Polska w Iraku

Tło historyczne:

Stosunki dyplomatyczne między Polską a Irakiem zostały nawiązane w 1932 roku, na szczeblu poselstw. Podniesiono je do szczebla ambasad w 1958 r., po obaleniu monarchii w Iraku. 
W latach 1942-1943 na terenie Iraku stacjonowały oddziały Polskiej Armii na Wschodzie pod dowództwem gen. Władysława Andersa (ok. 80 tys. żołnierzy). Na cmentarzach wojennych w miejscowościach Chanakin, Bagdad, al-Habbanija, Basra znajdują się groby polskich żołnierzy, którzy zmarli  w czasie pobytu w tym kraju. Najwięcej naszych Rodaków (438) spoczywa na byłym cmentarzu wojennym w Chanakin,  położonym w prowincji Dijala, w irackim Regionie Kurdystanu, przy granicy z Iranem. Cmentarz został zniszczony na początku lat 70. XX w.  Ze względu na trudności z dostępem do cmentarza, pochowanych na nim żołnierzy imiennie upamiętniono na tablicy na cmentarzu wojennym w Bagdadzie (North Gate War Cemetery), natomiast na cmentarzu w Chanakin stoi niewielki obelisk.
W latach 1970-1989 ideologiczna bliskość obu rządów sprzyjała wszechstronnej rozbudowie wzajemnych kontaktów politycznych i gospodarczych. W tym okresie w Iraku pracowało ok. 50 tys. Polaków  budujących drogi, cementownie, elektrownie.
Początek polskiej transformacji ustrojowej zbiegł się w czasie z naszym zaangażowaniem wojskowym, które stało się głównym wymiarem polskiej obecności w Iraku.  W 1991 r. Polska uczestniczyła w międzynarodowej operacji wojskowej "Pustynna Burza", która wyzwoliła Kuwejt spod irackiej okupacji. W latach 2003 - 2008 Polska dowodziła Wielonarodową Dywizją Centrum Południe (prowincje Karbala, an-Nadżaf, Wasit, al-Kadisijja). W irackiej misji (w 10 kolejnych zmianach) wzięło udział łącznie 15 tys. polskich żołnierzy. Nasze zaangażowanie okupiliśmy śmiercią 28 Rodaków. 
W latach 1991 – 2003, gdy Irak nie utrzymywał stosunków dyplomatycznych ze Stanami Zjednoczonymi, przy Ambasadzie RP w Bagdadzie funkcjonowała Sekcja Interesów USA.
Od 2014 r. Polska jest członkiem międzynarodowej Globalnej Koalicji do Walki z Daesh. Zakres zadań Polskiego Kontyngentu Wojskowego w ramach operacji Inherent Resolve (OIR) oraz Misji NATO (NMI) obejmuje wsparcie budowy zdolności obronnych irackich sił bezpieczeństwa.
W latach 2014 – 2017, z uwagi toczoną wojnę z Państwem Islamskim i niestabilną sytuację w Iraku polsko - irackie stosunki miały ograniczony charakter. 
W okresie od września 2014 r. do sierpnia 2016 r. funkcjonowanie Ambasady RP w Bagdadzie było zawieszone. Od 1 września 2016 r. polska Placówka wznowiła działalność i działa na zasadach kolokacji, w Ambasadzie Wielkiej Brytanii.
W maju 2012 r. powołano Agencję Konsularną RP w Irbilu. W grudniu 2019 r. Placówka została podniesiona do rangi Konsulatu Generalnego.
Najważniejszym kontaktem politycznym w ostatnich latach były oficjalna wizyta w Polsce, w listopadzie 2017 r., Prezydenta  Iraku Fuada Masuma, na zaproszenie Prezydenta RP. W lutym 2023 r., na marginesie Konferencji Monachijskiej r., Premier RP rozmawiał z Prezydentem irackiego Regionu Kurdystanu Nechrivanem Barzanim.
Pomimo ogłoszonego w grudniu 2017 r. przez władze w Bagdadzie zwycięstwa w walce z islamistami, sytuacja bezpieczeństwa w Iraku wciąż pozostaje trudna, utrzymuje się zagrożenie zamachami terrorystycznymi.
 

W 2024 r. wymiana handlowa (prawie wyłącznie nasz eksport: art. spożywcze, chemiczne, maszyny, metale nieszlachetne, żywe zwierzęta) przekroczyła 210 mln USD i ma trend wzrostowy. Do perspektywicznych branż współpracy należą: przemysł spożywczy, budownictwo, energetyka, rolnictwo, gospodarka wodna, dostawy sprzętu wojskowego.
Na miejscowym rynku (zwłaszcza w irackim regionie Kurdystanu dostępne są polskie produkty (m.in. żywność - zwłaszcza nabiał i słodycze, oleje silnikowe, kosmetyki, witaminy, suplementy diety, lekarstwa i meble). 
Polsko - iracka współpraca odbywa się głównie na poziomie lokalnych izb gospodarczych i samorządów wojewódzkich (Wielkopolska, Małopolska, Podkarpacie, Zachodnia Izba Gospodarcza, Starachowicka Strefa Ekonomiczna).
Dużą aktywność w Iraku utrzymują polskie Stowarzyszenie Innowatorów Wsi oraz prywatne inicjatywy biznesowe: Polsko - Iracka Rada Biznesu i Polska Misja Handlowa w Iraku i Kurdystanie.
Na współpracę gospodarczą negatywnie wpływa niestabilna sytuacja bezpieczeństwa w Iraku, brak wiedzy o irackim rynku a także obawy polskich przedsiębiorców związane ze zwiększonym zagrożeniem.  
Irak jest piątym największym producentem ropy naftowej w świecie i trzecim największym jej eksporterem (93% dochodów budżetowych, 8,4% światowych zasobów). Dochody z eksportu ropy pozwalają finansować szereg inwestycji infrastrukturalnych: budowę dróg, połączeń kolejowych, szpitali, sieci energetycznych, sieci przesyłowych gazu, zapór i elektrowni wodnych, budownictwa, oczyszczalni wód i ścieków dla aglomeracji miejskich, tworzenia sieci komunikacji miejskiej w Bagdadzie, Irbilu i większych stolicach prowincji.

Zgodnie z danymi GUS, na studiach w Polsce w 2020 r. studiowało 319 studentów z Iraku (zgodnie z danymi z 2018 r., najwięcej na kierunkach: lekarskim, zarządzaniu oraz budownictwie).

W ostatnich latach Polska, zarówno dla Irakijczyków, jak i wielu innych państw regionu była obszarem wykorzystywanym, jako „przystanek” w drodze do uczelni zachodnioeuropejskich, w tym przede wszystkim niemieckich i brytyjskich. Stąd też zainteresowanie przede wszystkim studiami pierwszego stopnia na kierunkach prowadzonych w języku angielskim. Istnieje możliwość zmiany tej sytuacji, w tym poprzez: wymianę naukową – szczególnie jeśli chodzi o studia  medyczne (wszystkie kierunki), psychologię (postraumatyczną i międzykulturową), studia inżynieryjne; studia w zakresie gospodarki rolnej i  weterynarii; stypendia doktoranckie – na wybranych kierunkach ścisłych; ustanowienie studium języka polskiego, po ukończeniu którego wybrani absolwenci uzyskiwaliby stypendia na uczelniach w Polsce; wsparcie w zakresie tworzenia prywatnych i odbudowy państwowych uczelni z wydziałami z zakresu polityki międzynarodowej, regionalnej, kulturoznawstwa, historii sztuki, uczelni artystycznych.

W chwili obecnej rozwój współpracy w zakresie kultury jest dość trudny, z uwagi na zniszczenia infrastruktury, warunki bezpieczeństwa oraz trudne warunki bytowe społeczeństwa irackiego. Kierunkiem, którym wydaje się być zainteresowana strona polska jest w dalszym ciągu archeologia i możliwości prowadzenia badań na terytorium Iraku. Istotnym obszarem, który mógłby stanowić także przedmiot wsparcia, czy inwestycji po stronie polskiej jest literatura oraz prasa, w tym przede wszystkim różnego rodzaju periodyki specjalistyczne oraz magazyny dla kobiet.

Znaczące miejsce w relacjach dwustronnych zajmuje polska pomoc humanitarna, przekazywana w formie materialnej, w postaci tzw. „małych grantów” oraz projektów pomocowych finansowanych przez MSZ. Na terenie Iraku (głównie w irackim Regionie Kurdystanu) działały, bądź działają: Polska Misja Medyczna, fundacja Polskie Centrum Pomocy Międzynarodowej, fundacja Orla Straż. 
Od wielu lat ma miejsce współpraca w dziedzinie archeologii. Zespół Instytutu Prahistorii UAM w Poznaniu, kierowany przez prof. R. Kolińskiego realizuje badania archeologiczne w okolicach Akry. 
Najwięcej obywateli polskich (na stałe ok. 70-80 osób) mieszka w północnych i wschodnich regionach Iraku. Są to w przeważającej mierze Polki - żony irackich Kurdów, ich zstępni oraz Kurdowie i Arabowie posiadających polskie obywatelstwo.
Przy wsparciu Konsulatu Generalnego w Irbilu w 2016 r. powstało Towarzystwo Przyjaźni Kurdyjsko-Polskiej. Grono irackich absolwentów polskich uczelni liczy łącznie około 80 osób. 
W 2024 r. na studiach w Polsce przebywało blisko 300 studentów z Iraku, najwięcej na kierunkach: lekarskim, zarządzaniu oraz budownictwie.

Pozycje oznaczone gwiazdką nie stanowią umowy międzynarodowej

Aktualizacja: maj 2025