Europejski Kongres
Odnowy i Rozwoju Wsi

O roli młodzieży w rozwoju obszarów wiejskich, wymianie pokoleniowej i głosie młodych w Unii Europejskiej: Adam Nowak, podsekretarz stanu w ministerstwie rolnictwa i rozwoju wsi, rozmawiał z:
Szymonem Migoniem – prezesem Zarządu Krajowego Związku Młodzieży Wiejskiej,
Rūdolfs Pulkstenis – wiceprzewodniczącym Europejskiej Rady Młodych Rolników (CEJA),
Ketrin Kastehein – członkinią zarządu Group 4 (Eastern Europe), przedstawicielką Rural Youth Europe,
Piotrem Styczeniem – członkiem zarządu Youth Leader Community,
prof. dr hab. Karoliną Pawlak z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu,
Valentiną-Mădălina Pintican z Uniwersytetu Luciana Blagi w Sybinie,
Martiną Codeluppi – przewodniczącą AGIA CIA (Stowarzyszenie Młodych Przedsiębiorców Rolnych, Włoska Konfederacja Rolników), Region Emilia-Romania, oraz z Radosławem Nienartowiczem - przewodniczącym Związku Zawodowego Centrum Narodowe Młodych Rolników

Bariery i wyzwania dla młodych rolników

W dobie transformacji rolnictwa i globalnych zmian klimatycznych rola młodych rolników staje się kluczowa dla bezpieczeństwa żywnościowego i zrównoważonego rozwoju wsi. Mimo to, młodzi ludzie rzadko decydują się na kontynuowanie rodzinnych gospodarstw lub rozpoczynanie własnej działalności w sektorze rolnym. Przyczyny są złożone – to nie brak zainteresowania, lecz systemowe bariery i konkretne wyzwania.

Rūdolfs Pulkstenis – wiceprzewodniczący Europejskiej Rady Młodych Rolników (CEJA):

Wyzwania dla młodych rolników nie zmieniły się od dekad. Najważniejsze problemy dotykające młodych rolników to dostęp do ziemi, dostęp do inwestycji i dostęp do kapitału. Istotną barierą jest również ograniczony dostęp do nowoczesnej wiedzy i praktycznych umiejętności.

W ostatnich latach wzrosła konkurencja, a my jako młodzi rolnicy nie mamy dobrej pozycji negocjacyjnej. Trudno zakupić nową ziemię, trudno też o alternatywne finansowanie.

Ketrin Kastehein – członkini zarządu Group 4 (Eastern Europe), przedstawicielka Rural Youth Europe:

Mierzymy się takimi samymi problemami jak inne kraje europejskie, są to: edukacja, przenoszenie się młodych ludzi do miast czy brak poczucia przynależności. Problemem jest też głos młodych, który nie jest brany pod uwagę.

Szymon Migoń– prezes Zarządu Krajowego Związku Młodzieży Wiejskiej:

Rozmawiając z młodzieżą z terenów wiejskich na pierwszy plan wysuwa się problem ograniczonej komunikacji. Młodzi ludzie  nie mają możliwości dotarcia do stref kultury, spotkań ze znajomymi, co znacząco ogranicza ich możliwości samorealizacji. Kolejnym istotnym problemem jest brak usług społecznych oraz przestrzeni do rozrywki i rozwoju zainteresowań. Młodzież nie ma gdzie rozwijać swoich pasji ani spożytkować energii i potencjału. To z kolei prowadzi do niskiego poziomu aktywności i zaangażowania społecznego wśród młodych mieszkańców wsi.

Martina Codeluppi – przewodnicząca AGIA CIA (Stowarzyszenie Młodych Przedsiębiorców Rolnych, Włoska Konfederacja Rolników):

Większość poruszonych na tym panelu tematów ma również odniesienie do Włoch. Praca dla młodych w rolnictwie we Włoszech jest bardzo skomplikowana, jest to nie tylko poświęcenie dla pracy ale również dla kraju. Młody rolnik we Włoszech musi mieć bardzo dużą wiedzę na temat tego co chce produkować, ale również musi mieć świadomość ryzyk, którym będzie musiał sprostać. We Włoszech w ostatnich latach bardzo uderzają w rolnictwo zmiany klimatyczne, pojawiają się intensywne powodzie, to bardzo dotyka młodych rolników.

Młodzi liderzy na wsi

Młodzi ludzie na obszarach wiejskich coraz częściej stają się inicjatorami pozytywnych zmian. Działają w organizacjach młodzieżowych, kołach gospodyń, OSP, samorządach uczniowskich. To oni organizują wydarzenia, szkolenia, zbiórki i działania integrujące mieszkańców. Ich zaangażowanie to budowanie tożsamości lokalnej, rozwój obywatelski i uczenie się odpowiedzialności za wspólne dobro. Dzięki młodym liderom wieś staje się miejscem aktywnym, otwartym i przyszłościowym. Ich energia, pomysły i odwaga w działaniu są dziś jedną z najcenniejszych inwestycji w przyszłość obszarów wiejskich.

Piotr Styczeń – członek zarządu Youth Leader Community:

Porównując liderów z obszarów wiejskich do tych z obszarów z dużych miast, nie widać różnic. Różnice sprowadzają się do możliwości jakie mają młodzi ludzie na wsi a jakie mają ci w miastach. Młodzi na wsiach muszą borykać się z problemem z komunikacją, problemem z dostępnością kultury, ale też doświadczają problemów lokalowych – trudniej o wynajęcie mieszkania na wsi – znalezienie pracy, czy możliwości edukacji.

Szymon Migoń– prezes Zarządu Krajowego Związku Młodzieży Wiejskiej:

Praca społeczna może pomóc zaangażować się, nabyć nowe kompetencje, poznać nowych ludzi. Realizując lokalne inicjatywy, młodzi liderzy nie tylko uczą się działania na rzecz wspólnego dobra, ale także budują trwałe więzi z miejscem, z którego pochodzą – stają się częścią społeczności, którą współtworzą i wzmacniają.

Piotr Styczeń – członek zarządu Youth Leader Community:

Młodzi wyjeżdżają szukając edukacji do dużych miast i potem po prostu nie wracają, jedyna rada, to zaangażować ich społecznie od najmłodszych lat. Program Erasmus+ finansuje projekty młodzieżowe poza edukacją formalną, w całej Unii Europejskiej, jak i poza jej granicami. Młodzi ludzie są zainteresowani taką forma szkoleń i wymiany doświadczeń. Chętnie w nich uczestniczą. Jednocześnie okazuje się, że młodzież, która jest aktywna społecznie, bardzo często skorzystała właśnie z takiego finansowania. Nawet najmniejsze projekty, pozwalają na zaangażowanie społeczne młodych ludzi, co daje im poczucie sprawczości i odpowiedzialności za ich działania, co w rezultacie daje efekt poczucia przynależności i związania z lokalną społecznością. Tworząc przestrzeń, którą współorganizują i z którą się identyfikują, mają większą motywację, by w niej pozostać.

Rūdolfs Pulkstenis – wiceprzewodniczący Europejskiej Rady Młodych Rolników (CEJA):

Trudno jest być lokalnym liderem, na szczeblu lokalnym, krajowym ale też międzynarodowym i trudno łączyć te role – młodego rolnika i aktywnego lidera. 

Edukacja

Inwestowanie w edukację młodzieży, wspieranie ich aktywności i tworzenie realnych perspektyw rozwoju na wsi to nie tylko sposób na zatrzymanie odpływu ludności, ale przede wszystkim klucz do budowania bezpiecznego, samowystarczalnego i żywego obszaru wiejskiego.

prof. dr hab. Karolina Pawlak z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu:

Młodzi rolnicy stoją przed wieloma wyzwaniami, natomiast rolą wszystkich uniwersytetów o profilu rolniczym, powinno być przygotowanie tych młodych ludzi do tego by tym wyzwaniom byli w stanie sprostać. Jeżeli uczelnie wyższe wyposażą młodych ludzi w aktualną wiedzę i w umiejętności stosowania tego co rozwój technologiczny nam oferuje, to spowoduje że odnajdą się oni w sektorze rolno-żywnościowym na obszarach wiejskich, na otwartej europejskiej przestrzeni gospodarczej i edukacyjnej.

Valentina-Mădălina Pintican z Uniwersytetu Luciana Blagi w Sybinie:

Rumunia to kraj w którym mamy największą w EU liczbę gospodarstw. Jednocześnie rumuńskie uczelnie borykają się ze specyficznymi problemami. Ze względu na słabą infrastrukturę, studenci muszą pokonywać bardzo duże odległości aby dostać się do szkoły. Często jest to powód, dla którego studenci rezygnują ze studiów lub bardzo rzadko pojawiają się na zajęciach. Również problemy finansowe młodych ludzi w Rumunii powodują odchodzenie od edukacji, nie maja lub mają ograniczony dostęp do nowych technologii, takich jak urządzenia cyfrowe, tak aby móc uczestniczyć w procesie edukacyjnym. Kolejna barierą jest słabo wykształcone pokolenie rodziców, dla których nie jest priorytetem posyłanie dzieci na studia i wspieranie ich na ścieżce rozwoju  edukacyjnego. Aby przeciwdziałać tym zjawiskom, koncentrujemy się na budowaniu świadomości wśród rodziców, pokazując im, jak kluczową rolę odgrywa edukacja młodych ludzi dla ich przyszłości i rozwoju całej społeczności.

prof. dr hab. Karolina Pawlak z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu:

Potrzebny jest kontakt z młodymi ludźmi, którzy sami najlepiej wskazują jakie są ich potrzeby w zakresie edukacji. A wyzwaniem dla uczelni będzie podążanie za tymi nowymi trendami oraz inwestycje w kompetencje wykładowców i infrastrukturę.

Wymiana pokoleniowa

Wymiana pokoleniowa na obszarach wiejskich to jedno z kluczowych wyzwań, przed jakimi stoi dziś polskie rolnictwo i wiejska społeczność. Starzejące się gospodarstwa, migracja młodych do miast i brak następców w rolnictwie sprawiają, że pytanie „kto przejmie wieś?” staje się coraz bardziej palące. Jednocześnie, dobrze zaplanowana i wspierana wymiana pokoleniowa może być szansą na odnowę wsi – nie tylko rolniczą, ale także społeczną, kulturową i technologiczną.

Radosław Nienartowicz - przewodniczący Związku Zawodowego Centrum Narodowe Młodych Rolników:

Temat młodych rolników przejmujących gospodarstwa jest tematem bardzo złożonym. Jeszcze kilka lat temu byliśmy liderem, jeżeli chodzi o prowadzenie  gospodarstw przez młodych ludzi. Jednak ten trend się odwraca, zarówno w Polsce jak i w pozostałych krajach Europy.

Martina Codeluppi – przewodnicząca AGIA CIA (Stowarzyszenie Młodych Przedsiębiorców Rolnych, Włoska Konfederacja Rolników):

We Włoszech pracujemy nad tym, aby młodzi rolnicy mieli dostęp do narzędzi, które ułatwią im rozpoczęcie działalności – przede wszystkim poprzez łatwiejszy dostęp do ziemi. Potrzebna jest również większa dostępność kredytów oraz ulgi podatkowe, tak aby wejście do sektora rolnictwa było realną i atrakcyjną opcją.

Radosław Nienartowicz - przewodniczący Związku Zawodowego Centrum Narodowe Młodych Rolników:

Młodzi rolnicy którzy chcą przejmować gospodarstwa, którzy są do ziemi przywiązani i chcą się zajmować rolnictwem, napotykają liczne problemy. Dużym problemem jest samo wejście na rynek, dostęp do ziemi, jej cena oraz złożoność procedur i przepisów. Dalej nie jest lepiej, rolnicy muszą konkurować z nowymi rynkami, dlatego młodzi rolnicy, zwłaszcza w pierwszych latach działalności, powinni być objęci szczególną ochroną i wsparciem. Dodatkowo zawód rolnika bywa deprecjonowany, co skutecznie zniechęca wielu młodych ludzi do obrania tej ścieżki kariery.

Czy głos młodych rolników w unii jest słyszany?

Europejska Rada Młodych Rolników (CEJA) to organizacja reprezentująca młodych rolników w UE. Działa aktywnie jako głos młodego pokolenia w debatach o Wspólnej Polityce Rolnej (WPR), zrównoważonym rozwoju, zielonym ładzie i innowacjach w rolnictwie.

Rūdolfs Pulkstenis – wiceprzewodniczący Europejskiej Rady Młodych Rolników (CEJA):

Wypracowaliśmy system, który bardzo dobrze działa. Jest to system oddolny. Polega on na tym że wszystkie organizacje młodych rolników w danym kraju spotykają się raz w miesiącu z przedstawicielami CEJA, a potem pracujemy w oparciu o wyniki tych rozmów. Pracujemy nad opracowywaniem nowych polityk. Jest to proces długotrwały, czasem zajmuje on lata. Uważam, że nasz głos jest słyszany lecz często nie widzimy idących za tym głosem działań, które chcielibyśmy żeby zostały podjęte, czy to na poziomie krajowym czy już europejskim, w Brukseli. W ostatnich latach zauważyliśmy, że bardzo niewielki procent budżetu jest przeznaczany na inicjatywy i rozwój młodych rolników mimo tego, że ten nasz głos się słyszy.  Więc tutaj chcielibyśmy żeby zaszła zmiana.  Większy odsetek budżetu powinien być przeznaczony na odciążenie młodych od stresu, takiego codziennego stresu wynikającego z prowadzenia działalności ale również od stresu na tle finansowym.