Komenda Powiatowa
Państwowej Straży Pożarnej
w Płońsku

          Po serii wielkich pożarów, które miały miejsce na Mazowszu, władze carskie, dotąd niechętne wszelkim przejawom aktywności obywatelskiej, pozwoliły na zakładanie ochotniczych straży ogniowych. W pierwszej kolejności organizacje strażackie powstawały w większych miastach, następnie w miastach powiatowych, a później w mniejszych osadach. Dobrze zorganizowana straż pożarna pozwalała na skuteczne gaszenie małych pożarów oraz ograniczanie rozmiarów dużych i groźnych pożarów.

           W Płońsku w XIX wieku miały miejsce dwa wielkie pożary. Pierwszy, w 1826 roku zniszczył ponad 100 różnych zabudowań, a 300 rodzin straciło swój dobytek. W następnym pożarze w 1875 roku spaliło się 129 budynków mieszkalnych i 158 gospodarczych. Ten właśnie pożar był impulsem do zorganizowania towarzystwa straży ochotniczej ogniowej.

          Nieformalnie Ochotnicza Straż Pożarna w Płońsku powstała w 1876 r. Musiało jednak upłynąć kilka lat aby zalegalizować jej działalność. Pierwsze formalne zebranie organizacyjne odbyło się w 6 sierpnia 1880 r. a statut został zatwierdzony 2 października tegoż roku. Według różnych, sprzecznych ze sobą informacji, na początki działalności strażą kierowali odpowiednio prezes i naczelnik: Antoni Kalinowski i Stanisław Lenczewski lub Bolesław Młyński i Stanisław Budzyński.  W roku założenia straż liczyła 120 członków czynnych i 80 popierających. Podobny stan liczebny utrzymywał się do I wojny światowej.

          W pierwszych latach istnienia płońska straż gasiła pożary, organizowała amatorskie przedstawienia teatralne oraz odczyty naukowe. Miedzy innymi: 17 lipca 1882 r. straż gasiła magazynek z drewnem opałowym oraz piętrową oficynę. 13 sierpnia tegoż roku, w budynku straży odbył się odczyt doktora Jędrzejewicza „O kometach”. W 1885 roku wystawiano amatorskie przedstawienia, w których grała miejscowa młodzież. Jednym z czynnych członków OSP był doktor Leon Rutkowski, który piastował również  stanowisko naczelnika.

          W dniach 30 i 31 sierpnia 1895 r. w Płońsku wybuchły dwa groźne pożary. Pierwszy pożar był mniej niebezpieczny, drugi zaś zagrażał całemu miasteczku, zapaliły się bowiem składy smoły, terpentyny i innych materiałów palnych, mieszczące się w budynkach drewnianych w środku miasta. Strażacy usunęli, z narażeniem życia kilkadziesiąt beczek i koszów materiałów palnych, co znacznie zmniejszyło niebezpieczeństwo, zdołali również opanować ogień i uratować inne budynki otaczające składowisko.

          W tym okresie płońska straż brała również udział w innych akcjach. Na szczególną uwagę zasługuje akcja ratunkowa podczas powodzi, która nawiedziła Płońsk w 1888 roku. Uratowano wówczas przed żywiołem kilka osób.

          W dwudziestą czwartą rocznicę powstania, 8 maja 1904 r. OSP otrzymała swój pierwszy Sztandar.

          W okresie pierwszej wojny światowej, a szczególnie okupacji niemieckiej,  szykanowano  wszelkie  przejawy  działalności  straży. Rozwój  organizacji był zahamowany, a liczba członków znacznie się zmniejszyła. Dopiero od roku 1921 Straż Płońska zaczęła się pomyślniej rozwijać a liczba członków z roku na rok wzrastać.

          W 1930 roku, straż dysponowała samochodem pożarniczym, jedną sikawką motorową, trzema sikawkami przenośnymi, dwoma sikawkami kołowymi, jednym wozem pogotowia i wozem rekwizytowym, sześcioma beczkowozami oraz szeregiem innych narzędzi pomocniczych.

          W okresie międzywojennym oprócz działalności statutowej płońska straż pełniła również funkcje kulturalne i patriotyczne. Działała tu orkiestra strażacka oraz chór „Lutnia”  z sekcjami: rzemieślniczą, robotnicza i młodzieżową. Strażacy uczestniczyli również w różnych uroczystościach państwowych, takich jak rocznica 3 Maja, czy 11 listopada oraz kościelnych – straż przy grobie Chrystusa.

          Działalność straży została przerwana dopiero okupacją hitlerowską w 1939 roku. Rozwój jednostek ochotniczych straży pożarnych przerwała druga wojna światowa. W okresie okupacji ulega zagładzie prawie cała ludność żydowska zamieszkująca miasto Płońsk i powiat płoński. Organizacje społeczne głównie ochotnicze straże pożarne poniosły straty polegające na wywiezieniu sprzętu pożarniczego, w tym motopomp, węży, jak również zniszczeniu beczkowozów i strażnic. Szczególnie dużego uszczerbku doznała OSP w Płońsku. Okupant niemiecki zdekompletował dotychczas eksploatowany samochód, rekwirując z niego silnik. Dokonał również wyburzenia strażnicy znajdującej się przy ulicy Płockiej. Władze niemieckie w pierwszych dniach okupacji utworzyły przymusowy polski oddział strażacki, do którego wcielono ok. 20 dotychczasowych członków OSP. Niezależnie od oddziału polskiego utworzono również drugi oddział, w skład którego wchodzili tylko Niemcy. W miejsce zniszczonej strażnicy wybudowano strażnicę przy ulicy Rutkowskiego.

          Po zakończeniu drugiej wojny światowej przystąpiono do reaktywowania działalności straży i kształtowania organizacyjnych struktur ochrony przeciwpożarowej. Ochotnicza Straż Pożarna pełniła wówczas bardzo ważną rolę, była najbardziej mobilną, najlepiej wyposażoną jednostką na terenie powiatu płońskiego.  Zabezpieczała pod względem pożarowym miasto Płońsk oraz okoliczne miejscowości znajdujące się na terenie powiatu płońskiego.

          W 1962 r. została oddana do użytku murowana strażnica, użytkowana do 2019 r., która była również siedzibą powiatowej komendy straży pożarnych oraz punktu alarmowego. W latach 1950-1979 jednostka eksploatowała łącznie 14 samochodów pożarniczych.

          Ważnym momentem płońskiej straży pożarnej było utworzenie w 1978 roku, na bazie lokalowej i sprzętowej OSP w Płońsku, Zawodowej Straży Pożarnej. Po powstaniu ZSP działalność Ochotniczej Straży Pożarnej w Płońsku ograniczała się tylko do zadań organizacyjnych. Jaśniejszym punktem było powstanie w 1979 roku Młodzieżowej Orkiestry Dętej.

Opracował - Andrzej Głowacki