Instytut Rozwoju Języka Polskiego

W związku z publikacją portalu Wirtualna Polska pt. „Zmiana władzy nie zaszkodziła fundacji powołanej przez Michała Dworczyka”, w której w sposób niepełny i niewłaściwy została przedstawiona nasza instytucja i jej działalność, poczuliśmy się niesprawiedliwie i instrumentalnie potraktowani. Z tego powodu  Instytut Rozwoju Języka Polskiego przedstawia poniższe wyjaśnienia, mające na celu rzetelne przedstawienie zasad naszego funkcjonowania, w tym przyznawania dotacji na rzecz organizacji polonijnych. Ubolewamy przy tym, że przed publikacją wspomnianego materiału jego autor nie skontaktował się z nami w celu omówienia spraw nas dotyczących. Podkreślamy, że zawsze jesteśmy gotowi do udzielania mediom wszelkich informacji, a nasza działalność jest w pełni transparentna.

Na wstępie trzeba wskazać, że nasz Instytut został ustawowo powołany dla potrzeb wspierania działań edukacyjnych dla Polaków i Polonii za granicą.  Jednak Instytut Rozwoju Języka Polskiego zgodnie z przepisami regulującymi jego działalność nie może bezpośrednio zawierać umów o dofinansowanie z podmiotami zagranicznymi. Właśnie dlatego w procesie udzielania wsparcia uczestniczą podmioty zarejestrowane w Polsce – zwane Operatorami – które podpisują z Instytutem umowy dotacyjne i następnie we własnym imieniu współpracują z organizacjami polonijnymi za granicą.

Warto podkreślić, że środki przekazywane Operatorom nie stanowią środków na działalność własną tych podmiotów, lecz na realizację konkretnych zadań na rzecz organizacji polonijnych, zgodnie z wnioskami złożonymi w ogłaszanych konkursach. Operator otrzymuje jedynie do 10% wartości dotacji jako koszty administracyjne – jest to wynagrodzenie za obsługę procesu, obejmującego m.in.: przygotowanie i złożenie wniosku, nadzór nad prawidłową realizacją zadania przez organizacje polonijne, rozliczenie dotacji, oraz – co szczególnie ważne - ponoszenie odpowiedzialności za nieprawidłowości – włącznie z możliwością nałożenia kar umownych. Środki te stanowią zatem zasadną rekompensatę za te świadczenia.

Mechanizm ten jest standardową praktyką w konkursach grantowych, w tym w konkursach unijnych, i wynika z intencji ustawodawcy – chodzi o ułatwienie rozliczeń poprzez współpracę administracji rządowej z podmiotami działającymi na terenie Polski. IRJP rozlicza się z polskimi Operatorami, a Operatorzy mają obowiązek nadzorować działania organizacji polonijnych, które reprezentują.

W artykule podano kwotę 17,3 mln zł jako środki przekazane Fundacji Wolność i Demokracja. Wyjaśniamy, że nie jest to kwota przeznaczona na działalność Fundacji, lecz pełna suma środków przewidzianych w konkursach na działania organizacji polonijnych, które Fundacja – jako Operator – realizuje zgodnie z wnioskami i podpisanymi umowami. Rzeczywiste koszty administracyjne Fundacji przedstawiają się następująco: w 2024 r. Fundacja Wolność i Demokracja otrzymała 1 449 930,79 zł w ramach kosztów administracyjnych.

Dodatkowo informujemy, że w 2025 r. Fundacja otrzymała 13 561 415,85 zł na wsparcie organizacji polonijnych, z czego maksymalnie 10% stanowią koszty administracyjne.

Każda organizacja spełniająca wymagania formalne ma możliwość ubiegania się o środki w konkursach IRJP. Wnioski podlegają ocenie niezależnych ekspertów, którzy weryfikują zgodność proponowanych działań z zadaniami ustawowymi Instytutu.

Warto zaznaczyć, że w 2025 r. przeprowadzona została kontrola Najwyższej Izby Kontroli, która nie stwierdziła nieprawidłowości w procesie udzielania dotacji za pośrednictwem Operatorów. Ponadto NIK przeprowadziła kontrole krzyżowe u dwóch Operatorów, w tym w Fundacji Wolność i Demokracja. Jeśli środki były nieprawidłowo wykorzystane, na pewno miałoby to odzwierciedlenie w wystąpieniach pokontrolnych.

Fundacja Wolność i Demokracja jest jednym z największych Operatorów realizujących zadania polonijne, posiadającym wieloletnie doświadczenie we współpracy z Polonią i Polakami za granicą, co przekłada się na zdolność do obsługi dużych projektów mieszczących się w zadaniach ustawowych IRJP.

Instytut Rozwoju Języka Polskiego podkreśla, że działa na podstawie obowiązujących przepisów i procedur, w sposób transparentny, konkurencyjny i nadzorowany zarówno przez wewnętrzne mechanizmy kontrolne, jak i instytucje zewnętrzne.