Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Zakopanem

Ryzyko występowania i namnażania się bakterii Legionella zależne jest między innymi od poprawności wykonania wewnętrznych systemów wodociągowych i ich właściwej eksploatacji, w tym zapewnienia odpowiedniej temperatury wody i stężenia środków dezynfekcyjnych, wielkości rozbioru wody czy też istniejącej wcześniej kolonizacji systemu przez bakterie Legionella sp. Występowaniu i namnażaniu się Legionella sp. w urządzeniach/wewnętrznych systemach wodociągowych sprzyja również stagnacja wody po wydłużonym przestoju lub ograniczonej eksploatacji budynków. Ze względu na właściwości biologiczne bakterii Legionella pneumophila w miesiącach letnich często obserwowany jest wzrost liczby zakażeń. Zgodnie z danymi epidemiologicznymi szczyt zachorowań przypada w okresie letnim (zwykle od czerwca do września), co jest ściśle związane zarówno z warunkami pogodowymi (wzrost temperatury i wilgotności powietrza), jak również intensyfikacją turystyki i rekreacji. Infekcje mogą być wówczas związane z użytkowaniem urządzeń i elementów wewnętrznego systemu wodociągowego, które wytwarzają aerozole wodne m.in.: prysznice, baseny z hydromasażem/typu SPA/typu whirlpool, systemy klimatyzacyjne (w tym w środkach transportu) oraz w wyniku kontaktu z aerozolami wytwarzanymi w pobliżu fontann, zraszaczy lub kurtyn wodnych. Szacuje się, że zapalenia płuc wywołane przez Legionella odpowiadają za 2-15% hospitalizacji pacjentów w okresie letnim. Bakterie z rodzaju Legionella sp. są czynnikiem etiologicznym legionelozy. Do zakażenia dochodzi poprzez wdychanie skażonego aerozolu wodno-powietrznego. W zależności od rodzaju oraz stopnia nasilenia objawów wyróżnia się trzy postacie kliniczne choroby:

1) choroba legionistów – postać najczęściej rozpoznawana z dominującymi objawami zapalenia płuc o ciężkim przebiegu, często z towarzyszącymi objawami uszkodzenia wielu narządów. Powrót do zdrowia długotrwały (do kilku tygodni);

2) postać pozapłucna łagodna, inaczej gorączka Pontiac – różne postacie zakażenia umiejscowionego poza płucami odznaczające się lżejszym przebiegiem i objawami przypominającymi zachorowanie na grypę. Wyzdrowienie następuje samoistnie po kilku dniach, osoby zakażone nie wymagają leczenia farmakologicznego.

3) postać pozapłucna ciężka – przebiega z zakażeniem uogólnionym, któremu może towarzyszyć stan septyczny. Występuje w nielicznych przypadkach u osób po zabiegach operacyjnych, o obniżonej odporności lub poddawanych immunosupresji.

Śmiertelność jest zróżnicowana – od 0% w gorączce Pontiac do 30-50% w pełnoobjawowych zakażeniach przebiegających z zapaleniem płuc. Odporność maleje z wiekiem. Do grupy szczególnego ryzyka zalicza się osoby po 50 r.ż. Oprócz wieku do czynników zwiększających ryzyko zachorowania zalicza się: palenie papierosów, alkoholizm, współistniejące choroby przewlekłe, choroby nowotworowe, transplantacje. Choroba częściej rozpoznawana jest u mężczyzn niż u kobiet.

Właściciele, zarządcy lub operatorzy instalacji wodnych w budynkach publicznych i mieszkalnych ponoszą pełną odpowiedzialność za jakość wody w punktach jej czerpania. Wobec powyższego koniecznym jest wdrożenie takiego postępowania, które zapewni wodę bezpieczną dla zdrowia ludzkiego, tj. wolną od mikroorganizmów chorobotwórczych i pasożytów w liczbie stanowiącej potencjalne zagrożenie dla zdrowia ludzkiego. Powyższe działania mogą być prowadzone poprzez zapewnienie i utrzymanie w punktach wypływu wody z kranu, temperatury wody o wartości co najmniej 55^oC. Utrzymywanie temperatury wody powyżej 55^oC może zmniejszać prawdopodobieństwo namnażania się bakterii Legionella sp. (w trakcie użytkowania należy pamiętać o zachowaniu szczególnej ostrożności oraz o zapewnieniu odpowiednich środków zabezpieczających użytkowników przed poparzeniem). Przed uruchomieniem basenów, jacuzzi, wodnych urządzeń o funkcji dekoracyjnej, elementy instalacji takie jak zbiorniki, ściany, niecki należy zapewnić aby były wolne od szlamu lub biofilmu. W razie konieczności należy przeprowadzić ich czyszczenie i dezynfekcję. W przypadku stwierdzenia zanieczyszczenia instalacji wewnętrznej należy koniecznie przeprowadzić dezynfekcje metodą termiczną lub chemiczną. W przypadku przeprowadzenia dezynfekcji termicznej należy wskazać, że woda w podgrzewaczach powinna zostać ogrzana do temperatury co najmniej 70ºC, w tym czasie wszystkie punkty czerpalne powinny być zamknięte, a pompa cyrkulacyjna powinna być włączona. Ten stan pracy instalacji powinien być utrzymany, aż do uzyskania odpowiedniej temperatury w obiegu cyrkulacyjnym w punkcie zasilania podgrzewacza wody. Temperatura na wyjściu z wymiennika ciepłej wody użytkowej to co najmniej 65°C. Następnie należy przeprowadzić dezynfekcję termiczną punktów czerpalnych poprzez otwarcie i przepłukanie wszystkich kranów i prysznicy w sieci. Czas płukania powinien wynosić od 5 do 30 minut. Jeżeli dezynfekcja termiczna nie odniesie zamierzonego skutku należy podjąć dalsze kroki zmierzające do obniżenia ilości bakterii Legionella sp., mając na uwadze przeprowadzenia dezynfekcji chemicznej instalacji wodnej wewnątrz budynku.