Obowiązki pracodawcy w zakresie ochrony zdrowia pracowników w zakładach pracy, w których występują prace oraz procesy technologiczne związane z narażeniem na czynniki rakotwórcze oraz mutagenne
19.04.2024
Substancje chemiczne o działaniu rakotwórczym lub mutagennym występujące w środowisku pracy stanowią poważne wyzwanie dla pracodawców i zarządzających bezpieczeństwem pracy w przedsiębiorstwach w Polsce, a także w pozostałych państwach Unii Europejskiej i na świecie. Z tego względu europejskie organizacje i instytucje rządowe podjęły w 2015 r. decyzję o konieczności intensyfi kacji działań ukierunkowanych na prewencję w celu ograniczenia narażenia zawodowego na te substancje.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 lipca 2012 r. w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (t. j. Dz. U. 2024 r. poz. 156) reguluje m.in. kwestię procesów technologicznych, w których dochodzi do uwalniania substancji chemicznych, ich mieszanin lub czynników o działaniu rakotwórczym lub mutagennym. Nowelizacje tego rozporządzenia z 2020 i 2021 r. wprowadziły 3 nowe prace do załącznika nr 1 części 2. Procesy technologiczne, w których dochodzi do uwalniania substancji chemicznych, ich mieszanin lub czynników o działaniu rakotwórczym lub mutagennym. Są to:
-
- prace związane z narażeniem na frakcję respirabilną krzemionki krystalicznej (FRKK),
- prace związane z narażeniem przez skórę na działanie olejów mineralnych użytych wcześniej w silnikach spalinowych wewnętrznego spalania w celu smarowania i schładzania częściach ruchomych silnika,
- prace związane z narażeniem na spaliny emitowane z silników Diesla.
Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Ostrowcu Świętokrzyskim informuje, że obowiązki pracodawcy związane z występowaniem w środowisku pracy substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym określone są m.in. w:
- art. 222, 229 §5 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1465),
- rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 24 lipca 2012 r. w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (t. j. Dz. U. 2024 r. poz. 156),
- rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (t. j. Dz. U. 2023 r. poz. 419).
Pracodawca zobowiązany jest podjąć m.in. następujące działania w zakresie ochrony zdrowia pracowników przed skutkami pracy w kontakcie lub narażeniu na substancje chemiczne, ich mieszaniny, czynniki lub procesy technologiczne o działaniu rakotwórczym lub mutagennym:
- zastępowania substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym mniej szkodliwymi dla zdrowia lub do stosowania innych dostępnych środków ograniczających stopień tego narażenia, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki;
- rejestrowania wszystkich rodzajów prac w kontakcie z substancjami chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, określonymi w wykazie, o którym mowa w rozporządzeniu Ministra Zdrowia w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy;
- prowadzenia rejestru pracowników zatrudnionych przy tych pracach;
- przekazania właściwemu państwowemu wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu oraz właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy danych dotyczących ww. prac, niezwłocznie po rozpoczęciu działalności oraz corocznie w terminie do dnia 15 stycznia na druku według wzoru stanowiącego załącznik nr 2 do ww. rozporządzenia;
- przeprowadzania okresowych szkoleń pracowników zgodnie z ww. rozporządzeniem;
- wykonywania pomiarów w trybie i z częstotliwością określoną w rozporządzeniu Ministra Zdrowia w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, a w szczególności stosowania metod wczesnego wykrywania narażenia podczas awarii lub w przypadku wystąpienia innych nieprzewidzianych okoliczności;
- informowania pracowników o opakowaniu, zbiorniku i instalacji zawierających substancje chemiczne, ich mieszaniny lub czynniki o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, a także o wymaganiach dotyczących oznakowania i znakach ostrzegawczych;
- informowanie na bieżąco pracowników i ich przedstawicieli o narażeniu na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym;
- w przypadku rozpoznania lub podejrzenia u pracownika zmian w stanie zdrowia, stwarzających podejrzenie, że powstały w wyniku narażenia na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, pracodawca – na wniosek lekarza – jest obowiązany zlecić przeprowadzenie dodatkowych badań stanu zdrowia innych pracowników narażonych w podobny sposób, dokonać weryfikacji uprzedniej oceny tego narażenia, a w razie potrzeby – zastosować odpowiednie dodatkowe środki zapobiegawcze;
- przechowywania rejestru pracowników narażonych na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym przez okres 40 lat po ustaniu narażenia, a w przypadku likwidacji zakładu pracy – przekazania go właściwemu państwowemu wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu.
Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Ostrowcu Świętokrzyskim zachęca również do zapoznania się z materiałami i artykułami Centralnego Instytutu Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy, gdzie zawarto informacje na temat narażenia zawodowego na przepracowane oleje mineralne oraz narażenia na spaliny emitowane z silników Diesla.
Linki do artykułów:
Poniżej link do aktu prawnego tj. rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 24 lipca 2012 r. w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (t. j. Dz. U. 2024 r. poz. 156)
Jednocześnie wskazujemy, iż na stronie internetowej Instytutu Medycyny Pracy imienia prof. dra Jerzego Nofera w Łodzi znajdują się przydatne publikacje dot. tego zagadnienia: