Grypa ptaków
05.04.2024
Naturalnym gospodarzem wirusów grypy ptaków jest drób i dzikie ptactwo. Patogenność wirusów jest bardzo zróżnicowana – na podstawie zdolności do wywołania choroby dzieli się je zasadniczo na 2 grupy:
- Wysoce zjadliwe wirusy (HPAI) powodują grypę ptaków o ciężkim przebiegu, która jest ostrą chorobą ogólnoustrojową ze śmiertelnością dochodzącą do 100% u ptaków grzebiących. Do tej grupy należą niektóre podtypy H5 (np. H5N1) i H7. Wirusy HPAI mogą się namnażać w całym organizmie gospodarza i uszkadzać narządy ważne dla życia, co jest zwykle przyczyną śmierci.
- Liczne wirusy charakteryzujące się małą zjadliwością (LPAI) i należą one do wszystkich podtypów, w tym również H5 i H7. Wywołują zwykle łagodną postać grypy ptaków z objawami ze strony układu oddechowego i pokarmowego.
Polska jest krajem z największą produkcją drobiarską w UE, co wiąże się także z częstszym wystąpieniem ognisk tej choroby wśród ptaków hodowlanych jak i większym narażeniem ludzi, szczególnie osób mających bezpośredni kontakt z ptactwem.
Polska jest również krajem wzmożonej migracji ptactwa dzikiego. Na naszym terytorium znajduje się wiele dogodnych miejsc postojowych dla ptactwa dzikiego np. rozlewiska rzek, zbiorniki wodne, co może sprzyjać kumulowaniu się wirusów HPAI w środowisku naturalnym (dzikie ptactwo jest rezerwuarem HPAI). Wśród wysoce zjadliwych wirusów grypy ptaków najliczniejsza zakażenia wśród ptactwa dotyczą podtypów wirusa A(H5N1), A(H5N8), A(H7N9).
Zakażeniu wirusami HPAI może ulec też człowiek, choć jak dotąd są to sytuacje bardzo rzadkie (w praktyce ograniczone do Azji i Afryki, od 2023 r. także Ameryki Południowej).
W ognisku zakażeń HPAI wśród drobiu osobami narażonymi są w szczególności: personel gospodarstwa, hodowcy, lekarze weterynarii opiekujący się stadem, osoby biorące udział w zwalczaniu choroby – przedstawiciele organów Inspekcji Weterynaryjnej, pracownicy, w tym zakładów utylizacyjnych, osoby dokonujące uboju chorych ptaków, osoby wykonujące dezynfekcję pomieszczeń gospodarczych.
W ognisku zakażeń wśród ptactwa dzikiego pracują przedstawiciele służb weterynaryjnych oraz służb ochrony środowiska. Okazjonalnie może się zdarzyć, że osoba postronna może mieć kontakt z martwym ptakiem znalezionym na chodniku.
Drogi zakażenia
Główną drogą zakażenia jest transmisja wirusa z drobiu na człowieka, w niemal wszystkich przypadkach podczas bliskiego, bezpośredniego kontaktu z zakażonymi zwierzętami. Ryzyko zakażenia niesie także kontakt z odchodami i wydzielinami drobiu oraz powierzchniami nimi zanieczyszczonymi, a także z surowym mięsem, pozyskanym poza nadzorem weterynaryjnym (ubój, patroszenie i porcjowanie mięsa, zwłaszcza w domowych warunkach). Dotychczas nie odnotowano zakażenia ludzi wirusem grypy ptaków drogą pokarmową.
W chwili obecnej odnotowywane są sporadyczne przypadki zachorowań u ludzi z powodu zakażenia grypy ptaków A(H5N1), do których dochodzi najczęściej w wyniku bliskiego kontaktu ludzi z chorym i martwym drobiem. Dotychczasowe dane z dochodzeń epidemiologicznych nie potwierdzają łatwej transmisji wirusa z człowieka na człowieka. Zachorowania występują w Afryce i Azji. Do tej pory nie stwierdzono zachorowań ludzi z powodu zakażenia wirusem grypy ptaków A(H5N1) w Europie. Ryzyko zakażenia człowieka wirusem grypy ptaków A(H5N1) nadal określane jest jako niskie i występuje przede wszystkim w krajach, w których stwierdzono utrzymujące się krążenie wirusa w populacji drobiu.
W ramach profilaktyki ryzyka zakażenia się wirusem grypy zaleca się:
- dbanie o higienę rąk oraz higienę kichania/kaszlu,
- przestrzeganie higieny podczas przygotowywania posiłków z produktów pochodzenia zwierzęcego, spożywanie tylko żywności poddanej właściwej obróbce termicznej (gotowanej, pieczonej, duszonej, dobrze wysmażonej),
- unikanie dotykania chorego lub martwego ptactwa bez zabezpieczenia w środki ochrony osobistej,
- konieczność zgłoszenia obecności padłych ptaków/innych zwierząt do właściwych lokalnych służb porządkowych,
- stosowanie się do zaleceń organów Inspekcji Weterynaryjnej, czy służb ochrony środowiska na terenach występowania ognisk zakażeń wśród ptaków.
Do dnia 11.03.2024 r. zgodnie z danymi udostępnianymi przez Głównego Inspektora Weterynarii w 2024 r. odnotowano 25 ognisk HPAI u drobiu hodowlanego, 3 ogniska wśród ptaków utrzymywanych w niewoli oraz 15 ognisk wśród ptactwa dzikiego. Ogniska zlokalizowane są w 9 województwach tj. zachodniopomorskim, lubuskim, wielkopolskim, warmińsko-mazurskim, dolnośląskim, opolskim, łódzkim, lubelskim, mazowieckim https://bip.wetgiw.gov.pl/ai/mapa/.