Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Bochni

Pomimo faktu, że ukłucie przez kleszcza zwykle jest całkowicie bezbolesne, a sprawca wyjątkowo mały, konsekwencje przenoszonych przez niego chorób mogą długotrwale wpłynąć na nasze życie. Przewlekłe zmęczenie, problemy ze snem, porażenia nerwów utrudniające poruszanie – to tylko niektóre z nieprzyjemnych konsekwencji chorób odkleszczowych.

Kleszcze przenoszą różne drobnoustroje wywołujące choroby, w tym wirusy, takie jak wirus KZM, a także bakterie wywołujące boreliozę.

Kleszcze występują głównie na obszarach zalesionych o wilgotnej ściółce i bogatym runie. Karmią się krwią swoich żywicieli. Sezonowa aktywność kleszczy rozpoczyna się w marcu i trwa do listopada. Łagodne zimy sprzyjają nasileniu liczebności kleszczy w przyrodzie. Człowiek jest przypadkowym żywicielem kleszczy i bywa atakowany przez wszystkie stadia rozwojowe kleszcza odżywiające się krwią. Na inwazję kleszczy narażeni są pracownicy leśni, zbieracze płodów leśnych oraz osoby przebywające w lasach w celach turystycznych i rekreacyjnych.
 

Choroby przenoszone przez kleszcze

Do najczęściej występujących w Polsce chorób odkleszczowych zalicza się kleszczowe zapalenie mózgu oraz boreliozę.
Do zakażenia kleszczowym zapaleniem mózgu może dojść poprzez rozgniecenie kleszcza i wtarcie jego wewnętrznej zawartości w zranioną skórę lub przez picie surowego mleka pochodzącego od zainfekowanej krowy czy kozy. Choroba pojawia się po 2-28 dniach od ukłucia kleszcza i trwa od 1 do 9 dni. Objawy przypominają infekcję grypową (gorączka, nieżyt górnych dróg oddechowych, bóle głowy). W przebiegu choroby może dojść do porażeń wiotkich kończyn oraz porażeń nerwów czaszkowych.

Borelioza jest chorobą bakteryjną W miejscu ukłucia przez zainfekowanego kleszcza, po upływie kilku dni do kilku tygodni, pojawia się czerwona grudka lub plamka, która stopniowo rozszerza się i tworzy pierścień. Zapalny odczyn często zanika w centrum zmiany, a nasila się na jej obwodzie. Rumień taki nazywany jest wędrującym, jest niebolesny. Niekiedy zamiast jednej zmiany pojawiają się liczne, rozsiane rumienie lub obrzęki. Zmianom skórnym mogą towarzyszyć objawy grypopodobne, gorączka, osłabienie, powiększenie węzłów chłonnych. Po kilku lub kilkunastu miesiącach od zaniku zmian skórnych następują objawy zmian wielonarządowych i dotyczą głównie układu nerwowego, stawów, układu krążenia.

Co zrobić, żeby nie złapać kleszcza?

Postęp medycyny spowodował, że możemy skutecznie zaszczepić się na kleszczowe zapalenie mózgu, co jest obecnie najlepszą metodą profilaktyki. Nadal jednak czekamy na szczepionkę przeciwko boreliozie. Z tego powodu działania zachowawcze pomagają uchronić nas przed kleszczami. 

Oto kilka rad jak uniknąć kleszczy:

• Wybierając się w miejsca szczególnie narażone występowaniem kleszczy warto oprócz założenia odzieży ochronnej spryskać się repelentem na kleszcze. Te preparaty odstraszają nie tylko kleszcze, ale często także komary czy meszki. Należą do nich między innymi aerozole, kremy, żele czy bransoletki
• Kleszcze atakują najczęściej wcześnie rano i późnym popołudniem. Warto zatem odpuścić sobie te pory dnia na spacery, jeśli mamy taką możliwość.
• Wybierając się do lasu, a także na spacer do parku i w miejsca szczególnie uwielbiane przez kleszcze należy dbać o odpowiednią odzież, zakrywającą jak najwięcej ciała, a w szczególności miejsca wrażliwe na ugryzienia.
• Unikaj chodzenia szlakami zwierząt oraz po zarośniętych trawą i krzakami ścieżkach, siadania i leżenia bezpośrednio na trawie i pod krzakami
• Po powrocie do domu dokładne sprawdź całe ciało i ostrożne usuń kleszcza ze skóry oraz zdezynfekuj miejsce ukłucia (najbezpieczniej jest wyjąć kleszcza chwytając go mocno pincetą przy samej skórze i wyciągnąć zdecydowanym ruchem).
• Sprawdzaj sierść swoich zwierząt.  Psy często wnoszą kleszcze do domowego zacisza na swojej sierści. Warto zatem obejrzeć całego psiaka, a szczególnie miejsca za uszami czy pod pachami oraz między fałdami skórnymi.
   

Osoby, które planują długi pobyt w terenach zalesionych powinny zaszczepić się przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu. Szczepionkę podaje się zapobiegawczo w trzech kolejnych dawkach oraz dawkę przypominającą po trzech latach. Szybka ochrona przed kleszczowym zapaleniem mózgu następuje po podaniu dwóch dawek w odstępie 14 dni.