LEGIONELLA - PODSTAWOWE INFORMACJE
Co to jest Legionella? Legionella to rodzaj bakterii, która bytuje w ciepłej wodzie o temperaturze od 20⁰C do 50⁰C. Rozwija się i namnaża biofilmie. Najpopularniejszym gatunkiem bakterii jest Legionella pneumophila, która powoduje choroby układu oddechowego zwane zbiorczo legionellozą.
Wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje legionellozy:
- Gorączka Pontiac
Gorączka Pontiac jest samoograniczającą się chorobą powodującą objawy grypopodobne. Okres wylęgania objawów w tej postaci zakażenia Legionella pneumophila wynosi od kilku godzin do 3 dni.Chory zgłasza: gorączkę, dreszcze, trudności w oddychaniu, suchy uporczywy kaszel, osłabienie, zmęczenie, bóle mięśniowo-stawowe, bóle głowy. Mogą wystąpić objawy ze strony przewodu pokarmowego w postaci nudności, wymiotów oraz biegunki. Objawy utrzymują się około 2–5 dni i samoistnie ustępują.
- Legionellozowe zapalenie płuc (choroba legionistów).
Choroba legionistów to ciężkie zapalenie płuc z często występującymi powikłaniami narządowymi. Okres wylęgania tej postaci legionellozy wynosi od 2 do 10 dni, czasem nawet 3 tygodnie. Początkowo występują bóle głowy i bóle mięśniowo-stawowe, do których dołącza się wysoka gorączka z dreszczami oraz objawy ze strony układu oddechowego, pokarmowego i nerwowego. Kaszel początkowo jest suchy, uporczywy, po pewnym czasie zmienia charakter na wilgotny, z wykrztuszaniem plwociny, niekiedy podbarwionej krwią. Ponadto występować mogą duszność oraz bóle w klatce piersiowej. Choroba legionistów postępuje bardzo szybko. Brak podjętego leczenia może prowadzić do niewydolności oddechowej i wielonarządowej, a objawy choroby utrzymują się nawet przez wiele tygodni. Jeśli zauważasz u siebie niepokojące objawy, mogące świadczyć o legionellozie, jak najszybciej skonsultuj się z lekarzem.
W jaki sposób może dojść do zakażenia bakteriami Legionella?
Choroba nie przenosi się pomiędzy ludźmi. Zakażenie bakteriami Legionella następuje w wyniku wdychania aerozoli – mikroskopijnych, niedostrzegalnych gołym okiem kropelek wody, zawierających bakterie, zawieszonych w powietrzu.
ABY DOSZŁO DO ZAKAŻENIA, BAKTERIE MUSZĄ DOSTAĆ SIĘ DO DRÓG ODDECHOWYCH. PICIE SKAŻONEJ BAKTERIAMI WODY NIE PROWADZI DO ZAKAŻENIA. Podczas picia wody do zakażenia może dojść jedynie w przypadku zakrztuszenia się i aspiracji płynu do dróg oddechowych.
Szczególnie narażone na zakażenie są dzieci, osoby starsze oraz osłabione przez inne dolegliwości.
Istnieje wiele gatunków Legionelli, jednak najbardziej niebezpiecznym dla ludzi jest bakteria Legionella pneumophila.
Na szczęście w większości przypadków zarażenie legionellą nie jest groźne. Szacuje się, że aż 90% osób dorosłych miało w swoim życiu kontakt z tą bakterią i przeszło zarażenie łagodnie lub bezobjawowo.
Gdzie występuje Legionella?
Bakterie z rodzaju Legionella można spotkać w środowisku zarówno naturalnym, jak i sztucznym. Legionella pojawiaja się między innymi w naturalnych zbiornikach wodnych oraz glebie, jednak kontakt z bakteriami w ww. okolicznościach niezwykle rzadko może doprowadzić do skażenia.
Człowiek jest narażony na rozwój legionellozy przede wszystkim w sytuacji, gdy zetknie się z Legionellą obecną w sztucznych środowiskach wodnych, takich jak instalacja wodna.
Poza instalacjami wodociągowymi, powszechnymi źródłami skażeń Legionellą mogą być wszelkie urządzenia wytwarzające aerozol wodny, takie jak:
- urządzenia i systemy klimatyzacyjne,
- wanna z hydromasażem,
- fontanna,
- jacuzzi,
- wieże chłodnicze,
- urządzenia medyczne wspomagające oddychanie, takie jak inhalator.
Warunki sprzyjające rozwojowi Legionelli.
Bakterie Legionella najszybciej namnażają się w określonych warunkach. Do najistotniejszych czynników, które sprzyjają zwiększeniu liczby jej kolonii, należą:
- ciepłe środowisko wodne (powyżej 20°C)
- środowisko ze stojącą wodą lub kondensacją pary wodnej,
- całkowity brak bądź ograniczony przepływ wody,
- występowanie ślepo zakończonych odcinków przewodów,
- osadzenie kamienia na rurach instalacji, co także sprzyja powstaniu biofilmu.
Jak zmniejszyć ryzyko zakażenia?
- Regularne czyszczenie i dezynfekcja urządzeń natryskowych w domu (głowice prysznicowe, nawilżacze powietrza, wanny z hydromasażem), zgodnie z zaleceniami producenta.
- Po nieużywaniu kranu ponad 2 tygodnie, należy odkręć wodę na przynajmniej 2 minuty zanim zaczniemy z niej korzystać.
- Okresowe opróżnianie i przepłukiwanie urządzeń grzewczych, zgodnie z zaleceniami producenta, aby zredukować osiadanie na dnie i ściankach zanieczyszczeń.
- Jeśli to możliwe należy zachować temperaturę wody w urządzeniach grzewczych na poziomie 60°C.
Jakie są metody zwalczania Legionelli?
Wyróżniamy wiele rozwiązań, które mniej lub bardziej skutecznie przyczyniają się do eliminacji bakterii z rodzaju Legionella w wodzie. W Polsce do najpopularniejszych metod zwalczania Legionelli należy między innymi:
- dezynfekcja termiczna instalacji c.w.u.,
- czyszczenie i dezynfekcja chemiczna,
- dezynfekcja wody lampami UV,
- dawkowanie do wody dwutlenku chloru,
- instalacja urządzenia dawkującego do wody jony srebra i miedzi.
Kto jest najbardziej podatny na zachorowanie?
Większość zdrowych osób narażonych na kontakt z bakteriami Legionella nie zachoruje. Najbardziej podatne na zachorowanie są osoby:
- w wieku powyżej 50 roku życia, zwłaszcza mężczyźni
- palące papierosy (obecnie lub w przeszłości)
- nadużywające alkoholu
- u których występują inne choroby, zwłaszcza cukrzyca, niewydolność nerek, przewlekłe choroby płuc
- z niedoborami odporności np. zakażone wirusem HIV, z chorobą nowotworową, po przeszczepach
Osoby te należą również do grupy podwyższonego ryzyka ciężkiego przebiegu legionelozowego zapalenia płuc.
JEŻELI W OKRESIE 2 TYGODNI PRZED WYSTĄPIENIEM OBJAWÓW WYJEŻDŻAŁEŚ POZA MIEJSCE ZAMIESZKANIA, SPĘDZIŁEŚ NOC W HOTELU, KORZYSTAŁEŚ Z WANNY Z HYDROMASAŻEM, LUB UWAŻASZ, ŻE MOGŁEŚ BYĆ W INNY SPOSÓB NARAŻONY NA ZAKAŻENIE TYMI BAKTERIAMI, POINFORMUJ O TYM LEKARZA.
Jak zapobiegać legionelozowemu zapaleniu płuc?
PODRÓŻUJĄC, BĄDŹ ŚWIADOMY RYZYKA CHOROBY I JEŚLI WYSTĄPIĄ OBJAWY ZAKAŻENIA, ZASIĘGNIJ NIEZWŁOCZNIE PORADY LEKARSKIEJ.
Przeciw legionelozowemu zapaleniu płuc nie można się zaszczepić, dlatego w zapobieganiu ważne jest unikanie sytuacji, w których może dojść do zakażenia.
Podróżując zwróć uwagę, czy:
- hotel w którym masz zamieszkać, nie figuruje na liście hoteli o podwyższonym ryzyku zakażenia: https://ecdc.europa.eu/en/legionnaires-disease/threats-and-outbreaks/accommodation-site
Europejskie Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorób publikuje dane adresowe hoteli, które nie wdrożyły satysfakcjonującego planu przeciwdziałania i zapobiegania występowania bakterii Legionella pomimo stwierdzenia przypadków legionelozowego zapalenia płuc wśród swoich gości
- czy w zajmowanym pokoju hotelowym ciepła woda ma odpowiednio wysoką temperaturę (50°C – 60°C, tj. zbyt gorąca, aby włożyć do niej ręce na dłużej niż kilka sekund), a woda zimna ma odpowiednio niską temperaturę (<20°C)
- jeżeli zajmujesz pokój, który nie był wcześniej użytkowany, przed pierwszym użyciem prysznica, można odkręcić na kilka minut kran, aby przepuścić przez niego wodę (do osiągnięcia przez nią temperatury podanej powyżej)
- osoby w grupie ryzyka ciężkiego przebiegu zakażenia, np. z niedoborami odporności, powinny unikać sytuacji, w których mogą powstawać skażone aerozole np. korzystania z wanny typu whirlpool, etc.
Przydatne informacje można również znaleźć w ulotce informacyjnej dotyczące legionelozowego zapalenia płuc przygotowanej dla kierowników obiektów zakwaterowania turystycznego: https://ecdc.europa.eu/sites/portal/files/documents/Legionnares-disease-tourist-accommodation-owners__PL.pdf
Kiedy należy zgłosić się do lekarza?
Po pojawieniu się niepokojących objawów – szczególnie, jeśli szybko narastającej gorączce towarzyszy ból w klatce piersiowej i trudności w oddychaniu, należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza.
Najczęściej między ekspozycją na bakterie a początkiem objawów upływa 5 do 7 dni, chociaż okres wylęgania choroby może wahać się od dwóch do dziesięciu dni, a jedynie w rzadkich przypadkach objawy mogą wystąpić po dłuższym czasie. To oznacza, że objawy choroby mogą wystąpić jeszcze podczas urlopu/wypoczynku, w czasie którego doszło do kontaktu z wodą, w której były obecne bakterie Legionella. W takim przypadku należy rozważyć zasięgnięcie porady lekarza w miejscu pobytu.
Materiał opracowany na zlecenie Głównego Inspektoratu Sanitarnego przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego Państwowy Zakład Higieny.
Materiały
