Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad

Warto poświęcić trochę czasu, by zajrzeć do stolicy województwa. Z centralnej Polski do granic miasta dojedziemy od zachodu drogą ekspresową S8, od północy (od Augustowa) DK8, a od południa (z kierunku Lublina) DK19.  

W mieście na szczególną uwagę zasługuje Pałac Branickich, jedna z najlepiej zachowanych rezydencji magnackich epoki saskiej na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej. Wybudowany w stylu późnobarokowym w XVII w., a rozbudowany w XVIII w., do dziś jest określany jako „Wersal Podlasia”, „Wersal Północy”, a także „Polski Wersal”. Zabytek otoczony jest urokliwym parkiem, a także stawem i fontannami i jest własnością Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Położony jest w obecnym centrum miasta.  

Kilkaset metrów od Pałacu możemy zobaczyć białostocką Katedrę, wzniesioną w latach 1902-1905. W tych czasach miasto było pod zaborem rosyjskim, a w ramach polityki rusyfikacji ludności polskiej nie pozwalano na budowę nowej świątyni rzymskokatolickiej. Po licznych staraniach wierni dostali od władzy carskiej zgodę tylko na rozbudowę istniejącego kościoła z 1625 roku. Zaplanowana „przybudówka” urosła do neogotyckiego kościoła z ponad 70-metrowymi wieżami, ale to już inna sprawa.  

Skoro jesteśmy przy Katedrach, to przenieśmy się do Łomży, gdzie jednym z najcenniejszych zabytków jest Katedra św. Michała Archanioła. To prawdziwa uczta dla miłośników architektury. Jako późnogotycki kościół farny, katedrę wzniesiono w I połowie XVI w. Po zniszczeniach potopu szwedzkiego wystrój zmieniono z gotyckiego na barokowy. Ten monumentalny, trójnawowy kościół po zamknięciu w XIX w ze względu na zły stan techniczny, został przebudowany w stylu tzw. gotyku mazowieckiego w latach 1877-1914. Prace trwały blisko 40 lat.

Jadąc DK64 z Łomży w stronę Białegostoku, zaraz za Narwią natykamy się na Górę Strękową. To miejsce, gdzie znajdują się ruiny schronu dowodzenia, jednego z kilku schronów bojowych stanowiących fortyfikacje odcinka Wizna. To tu, między 7 a 10 września 1939 roku, kilkuset (700 do 1000) polskich żołnierzy pod dowództwem kapitana Władysława Raginisa powstrzymywało natarcie niemieckiego XIX korpusu armijnego gen. Heinza Guderiana (w sile około 40 000 żołnierzy) utrudniając oskrzydlenie armii Modlin i atak na Warszawę. Polski dowódca jeszcze przed walką złożył przysięgę, że nie odda żywy swojej pozycji i gdy nie było już szans na dalszą walkę, rozkazał swoim żołnierzom opuścić schron, a sam rozerwał się granatem.

Poruszając się DK65 Ełk – Białystok, napotkamy nad Biebrzą zupełnie inne fortyfikacje, mające zabezpieczać zachodnią część Imperium Carskiego przed atakiem ze strony Prus Wschodnich. Składały się z czterech fortów wzniesionych w latach 1882-1887 i później modernizowanych. To Twierdza Osowiec. W czasie I wojny światowej Niemcy próbowali zdobyć umocnienia od września 1914 roku. W sierpniu 1915 użyli nawet gazów bojowych. Gdy przekonani o śmierci obrońców dotarli na rosyjskie pozycje, półżywi po użyciu gazu obrońcy rozpoczęli… kontratak, odrzucając Niemców (tzw. atak umarłych). Ostatecznie Rosjanie sami opuścili twierdzę kilkanaście dni później w związku z ogólną sytuacją na froncie.   

Fort I (Centralny) obecnie jest częściowo udostępniony turystom i ma wytyczone trasy do zwiedzania. Na terenie Fortu Centralnego znajduje się Muzeum Twierdzy Osowiec. Forty są także „zamieszkane” przez ponad 8000 nietoperzy.

A skoro jesteśmy w Osowcu, to warto wiedzieć, że jest tu też siedziba Biebrzańskiego Parku Narodowego - największego obszarowo (592,23 km²) Parku w Polsce.  Obejmuje on dolinę Biebrzy, począwszy od ujścia Niedźwiedzicy do Biebrzy, a skończywszy na ujściu Biebrzy do Narwi. Niemal cały bieg Biebrzy znajduje się na terenie parku (ok. 155 km). 

Park to rzeka, jej rozlewiska i bagna, ale też największe w Polsce i jedne z większych w Europie torfowiska niskie, które gdzie indziej zostały już bezpowrotnie zniszczone. W Biebrzańskim Parku Narodowym jest największa ostoja łosia w całej Polsce, która liczy około. 650 sztuk.

Jadąc z Osowca na północ najpierw DK65 do Ełku, a potem drogą ekspresową S61 do Suwałk, zjeżdżamy na drogę wojewódzka nr 653 i trafiamy do miejscowości Stary Folwark. To już Wigierski Park Narodowy – malownicze i głębokie (maksymalna głębokość 73 m) Jezioro Wigry położone w centralnej części Parku, a do tego 41 mniejszych, naturalnych zbiorników wodnych, tworzą szczególny zespół ekosystemów wodnych. 

Osobliwością są jeziora śródleśne, tzw. suchary, niewielkie jeziorka dystroficzne (z kwaśną wodą bogatą w substancje humusowe), otoczone pływającym kożuchem składającym się głównie z mchów torfowców.  Główną rzeką parku jest Czarna Hańcza, przepływająca przez jezioro Wigry i stanowiąca znany szlak kajakowy. 

Przerzucamy się na południowo wschodnie obszary województwa. Drogami krajowymi nr 66 lub 19 dojeżdżamy do Bielska Podlaskiego, a stamtąd drogą wojewódzką nr 689 do Hajnówki i dalej do Białowieży. Tu mamy Białowieski Park Narodowy. Chyba najsłynniejszy, ale i jeden z najstarszych Parków w Polsce.  To tu znajdziemy jedyny zachowany las pierwotny w Europie jaki przed wiekami rozciągał się w strefie lasów liściastych i mieszanych. Charakteryzuje się dużą różnorodnością biologiczną, a stare, pierwotne drzewostany Białowieskiego Parku Narodowego wyróżniają się obfitością martwego drewna w różnych stadiach rozkładu i obecnością gatunków typowych dla lasów naturalnych. 6059,27 ha Parku podlega ochronie ścisłej. Symbolem całej Puszczy Białowieskiej są oczywiście żubry, największe żyjące ssaki lądowe Europy.

Na południowych krańcach województwa podlaskiego, podróżując DK62 na odcinku pomiędzy Sokołowem Podlaskim a Siemiatyczami, trafimy na Drohiczyn, urokliwe miasteczko nad Bugiem. To… historyczna stolica województwa podlaskiego. 

Prawa miejskie otrzymał Drohiczyn w 1498 roku z rąk Wielkiego Księcia Litewskiego Aleksandra Jagiellończyka, a od 1520 roku była to już stolica województwa podlaskiego - najpierw w Wielkim Księstwie Litewskim, a od Unii Lubelskiej (1569 r.) już w Koronie. Drohiczyn pozostał stolicą województwa aż do III rozbioru Polski (1795 r.).  

Mimo historycznych zawirowań, w miasteczku zachowało się szereg zabytków z XVII i XVIII w. głównie sakralnych. Są to zespoły klasztorne (zwykle katedra/kościół, klasztor) franciszkanów, jezuitów czy Mniszek Benedyktynek. Jest też Cerkiew św. Mikołaja z końca XVIII w.  

W miasteczku są też trzy muzea – Diecezjalne, Regionalne i… Muzeum Kajakarstwa.