Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Bochni

Legionelloza – choroba układu oddechowego wywołana przez bakterie Legionella

Główne źródła zakażenia:

• aerozol wodny (naturalne źródła wody gorącej),
• woda (wody powierzchniowe, wody gruntowe, strefy przybrzeżne wód morskich w pobliżu miejsc zrzutu ścieków),
• gleba.

Sztuczne rezerwuary:

- Instalacje wody zimnej i ciepłej (zbiorniki, podgrzewacze, zawory czerpalne, głowice natryskowe)

- Urządzenia do masażu wodnego: (baseny z hydromasażem (jacuzzi, baseny perełkowe), bicze wodne)

- Łaźnie tureckie

- Sauny

- Aparatura medyczna (inhalatory, urządzenia do wspomagania oddychania, urządzenia do dializy)

- Urządzenia nawilżające

- Fontanny

- Myjnie samochodowe

- Urządzenia klimatyzacyjne z nawilżaniem wodnym lub niesprawnym nawilżaniem parowym

- Potencjalnie bakteria ta może być obecna w instalacji zasilającej w wodę w każdym budynku.

 Rozwojowi baterii Legionella sprzyja:

• niskie ciśnienie wody - powstawanie zastoin wodnych (mały przepływ wody),
• przerywane używanie wody,
• stara instalacja wodna,
• temperatura ciepłej wody 25– 40°C,
• stagnacja wody – brak cyrkulacji, ślepe odcinki,
• obecność osadów, mułu, kamienia kotłowego, produktów korozji, zaniedbania w konserwacji,
• brak lub zbyt niskie stężenie związków dezynfekcyjnych,
• obecność pierwotniaków i innych mikroorganizmów w wodzie,
• obecność biofilmu
• Drogi zakażenia:
• Inhalacja – aerozol powstaje z rozpylonej cieczy i na powierzchni wody z baniek wodnych
• Aspiracja – zachłyśnięcie, przypadkowe pobranie z wdechem płynu
•  
• Wyróżnia się dwie postacie zakażeń Legionella pneumophila:
• chorobę legionistów – o ciężkim przebiegu,
• gorączkę Pontiac – o łagodnym przebiegu z objawami grypopodobnymi.

Gorączka Pontiac jest samoograniczającą się chorobą powodującą objawy grypopodobne. Okres wylęgania objawów w tej postaci zakażenia Legionella pneumophila wynosi od kilku godzin do 3 dni. Chory zgłasza gorączkę, dreszcze, trudności w oddychaniu, suchy uporczywy kaszel, osłabienie, zmęczenie, bóle mięśniowo-stawowe, bóle głowy.

Mogą wystąpić objawy ze strony przewodu pokarmowego w postaci nudności, wymiotów oraz biegunki. Objawy utrzymują się około 2–5 dni i samoistnie ustępują.

 Nie notuje się zgonów.

Choroba legionistów to ciężkie zapalenie płuc z często występującymi powikłaniami narządowymi. Okres wylęgania tej postaci legionellozy wynosi od 2 do 10 dni, czasem nawet 3 tygodnie. Początkowo występują bóle głowy i bóle mięśniowo-stawowe, do których dołącza się wysoka gorączka z dreszczami (ponad 40°C) oraz objawy ze strony układu oddechowego, pokarmowego i nerwowego. Kaszel początkowo jest suchy, uporczywy, po pewnym czasie zmienia charakter na wilgotny, z wykrztuszaniem plwociny, niekiedy podbarwionej krwią. Ponadto występować mogą duszność oraz bóle w klatce piersiowej.

Chorobie legionistów towarzyszą zazwyczaj nudności, wymioty, utrata apetytu, bóle brzucha, wodnista biegunka.

Grupy ryzyka:

• Osoby w wieku powyżej 50 roku życia, w większym stopniu mężczyźni niż kobiety
• Osoby nadużywające alkohol i palące papierosy
• Osoby podróżujące
• Osoby długo przebywające w środowisku, w którym obecny jest aerozol wodny (hydroterapia, wanny wirowe, myjnie samochodowe, instalacje przemysłowe i klimatyzacyjne)
• Osoby przebywające w budynkach zamieszkania zbiorowego (internaty, hotele, koszary, akademiki, domy opieki)
• Osoby powyżej 25 roku życia, przebywające w szpitalach i innych zakładach opieki zdrowotnej zamkniętej, zwłaszcza: pacjenci w stanie głębokiej immunosupresji, czyli osoby po przeszczepach narządów, leczone z powodu nowotworów złośliwych, leczone z powodu chorób laryngologicznych, okulistycznych, itp.
• Osoby z przewlekłymi chorobami dróg oddechowych, chore na cukrzycę, ze schyłkową niewydolnością nerek, poddawani zabiegom chirurgicznym

 

Legionella nie przenosi się drogą pokarmową tzn. nie jest dla nas niebezpieczna, gdy trafi do układu pokarmowego wraz z wypitą wodą. Legionelloza nie jest chorobą zaraźliwą – nie przenosi się z osoby na osobę.

 

Zalecenia eksploatacyjne dla systemów ciepłej i zimnej wody w obiektach zamieszkania zbiorowego

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002r. W sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (t.j. Dz.U. 2022 poz. 1225)

Dział IV Wyposażenie techniczne budynków Rozdział 1 Instalacje wodociągowej zimnej i ciepłej wody §120.

1. W budynkach, z wyjątkiem jednorodzinnych, zagrodowych i rekreacji indywidualnej, w instalacji ciepłej wody powinien być zapewniony stały obieg wody, także na odcinkach przewodów o objętości powyżej 3 dm³ prowadzących do punktów czerpalnych.
2. Instalacja ciepłej wody powinna zapewniać uzyskanie w punktach czerpalnych temperatury wody nie niższej niż 55°C i nie wyższej niż 60°C .

a. instalacja wodociągowa ciepłej wody powinna umożliwiać przeprowadzanie ciągłej lub okresowej dezynfekcji metodą chemiczną lub fizyczną (w tym okresowe stosowanie metody dezynfekcji cieplnej), bez obniżania trwałości instalacji i zastosowanych w niej wyrobów. Do przeprowadzenia dezynfekcji cieplnej niezbędne jest zapewnienie uzyskania w punktach czerpalnych temperatury wody nie niższej niż 70°C i nie wyższej niż 80°C.

 Zapobieganie namnażaniu się bakterii Legionella sp.:

Należy utrzymywać temperaturę:

• Poniżej 20°C w instalacjach wody zimnej
• Nie niższą niż 55°C w instalacjach wody gorącej
• Nie niższą niż 60°C wody wypływającej z podgrzewacza

Należy:

• Izolować od siebie instalację wody ciepłej i zimnej, w celu zachowania odpowiednich temperatur
• Regularnie kontrolować temperaturę wody ciepłej i zimnej (np. wpisywać do dziennika kontroli)
• Nie dopuszczać do powstawania zastoin wody
• Likwidować tzw. ślepe odcinki instalacji
• Zapobiegać procesom korozji i tworzenia złogów
• Właściwie konserwować i utrzymywać w należytej czystości system wodny, m.in. przez usuwanie produktów korozji i osadów
• Okresowo dezynfekować zbiorniki i całą sieć instalacji ciepłej wody podwyższonymi dawkami środki dezynfekcyjnych lub dezynfekcją termiczną (np. płukanie sieci wodą o temp. min. 70°C przez 10 min)
• W przypadku dłuższego wyłączenia z użytkowania sieci wodociągowej w obiekcie należy zawsze przeprowadzić jej dezynfekcję i płukanie
• Stosować samo opróżniające się przewody prysznicowe

• Materiały, z których wykonana jest instalacja wodna nie powinny sprzyjać wzrostowi mikroorganizmów i powinny posiadać atest higieniczny PZH oraz dopuszczenie do stosowania w budownictwie (ITB)
• Utrzymywanie czystości i usuwanie kamienia z głowic prysznicowych i zaworów
• Czyszczenie i dezynfekcja podgrzewaczy wody 1 x w roku
• Uruchamianie wszystkich kranów i prysznicy na kilka minut co najmniej 1 x w tygodniu, jeśli pokoje są puste, a zawsze przed zakwaterowaniem
• Przed rozpoczęciem i po zakończeniu sezonu letniego należy przeprowadzić dezynfekcję systemu ciepłej wody wysokim stężeniem chloru (50 mg/l) przez 2-4 godz. (dot. obiektów hotelowych)

 

Wentylacja i klimatyzacja

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002r. W sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (t.j. Dz.U. 2022 poz. 1225)

Dział IV Wyposażenie techniczne budynków

Rozdział 6 Wentylacja i klimatyzacja

§153. Przewody i urządzenia wentylacji mechanicznej i klimatyzacji powinny być zaprojektowane i wykonane w taki sposób, aby zminimalizować odkładanie się zanieczyszczeń na ich powierzchniach wewnętrznych kontaktujących się z powietrzem wentylacyjnym

Zalecenia do projektowania instalacji ciepłej wody, wentylacji i klimatyzacji minimalizujące namnażanie się bakterii Legionella

Kontrola instalacji klimatyzacyjnych

• Okresowo należy kontrolować urządzenia, złoża nawilżaczy oraz wanny ociekowe w celu oceny ich stanu (co najmniej 1 x w tygodniu)
• Okresowo należy kontrolować czystość przewodów wentylacyjnych, a w razie potrzeby zarządzić ich czyszczenie (co najmniej 1 x w roku)
• Należy okresowo kontrolować czystość filtrów i szczelność ich zamocowania w obudowie
• Prowadzić dokumentację potwierdzającą wykonywanie czynności konserwacyjnych

W przypadku zastosowania systemu parowego nawilżania powietrza w układach klimatyzacyjnych, ze względu na wysoką temperaturę pary wodnej (105-110°C), która jest bezpośrednio doprowadzana do kanału powietrznego, nie ma bezpieczeństwa przeniesienia żywych mikroorganizmów (w tym również bakterii z rodzaju Legionella) do nawilżanego powietrza

W przypadku innych systemów jednym z głównych czynników zapewniających bezpieczeństwo zdrowia osób przebywających w klimatyzowanych pomieszczeniach jest:

• Systematyczna kontrola jakości wody stosowanej do zasilania
• Utrzymywanie w odpowiedniej czystości wszystkich elementów systemu klimatyzacyjnego