Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Pabianicach

Radon jest pierwiastkiem naturalnie występującym w przyrodzie. Nie można go więc całkowicie wyeliminować, ale można kontrolować i zmniejszać jego stężenie w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi.

Najczęściej spotykany w naturze jest izotop Radon-222 (oznaczony symbolem ²²²Rn). Produkty jego rozpadu mogą wnikać do naszego układu oddechowego wraz z aerozolami z powietrza, a następnie ulegać dalszemu rozpadowi promieniotwórczemu. W ten sposób zwiększa się ryzyko wystąpienia zagrożenia dla zdrowia ludzkiego (nowotwory układu oddechowego).

Radon Rn-222 (i produkty jego rozpadu) jest uznawany przez Międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem (IARC) jako czynnik rakotwórczy kategorii 1 (IARC, 2012 ). Warto wskazać także, że końcowym produktem rozpadu radonu jest stabilny ołów ²⁰⁶Pb, który może na stałe zostać wbudowany w organizm, odkładając się w pęcherzykach płucnych, z których przechodzi do krwioobiegu, a następnie wraz z krwią przenika do innych narządów powodując ich uszkodzenia.

Radon może wnikać do wnętrza budynku z kilku źródeł. Najważniejszymi z nich są:

• grunt (podłoże budowlane), na którym budynek jest posadowiony,
• materiały budowlane użyte do jego konstrukcji,
• a także woda i gaz stosowane w pomieszczeniach.

Wzmożone wnikanie radonu do budynku związane jest m.in.:

• z pęknięciami fundamentów,
• nieszczelnościami przy przewodach,
• uszkodzeniami podłogi w piwnicy.

Stężenie radonu w powietrzu jest najwyższe przy powierzchni ziemi, a więc w piwnicach i na parterach budynków. W celu minimalizacji stężenia radonu w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi należy zastosować dostępne środki techniczne, m.in.:

• likwidację nieszczelności w fundamentach, podłogach lub ścianach oraz wokół instalacji doprowadzających media – można w tym celu zastosować silikon, jak również folie i papy antyradonowe, np. pokrycie ścian tynkiem cementowo-wapiennym i podwójną warstwą farby olejnej zmniejsza współczynnik ekshalacji radonu o ok. 75%, farba emulsyjna – o ok. 35%, a farba klejowa –o ok. 20%;
• częste i długotrwałe wietrzenie przez otwarcie okien – wietrzenie powoduje, że ciśnienie powietrza i stężenie radonu w pomieszczeniu zrównują się z ciśnieniem atmosferycznym i stężeniem radonu w powietrzu na zewnątrz budynku;
• zwiększenie częstości wymian powierza za pomocą mechanicznego systemu wentylacyjnego – zadaniem wentylacji nawiewowo-wywiewnej jest wymiana powietrza, w miejsce wywiewanego „zużytego” powietrza napływa „świeże”, które równocześnie zawiera mniej radonu;
• zmniejszenie stężenia radonu w budynkach przez zastosowanie tzw. studni radonowej – pod fundamentami lub obok budynku instaluje się wentylatory o dużej mocy, które wysysają powietrze glebowe spod budynku i wyrzucają je do atmosfery na wysokość ok. 2 m, w ten sposób obniżają ciśnienie powietrza w podłożu;
• zmniejszenie stężenia radonu w powietrzu pomieszczeń można osiągnąć także stosując system poduszki powietrznej – metoda polega na wypompowaniu powietrza z wnętrza budynku pod jego fundamenty, w związku z tym, że powietrze glebowe jest wypychane spod fundamentów przez powietrze wnętrza budynku, w którym stężenie radonu jest niższe, stężenie radonu w podłożu obniża się, a co za tym idzie także stężenie radonu w budynku ulega zmniejszeniu;
• podwyższenie ciśnienia przez zastosowanie instalacji nawiewu z poddasza, wytwarzającej nadciśnienie w budynku w celu zmniejszenia wpływu efektu kominowego oraz wiatru – zapobiega to zasysaniu radonu z podłoża;
• wentylację przestrzeni podpodłogowej - usuwa poza budynek radon, który przeniknął z podłoża, uniemożliwiając jego przejście do wyżej położonych pomieszczeń, wentylacja taka wymaga istnienia powierzchni podpodłogowej, którą można przewietrzać w sposób naturalny lub wymuszony;
• depresję podpodłogową (pułapkę radonową), która uważana jest za najskuteczniejszy czynnik redukujący stężenie radonu w budynkach – jest to wgłębienie w kształcie studzienki (studni radonowej) w gruncie pod budynkiem lub w piwnicy z wentylatorem wyciągającym powietrze poza budynek, a więc wytwarzającym we wgłębieniu podciśnienie, radon wysysany jest z przestrzeni pod budynkiem zanim przeniknie do wnętrza;
• wysysanie za pomocą odpowiedniej instalacji powietrza zawierającego radon spod płyty fundamentowej – wysysanie powietrza jest najbardziej wydajne w przypadku braku litej płyty betonowej, jeśli płyta istnieje wysysanie następuje przez szczeliny, pęknięcia i inne nieszczelności;
• wymiana gruntu wokół budynku na grunt zawierający znacznie mniej izotopu radu, z którego powstaje radon – należy dodatkowo zastosować izolację i drenaż.

Informacje dla pracodawców i pracowników

Zgodnie z ustawą z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz.U. z 2020 r. poz. 1320) pracodawca jest obowiązany chronić pracownika przed promieniowaniem jonizującym, pochodzącym ze źródeł sztucznych i naturalnych, występujących w środowisku pracy (art. 223 § 1).

Zgodnie z art. 23c ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. Prawo atomowe:

Kierownicy jednostek wykonujących działalność, w której występują miejsca pracy:

1. zlokalizowane wewnątrz pomieszczeń na poziomie parteru lub piwnicy na terenach, na których średnioroczne stężenie promieniotwórcze radonu w powietrzu w znacznej liczbie budynków może przekroczyć 300 Bq/m³,
2. pod ziemią,
3. związane z uzdatnianiem wód podziemnych na terenach, na których średnioroczne stężenie promieniotwórcze radonu w powietrzu w znacznej liczbie budynków może przekroczyć 300 Bq/m³.

• zapewniają w tych miejscach pracy pomiar stężenia radonu lub stężenia energii potencjalnej alfa krótko życiowych produktów rozpadu radonu.
• zapewniają optymalizację narażenia pracowników wykonujących pracę w tych miejscach pracy oraz informują na bieżąco na piśmie takich pracowników o zwiększonym narażeniu na radon, wynikach pomiarów stężenia radonu lub stężenia energii potencjalnej alfa krótko życiowych produktów rozpadu radonu w miejscu pracy, otrzymanych przez nich dawkach promieniowania oraz działaniach podejmowanych w celu ograniczenia narażenia na radon w miejscu pracy.
• podejmują działania zapewniające ograniczenie narażenia pracowników na radon, w przypadku gdy wynik pomiaru wskazuje na możliwość przekroczenia poziomu 300 Bq/m³

 

Informacje dotyczące pomiarów średniorocznego stężenia radonu

Pomiary średniorocznego stężenia radonu, mające na celu identyfikację terenów, na których poziom średniorocznego stężenia promieniotwórczego radonu w powietrzu wewnątrz pomieszczeń w znacznej liczbie budynków może przekroczyć dopuszczalny poziom odniesienia tj. 300 Bq/m3, są realizowane na zlecenie Głównego Inspektora Sanitarnego przez Acte Sp. z o.o. w okresie od 2020 r. do 2023 r.

Pomiary wykonywane są w pomieszczeniach znajdujących się na parterze budynku m.in. w budynkach użyteczności publicznej tj. szkoły, przedszkola, żłobki oraz budynkach zamieszkania zbiorowego tj. dom dziecka, dom pomocy społecznej, internat, dom studencki,
mieszkalnych lub budynkach użyteczności publicznej. Pomiar stężenia radonu przy użyciu detektorów śladowych jest bezpieczny.

 

Materiały informacyjno-edukacyjne dotyczące radonu:

Główny Inspektorat Sanitarny
Państwowa Agencja Atomistyki
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny
World Health Organisation