Edukacja Ekologiczna

Jak odpowiedzialnie zbierać grzyby?

Koniec lata i początek jesieni to czas, który szczególnie sprzyja grzybobraniu. To także doskonała okazja na znakomitą rozrywkę za miastem w gronie najbliższych. Warto jednak pamiętać o kilku kluczowych zasadach odpowiedzialnego grzybobrania – w ten sposób nie tylko zwiększysz bezpieczeństwo w trakcie swoich zbiorów, ale też zadbasz o to, aby nie było ono problemem dla utrzymania bioróżnorodności w lesie.

ZASADY ŚWIADOMEGO ZBIERANIA GRZYBÓW:

1. Zbieraj tylko te grzyby, co do których masz całkowitą pewność, że są jadalne.
2. Zbieraj tylko grzyby w pełni dojrzałe/wykształcone, które łatwo zidentyfikować – młode owocniki bez wyraźnych cech gatunkowych są częstą przyczyną pomyłki.
3. Nie zbieraj ani nie niszcz grzybów, które są prawnie chronione.
4. Grzyby najlepiej wycinaj ostrym nożem tuż przy ziemi, a następnie przykryj ściółką – w ten sposób pozwolisz na wzrost kolejnych grzybów w tym miejscu.
5. Nigdy nie niszcz grzybów, których nie zbierasz – mogą być one cennym pokarmem dla wielu gatunków zwierząt.
6. Grzyby zbieraj do koszyków wiklinowych lub pojemników przepuszczających powietrze – foliowe reklamówki powodują zaparzanie się grzybów oraz przyspieszają ich psucie.
7. Nie zbieraj grzybów w miejscach zabronionych, takich jak rezerwaty i parki narodowe, uprawy leśne do 4 metrów wysokości, ostroje zwierzyny czy tereny należące do wojska.
8. Nie zbieraj grzybów, które rosną w rowach, na skraju lasu i w innych miejscach, które mogą być skupiskiem odpadów i zanieczyszczeń.
9. W lesie zawsze zachowaj ciszę i spokój – to dom wielu zwierząt, w lesie to Ty jesteś gościem.
10. Jeśli widzisz śmieci w lesie – zabierz je ze sobą.

Dlaczego grzyby są ważne dla ekosystemu leśnego?

Gdy myślimy o grzybach, zazwyczaj nasza wyobraźnia wizualizuje kosz pełen prawdziwków, podgrzybków czy kurek. Należą one do grzybów wielkoowocnikowych, czyli tych, których owocniki widzimy gołym okiem (w odróżnieniu do grzybów mikroskopowych). W Polsce występuje ponad 3000 gatunków grzybów wielkoowocnikowych, w tym około 1300 gatunków jadalnych i około 200 gatunków trujących – w tym kilka śmiertelnie. Choć w powszechnej opinii grzyby uważane są głównie za smaczny i zdrowy dodatek do wybranych dań, to w rzeczywistości ich rola wykracza dalece poza upodobania kulinarne.

Przede wszystkim grzyby są ostatnim ogniwem w łańcuchach pokarmowych, czyli destruentami. Oznacza to, że mają ogromny udział w obiegu materii – rozkładają szczątki organizmów roślinnych i zwierzęcych, a dzięki temu do gleby wracają związki i pierwiastki dostępne dla kolejnych pokoleń istot żyjących. Same grzyby są pokarmem dla wielu drobnoustrojów.

Oprócz grzybów żyjących na martwej substancji organicznej, wyróżnia się też grzyby będące pasożytami – czyli takie, które żyją kosztem innych żywych organizmów. Mogłoby się wydawać, że takie działanie nie służy zachowaniu bioróżnorodności, w rzeczywistości jednak te organizmy również mają swoje miejsce w przyrodzie. Grzyby pasożytnicze atakujące rośliny, zwierzęta czy inne grzyby, stanowią ważny element świata przyrody ożywionej. Pasożytnictwo może przybierać różne formy, a pasożyty mogą pełnić podobną rolę jak drapieżniki, regulując w ekosystemie liczebność gatunków żywicielskich, w tym eliminując np. osobniki słabe lub chore.

Pewnym przeciwieństwem do grzybów-pasożytów są grzyby określane jako symbionty – one bowiem tworzą związki z innymi organizmami, co obu stronom przynosi wzajemne korzyści. Przykładem może być mikoryza – czyli współpraca drzewa ze strzępkami grzybni. Drzewo, którego korzenie są wspomagane przez grzyb mikoryzowy, zwykle jest lepiej odżywione i lepiej zaopatrzone w wodę niż drzewo pozbawione grzybiego „przyjaciela”. Ponadto mikoryza zabezpiecza drzewa przed różnego rodzaju infekcjami. Z drugiej strony praca grzyba jest wynagradzana związkami organicznymi wytwarzanymi w trakcie fotosyntezy. Ocenia się, że ok. 85% roślin – nie tylko drzew – korzysta z takiej współpracy.

Jak zatem widać, grzyby są bardzo zróżnicowaną wewnętrznie grupą organizmów i zarazem są naprawdę ważne w kontekście zachowania bioróżnorodności w przyrodzie.