Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Białobrzegach

Co to jest legionelloza i legionellozowe zapalenie płuc, jak może się objawiać?

 Kiedy dochodzi do zakażenia?

 Jak zmniejszyć ryzyko zachorowania?

 

• legionelloza jest zakaźną chorobą wywoływaną przez bakterie Legionella spp. występujące w wodzie.
• do zakażenia ludzi dochodzi poprzez wdychanie aerozolu kropelek wody zawierających bakterie, choroba może przebiegać w postaci zapalenia płuc.
• legionellozowe zapalenie płuc (inaczej choroba legionistów) to poważne, atypowe zapalenie płuc - w przypadku braku odpowiedniego leczenia antybiotykami może doprowadzić do poważnych komplikacji w postaci np. niewydolności oddechowej i wstrząsu, niewydolności nerek, a nawet śmierci.
• choroba może mieć szczególnie ciężki przebieg u osób starszych i obciążonych innymi chorobami.

• co roku w Europie odnotowuje się ponad 1000 przypadków legionellozowego zapalenie płuc u osób, które uległy zakażeniu w różnych obiektach zakwaterowania turystycznego, takich jak np. hotele, pensjonaty czy kempingi.

 

JAK MOŻE SIĘ OBJAWIAĆ LEGIONELLOZOWE ZAPALENIE PŁUC?

Początkowo występują objawy grypopodobne, mogące występować również w innych chorobach:

• uczucie ogólnego rozbicia
• ból głowy
• szybko narastająca gorączka (temperatura 38°C i powyżej)
• dreszcze
• bóle mięśni

Następnie, w ciągu 1 dnia, pojawiają objawy zapalenia płuc, podobne do objawów w zapaleniach płuc wywołanych innymi czynnikami zakaźnymi:

• kaszel - zwykle na początku suchy i nieproduktywny, w odksztuszanej wydzielinie czasami może się pojawić krew 
• duszność
• ból w klatce piersiowej

Mogą wystąpić również zaburzenia orientacji i splątanie.

Często (u około jednej trzeciej chorych) występują objawy ze strony przewodu pokarmowego:

• wymioty
• wodnista biegunka
• ból brzucha

 

KIEDY NALEŻY ZGŁOSIĆ SIĘ DO LEKARZA?

Po pojawieniu się pierwszych objawów – szczególnie, jeśli szybko narastającej gorączce towarzyszy ból w klatce piersiowej i trudności w oddychaniu, należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza.

Najczęściej między ekspozycją na bakterie a początkiem objawów upływa pięć do siedmiu dni, chociaż okres wylęgania choroby może wahać od dwóch do dziesięciu dni, a jedynie w rzadkich przypadkach objawy mogą wystąpić po dłuższym czasie. To oznacza, że objawy choroby mogą wystąpić jeszcze podczas urlopu / wypoczynku, w czasie którego doszło do kontaktu z wodą, w której były obecne bakterie Legionella. W takim przypadku należy rozważyć zasięgnięcie porady lekarza w miejscu pobytu.

 

JAK ROZPOZNAJE SIĘ LEGIONELLOZOWE ZAPALENIA PŁUC? 

Na podstawie objawów nie można odróżnić legionellozowego zaplenia płuc od innych zapaleń płuc. Informacja o odbytej przez chorego podróży (szczególnie jeśli korzystał w czasie wyjazdu z natrysków, wanien z hydromasażem (jacuzzi), nawilżaczy, urządzeń do terapii oddechowej, przebywał w klimatyzowanych hotelach, w pobliżu fontann) może mieć kluczowe znaczenie w powzięciu podejrzenia co do czynnika zakaźnego, zlecenia odpowiednich badań i rozpoczęcia właściwego leczenia. Większość tzw. pozaszpitalnych zapaleń płuc jest wywoływanych przez bakterie inne niż Legionella i wymaga odmiennego leczenia, dlatego informacja o podróży może przyspieszyć zlecenie właściwych badań i wdrożenie odpowiedniego leczenia.

JEŻELI W OKRESIE 2 TYGODNI PRZED WYSTĄPIENIEM OBJAWÓW WYJEŻDŻAŁEŚ POZA MIEJSCE ZAMIESZKANIA, SPĘDZIŁEŚ NOC W HOTELU, KORZYSTAŁEŚ Z WANNY Z HYDROMASAŻEM, LUB UWAŻASZ, ŻE MOGŁEŚ BYĆ W INNY SPOSÓB NARAŻONY NA ZAKAŻENIE TYMI BAKTERIAMI, POINFORMUJ O TYM LEKARZA.

W celu potwierdzenia rozpoznania lekarz zleca badanie rtg klatki piersiowej oraz badania laboratoryjne (moczu, plwociny, krwi) w celu wykrycia czynnika wywołującego zapalenie płuc.

Legionellozowe zapalenie płuc we wczesnej fazie najłatwiej jest rozpoznać na podstawie wykrycia
w moczu antygenu bakterii Legionella. Metoda ta jest uznawana za test diagnostyczny „pierwszego rzutu”.

Innym badaniem, umożliwiającym wczesne rozpoznanie choroby jest badanie molekularne (np. real-time PCR) pozwalające wykryć materiał genetyczny bakterii w plwocinie lub popłuczynach oskrzelowo-pęcherzykowych (BAL).

Metody serologiczne polegające na oznaczaniu przeciwciał we krwi mają jedynie ograniczone zastosowania w diagnostyce choroby ze względu na późne pojawianie się przeciwciał we krwi chorego - w sytuacji szybkiego rozwoju choroby i pogarszania się stanu chorego niezbędne jest zastosowanie innych metod pozwalających na natychmiastowe rozpoznanie.

Badania mikrobiologiczne w kierunku legionellozowego zapalenia płuc powinny być wykonywane przez wyspecjalizowane laboratoria diagnostyczne. Pełną diagnostykę, obejmującą oznaczanie antygenu w moczu, hodowlę, serodiagnostykę i molekularne wykrywanie bakterii Legionella, wykonuje Laboratorium Zakładu Bakteriologii NIZP-PZH, Warszawa, ul. Chocimska 24, tel.: (22) 5421238.

Wynik badania należy zawsze skonsultować z lekarzem.

NAJWIĘKSZĄ SZANSĄ NA UNIKNIĘCIE POWAŻNYCH KOMPLIKACJI LEGINELLOZOWEGO ZAPLENIA PŁUC JEST WCZESNE WYKRYCIE CZYNNIKA ETIOLOGICZNEGO I WCZESNE ROZPOCZĘCIE ODPOWIEDNIEJ TERAPII.

 

LECZENIE LEGIONELLOZOWEGO ZAPALENIA PŁUC

Legionellozowe zapalenie płuc poddaje się leczeniu antybiotykami (z grupy fluorochinolonów
 i makrolidów). Przy zastosowaniu odpowiedniej antybiotykoterapii większość chorych osiąga całkowite wyzdrowienie. Leczenie trwa do 2 tygodni, ale może być dłuższe u osób z niedoborami odporności lub innymi chorobami współistniejącymi, zwłaszcza przewlekłymi chorobami płuc. Leczenie najczęściej wymaga hospitalizacji w celu ścisłego monitorowania stanu zdrowia.

 

JAKIE SĄ MOŻLIWE POWIKŁANIA i NASTĘPSTWA ZACHOROWANIA?

W niektórych zachorowaniach o ciężkim przebiegu mogą wystąpić poważne powikłania w postaci niewydolności oddechowej i wstrząsu septycznego, ropnia płuc, ostrej niewydolności nerek oraz niewydolności wielonarządowej. Szacuje się, że do 10% zdrowych osób (bez chorób współistniejących), które zachorują na legionellozowe zapalenie płuc, umiera z powodu tego rodzaju powikłań. Śmiertelność wzrasta u osób palących papierosy, osób z przewlekłymi chorobami płuc (zwłaszcza astmą i POCHP), cukrzycą, chorobami nowotworowymi, niewydolnością nerek lub osób
 z niedoborami odporności.

ŚMIERTELNOŚĆ WŚRÓD REJESTROWANYCH W POLSCE PRZYPADKÓW LEGIONELLOZOWEGO ZAPALENIA PŁUC JEST JEDNĄ Z WYŻSZYCH W EUROPIE (W LATACH 2012-2016 ŚREDNIA ŚMIERTELNOŚĆ WYNOSIŁA 20%). 

W JAKI SPOSÓB MOŻE DOJŚĆ DO ZAKAŻENIA BAKTERIAMI LEGIONELLA?

Choroba nie przenosi się pomiędzy ludźmi. Zakażenie bakteriami Legionella następuje w wyniku wdychania aerozoli – mikroskopijnych, niedostrzegalnych gołym okiem kropelek wody zawieszonych w powietrzu, zawierających bakterie.

ABY DOSZŁO DO ZAKAŻENIA, BAKTERIE MUSZĄ DOSTAĆ SIĘ DO DRÓG ODDECHOWYCH, PICIE SKAŻONEJ BAKTERIAMI WODY NIE PROWADZI DO ZAKAŻENIA.

Podczas picia wody do zakażenia może dojść jedynie w przypadku zakrztuszenia się i aspiracji płynu do dróg oddechowych.

Bakterie Legionella żyją w wodzie i namnażają się w sprzyjających warunkach – na przykład w stojącej wodzie w sieciach wodociągowych. By się namnażać, wymagają jedynie odpowiedniej temperatury (między 20°C a 50°C) i obecności w wodzie zanieczyszczeń i osadów (takich jak rdza, glony, kamień wapienny), które wykorzystują jako źródło substancji odżywczych.

Ryzyko zakażenia występuje we wszystkich miejscach, w których mogą powstawać aerozole wodne. Ich źródłem mogą być:

• prysznice i krany
• baseny typu SPA / wanny typu whirlpool
• wieże chłodnicze (chłodnie kominowe) i systemy klimatyzacji
• fontanny ozdobne, zwłaszcza w pomieszczeniach
• węże ogrodowe stosowane do podlewania roślin i inne urządzenia ze zraszaniem

Masywnej ekspozycji na zakażenie może sprzyjać długotrwałe przebywanie w środowisku, w którym obecny jest aerozol wodny (hydroterapia, wanny typu whirlpool, etc.).

Co roku w Europie odnotowuje się ponad 1000 przypadków legionellozowego zapalenie płuc u osób podróżujących. Większość choruje w miesiącach letnio – jesiennych (tj. od czerwca do października), po powrocie do domu z wypoczynku w krajach śródziemnomorskich. W Polsce, pomimo że choroba ta rozpoznawana jest sporadycznie, uważa się, że występuje znacznie częściej, jednak nie jest potwierdzana odpowiednimi badaniami i może być ukryta w grupie atypowych zapaleń płuc wywołanych przez inne bakterie. W krajach UE, każdego roku rejestrowanych jest co najmniej kilka nowych zachorowań, które wiązane są z pobytem w hotelach na terenie Polski.

 

KTO JEST NAJBARDZIEJ PODATNY NA ZACHOROWANIE?

Większość zdrowych osób narażonych na kontakt z bakteriami Legionella nie zachoruje. Najbardziej podatne na zachorowanie są osoby:

• w wieku > 50 roku życia, zwłaszcza mężczyźni
• palące papierosy (obecnie lub w przeszłości)
• nadużywające alkoholu
• u których występują inne choroby, zwłaszcza cukrzyca, niewydolność nerek, przewlekłe choroby płuc
• z niedoborami odporności np. zakażone wirusem HIV, z chorobą nowotworową 

Osoby te należą również do grupy podwyższonego ryzyka ciężkiego przebiegu legionellozowego zapalenia płuc.

 

JAK ZAPOBIEGAĆ LEGIONELLOZOWEMU ZAPALENIU PŁUC?

PODRÓŻUJĄC, BĄDŹ ŚWIADOMY RYZYKA CHOROBY I JEŚLI WYSTĄPIĄ OBJAWY ZAKAŻENIA, ZASIĘGNIJ PORADY LEKARSKIEJ.

Przeciw legionellozowemu zapaleniu płuc nie można się zaszczepić, dlatego w zapobieganiu ważne jest  unikanie sytuacji, w których może dojść do zakażenia.

Podróżując zwracajmy uwagę, czy:

• hotel, w którym mamy zamieszkać, nie figuruje na liście hoteli o podwyższonym ryzyku zakażenia: https://ecdc.europa.eu/en/legionnaires-disease/threats-and-outbreaks/accommodation-site

Europejskie Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorób publikuje dane adresowe hoteli, które nie wdrożyły satysfakcjonującego planu przeciwdziałania i zapobiegania występowania bakterii Legionella pomimo stwierdzenia przypadków legionellozowego zapalenia płuc wśród swoich gości

• czy w zajmowanym pokoju hotelowym ciepła woda ma odpowiednio wysoką temperaturę (50°C - 60°C, tj. zbyt gorąca, aby włożyć do niej ręce na dłużej niż kilka sekund), a woda zimna ma odpowiednio niską temperaturę (<20°C)
• jeżeli zajmujemy pokój, który nie był wcześniej użytkowany, przed pierwszym użyciem prysznica, można odkręcić na kilka minut kran, aby przepuścić przez niego wodę (do osiągnięcia przez nią temperatur podanych powyżej)
• osoby w grupie ryzyka ciężkiego przebiegu zakażenia, np. z niedoborami odporności, powinny unikać sytuacji, w których mogą powstawać skażone aerozole np. korzystania z wanny typu whirlpool, etc.

Przydatne informacje można również znaleźć w ulotce informacyjnej dotyczące legionellozowego zapalenia płuc przygotowanej dla kierowników obiektów zakwaterowania turystycznego: https://ecdc.europa.eu/sites/portal/files/documents/Legionnares-disease-tourist-accommodation-owners__PL.pdf