Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Bochni

Żywność, którą spożywamy na co dzień, powinna być bezpieczna dla zdrowia. Niestety, czasami może zawierać różnego rodzaju zanieczyszczenia chemiczne. Są to substancje, które nie powinny znaleźć się w żywności lub mogą występować tylko w bardzo małych ilościach, bezpiecznych dla człowieka.

Skąd biorą się zanieczyszczenia chemiczne?

• Z rolnictwa – np. środki ochrony roślin (pestycydy, herbicydy, fungicydy), nawozy sztuczne. Mogą pozostać w owocach, warzywach czy zbożach.
• Z przemysłu spożywczego – dodatki technologiczne stosowane w nadmiarze, pozostałości środków czyszczących, smary czy oleje z maszyn produkcyjnych.
• Z opakowań – niektóre materiały mogą „przechodzić” do jedzenia, np. plastik, farby drukarskie, metale ciężkie.
• Ze środowiska – skażenie gleby, wody i powietrza sprawia, że do żywności trafiają metale ciężkie (ołów, rtęć, kadm, arsen) albo dioksyny i PCB (szkodliwe związki przemysłowe).
• Podczas przygotowania żywności – np. w czasie smażenia czy grillowania mogą powstawać szkodliwe związki chemiczne (akrylamid, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne).

Najczęściej spotykane zanieczyszczenia chemiczne:

• Metale ciężkie – odkładają się w organizmie, uszkadzają nerki, wątrobę i układ nerwowy.
• Pestycydy – mogą powodować alergie, zaburzenia hormonalne, a w dużych ilościach zatrucia.
• Azotany i azotyny – stosowane w rolnictwie i przetwórstwie. W nadmiarze mogą być rakotwórcze.
• Dioksyny i PCB – bardzo trwałe i toksyczne związki, kumulujące się w tłuszczu zwierzęcym.
• Akrylamid – powstaje w produktach smażonych i pieczonych w wysokiej temperaturze (np. frytki, chipsy).

Jak wpływają na zdrowie?

Długotrwałe spożywanie zanieczyszczonej żywności może prowadzić do:

• zaburzeń hormonalnych,
• problemów z układem nerwowym,
• chorób nowotworowych,
• osłabienia odporności,
• chorób układu pokarmowego i krążenia.

Jak zmniejszyć ryzyko?

• Myj warzywa i owoce – dokładnie, najlepiej pod bieżącą wodą.
• Obieraj skórki – często to właśnie tam gromadzą się pestycydy.
• Kupuj produkty z pewnego źródła – najlepiej od sprawdzonych producentów lub z certyfikatami ekologicznymi.
• Nie przypalaj jedzenia – unikaj zbyt mocnego smażenia i grillowania.
• Przechowuj żywność prawidłowo – w odpowiednich warunkach i opakowaniach, wyrzucaj spleśniałe produkty.

• Czytaj etykiety – zwracaj uwagę na dodatki i skład.
• Unikaj podgrzewania jedzenia w plastikach; używaj szkła/ stali nierdzewnej.
• Szczególna ostrożność dla dzieci, kobiet w ciąży i karmiących — to grupy najbardziej wrażliwe.

Zanieczyszczenia chemiczne w żywności to realne zagrożenie, ale możemy je ograniczać, wybierając świadomie produkty, dbając o higienę i sposób przygotowywania posiłków.

Co robią instytucje i jak to kontrolować?

W większości krajów działają organy nadzoru (inspekcje sanitarne, agencje żywnościowe), które ustalają limity (MRL — maksymalne poziomy pozostałości pestycydów, limity mykotoksyn, metali ciężkich itp.) oraz prowadzą systemy monitoringu i kontroli. Dzięki temu większość żywności spełnia ustawowe normy bezpieczeństwa — ale zdarzenia i przekroczenia się zdarzają, dlatego ważna jest czujność konsumenta.