfiki kontekstu dziejowego (np. wykorzystywanie do opisów średniowiecza pojęć i kategoryzacji stosowanych w analizie współczesności).

Komisja podkreśla konieczność precyzyjnego i adekwatnego stosowania pojęć i terminów narracji historycznej (np. przesiedlenia-wysiedlenia-deportacja, zajęcie-zagrabienie-przyłączenie-zjednoczenie-aneksja itd.)

Komisja stwierdza, że podręczniki i atlasy z zakresu geografii są napisane i wykonane poprawnie. Korekty wymagają jedynie zbyt skrótowe i jednostronne fragmenty tekstu dotyczące historii krain geograficznych. Strona ukraińska zwróciła uwagę na niewłaściwe wyodrębnienie "krajów wchodzących niegdyś w skład ZSRR" w grupie kontynentów.

Ad 4

Zainteresowanie wygłoszonymi referatami przejawione przez gości publicznej części posiedzenia wskazuje na celowość tej formy pracy komisji i obydwie strony zgadzają się na jej kontynuowanie w czasie następnych spotkań.

IX posiedzenie komisji odbędzie się we wrześniu 2005 r. w Polsce. Tematyka jego publicznej części będzie obejmować problemy kształtowania się państwowości polskiej i ukraińskiej w latach 1918-1923, ze szczególnym uwzględnieniem sprawy granic oraz współczesne tendencje rozwoju gospodarczego Ukrainy i Polski. Każda ze stron przygotuje referat prezentujący własne stanowisko w tej sprawie.

Protokół sporządzono w Iwano-Frankiwśku w jednobrzmiących egzemplarzach po dwa w języku polskim i ukraińskim. Oba teksty maja tę samą moc prawną.

W imieniu strony ukraińskiej	W imieniu strony polskiej
prof. Stanisław Kulczycki	prof. Władysław A. Serczyk