Informacja dla pracodawców oraz pracowników - Radon
21.07.2022
Radon – ogólne informacje
Radon jest naturalnie występującym gazem promieniotwórczym (w podłożu gruntowym, wodzie i powietrzu). Jako gaz może łatwo się przemieszczać. Na otwartej przestrzeni jego stężenie jest bardzo małe, jednak w zamkniętych, źle wietrzonych pomieszczeniach, do których dostaje się z podłoża gruntowego, jego stężenie rośnie, co stanowić może zagrożenie dla zdrowia. Ryzyko narażenia na radon może występować: w miejscu zamieszkania, miejscu pracy oraz budynkach użyteczności publicznej.
Źródłem radonu w budynkach są:
- materiały budowlane pochodzenia mineralnego,
- radon przenikający z gruntu,
- woda wodociągowa,
- gaz ziemny.
Radon naturalnie uwalniany z podłoża, dostaje się do budynku wraz z powietrzem zasysanym z gruntu:
- przez szczeliny w fun¬damentach,
- spękania w murach budynku i podłodze,
- studzienki kanalizacyjne,
- nieszczelności wokół rur wodno-kanalizacyjnych, przewodów elektrycznych,
- złącza konstrukcyjne,
- z materiałów budowlanych.
Ustawa z dnia 29 listopada 2000 r. – Prawo atomowe (Dz. U. z 2021 r., poz. 1941) określa poziom odniesienia dla średniorocznego stężenia promieniotwórczego radonu w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi, który wynosi 300 Bq/m3.
Pomiary stężenia radonu w powietrzu przeprowadzane są w celu określenia stopnia narażenia radiologicznego, a także identyfikacji terenów, na których poziom średniorocznego stężenia radonu w powietrzu wewnątrz pomieszczeń może przekroczyć dopuszczalny poziom odniesienia równy 300 Bq/m3.
Eksperci wykonujący pomiary stężenia radonu w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi zalecają wykonywanie pomiarów w okresie grzewczym (zalecany okres w Polsce październik – marzec), z uwzględnieniem sezonowych współczynników korekcyjnych tam, gdzie jest to zasadne.
Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem uznaje radon jako czynnik rakotwórczy klasy 1. Zebrane na dużą skalę badania epidemiologiczne wykazały, że istnieje liniowy związek między długoterminową ekspozycją na radon i ryzykiem występowania raka płuc.
Radon należy do naturalnie występujących pierwiastków promieniotwórczych, którego nie da się wyeliminować z naszego otoczenia. Gaz ten przedostaje się do budynku przez szczeliny w fundamencie. Istotne zatem jest uszczelnienie tych obszarów. Najprostszą metodą obniżenia stężenia radonu w pomieszczeniach jest częste otwieranie okien/ intensywna wentylacja pomieszczeń.
W przypadku, gdy główną przyczyną przekroczenia poziomu odniesienia są materiały budowlane, należy podjąć działania powodujące zmniejszenie tej wartości, np. poprzez zwiększenie wymiany powietrza za pomocą mechanicznego systemu wentylacyjnego albo zastosowanie odpowiednich rodzajów pokrycia ścian.
Radon w miejscu pracy
Zgodnie z art. 23c ust. 1 ww. ustawy jako miejsca pracy, gdzie należy zwrócić uwagę na aspekt obecności radonu należy uznać te, zlokalizowane wewnątrz pomieszczeń na poziomie parteru lub piwnicy oraz związane z uzdatnianiem wód podziemnych na terenach, na których średnioroczne stężenie promieniotwórcze radonu w powietrzu może przekroczyć poziom odniesienia (300 Bq/m3). Tereny te określono w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 18 czerwca 2020 r. w sprawie terenów, na których średnioroczne stężenie promieniotwórcze radonu w powietrzu wewnątrz pomieszczeń w znacznej liczbie budynku może przekraczać poziom odniesienia (Dz. U. 2020 poz. 1139), jednak w dalszym ciągu, zgodnie z art. 23e. ust. 1 ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. – Prawo atomowe, Główny Inspektor Sanitarny prowadzi działania mające na celu identyfikację terenów, na których wewnątrz pomieszczeń w znacznej liczbie budynków poziom średniorocznego stężenia promieniotwórczego radonu w powietrzu może przekroczyć poziom odniesienia. Miejsca pracy wymienione w art. 23c ust. 1 ww. ustawy stanowią także miejsca pracy pod ziemią, niezależnie od tego czy znajdują się na terenie zawartym w ww. rozporządzeniu.
Obowiązujące w zakresie narażenia na radon przepisy prawa zobowiązują kierowników tych jednostek m.in. do wykonywania pomiaru stężenia radonu oraz podejmowania działań zapewniających ograniczenie i optymalizację narażenia pracowników na radon w miejscu pracy.
Ponadto zgodnie z art. 207 § 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnieć nauki i techniki, m.in. reagować na potrzeby w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz dostosować środki podejmowane w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, biorąc pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy. Ponadto pracodawca jest obowiązany przekazywać pracownikom informacje o zagrożeniach dla zdrowia i życia występujących w zakładzie pracy, na poszczególnych stanowiskach pracy i przy wykonywanych pracach, w tym o zasadach postępowania w przypadku awarii i innych sytuacji zagrażających zdrowiu i życiu pracowników.
Największą grupą zawodową w Polsce narażoną na podwyższoną ekspozycję radonową są górnicy.
Narażenie radiacyjne powodowane przez radon występuje przede wszystkim w zamkniętych przestrzeniach o słabej wentylacji. Tak więc miejscami szczególnie zagrożonymi są kopalnie, głównie rud uranowych i metali, ale również węgla kamiennego.
Głównym źródłem narażenia radiacyjnego górników w kopalniach są: radon i pochodne jego rozpadu w powietrzu kopalnianym w wyrobiskach górniczych. Podwyższona promieniotwórczość w kopalniach przez naturalne izotopy promieniotwórcze wynika także z dużej zawartości głównie radu 226Ra zawartego w skałach górotworu. Dużą promieniotwórczością odznaczają się również wody kopalniane krążące w obrębie węglonośnych utworów skalnych, a także wytrącające się z nich osady.
więcej informacji na stronach:
https://www.gov.pl/web/paa/europejski-dzien-radonu
https://www.gov.pl/web/poznajradon
https://www.gov.pl/web/gis/radon--podstawowe-informacje
https://www.gov.pl/web/gis/informacje-dla-pracodawcow-i-pracownikow
https://www.gov.pl/web/gis/wplyw-radonu-na-zdrowie-ludzi
https://www.gov.pl/web/gis/informacje-dotyczace-pomiarow-sredniorocznego-stezenia-radonu