SDG Portal Wiedzy

W dniach 14-23 lipca 2025 r. w Nowym Jorku odbyło się Forum Polityczne Wysokiego Szczebla na rzecz zrównoważonego rozwoju 2025 (HLPF). To coroczne wydarzenie skupiające przedstawicieli rządów, organizacji międzynarodowych, społeczeństwa obywatelskiego, młodzieży i ekspertów rynkowych. Umożliwia ono dyskusję na temat postępu w zakresie realizacji Agendy 2030. W tym roku Forum odbyło się pod hasłem: "Wspieranie zrównoważonych, inkluzywnych, opartych na nauce i dowodach rozwiązań dla Agendy 2030 i jej Celów Zrównoważonego Rozwoju (SDG), aby nikt nie został pominięty."

Tegoroczne Forum było dla nas wyjątkowe ze względu na członkostwo Polski w Radzie Gospodarczej i Społecznej ONZ (ECOSOC), które stanowi kontynuację intensywnego zaangażowania w prace ONZ i przyczyni się do dalszego umacniania pozycji Polski na arenie międzynarodowej. Polska po raz pierwszy zasiadała w Radzie ECOSOC w latach 1948-1953, a następnie dopiero w latach 2008-2010. Obecna kadencja trwa 3 lata: 2024-2026. Polska postrzega gospodarcze i społeczne działania będące na agendzie ONZ jako kluczowy element wysiłków na rzecz globalnego, zrównoważonego rozwoju, stabilności oraz ochrony praw człowieka. Dlatego też cieszymy się, że w ramach członkostwa w ECOSOC Polska przewodniczyła tegorocznym dyskusjom nad globalnymi wyzwaniami i inicjatywami na rzecz zrównoważonego rozwoju, kierowała obradami w ramach Debaty Generalnej na temat inicjatywy UN80 oraz czuwała nad przebiegiem prezentacji dobrowolnych przeglądów narodowych. 

Polska także aktywnie uczestniczyła w Forum. HLPF stanowił okazję do zaprezentowania perspektywy Polski, w tym również dobrych praktyk dotyczących wdrażania Agendy 2030 na gruncie krajowym. Forum umożliwiło w szczególności głębszą refleksję i ocenę w zakresie postępu w realizacji tzw. SDG w przeglądzie. W tym roku są to SDG 3 – dobre zdrowie i jakość życia, SDG 5 – równość płci, SDG 8 – wzrost gospodarczy i godna praca, SDG 14 – życie pod wodą, oraz SDG 17 – partnerstwo na rzecz celów.

W zakresie SDG 3, Polska podkreśliła rolę synergii działań różnych podmiotów na rzecz realizacji celów, jak również pomiędzy poszczególnymi SDGs.

Mówiąc o SDG 5, Polska podzieliła się dobrymi praktykami z zakresu programów wspierających godzenie życia zawodowego z rodzinnym, odpowiadającym na potrzeby rodziców i przyczyniających się do budowania kultury wzajemnego szacunku i współodpowiedzialności. Wśród takich inicjatyw należy wskazać m.in. na program „Aktywny Maluch 2022-2029” oraz program „Aktywny Rodzic.”

W ramach dyskusji nad SDG 8, Polska omówiła dotychczasowy postęp w realizacji tego celu, wskazując m.in. na dynamiczny rozwój gospodarczy, pozycjonujący Polskę wyżej od przeciętnego wskaźnika dla państw Unii Europejskiej, jak i również wyższą stopę zatrudnienia, związaną m.in. z większym udziałem kobiet na rynku pracy. Wskazano na ogromny potencjał technologii cyfrowych oraz elektronizacji procedur, które mogą znacząco przyczynić się do zapewnienia godnych warunków pracy. Podkreślono również rolę silnych partnerstw pomiędzy rządami, sektorem prywatnym i społeczeństwem obywatelskim oraz istotę zapewnienia zachęt finansowych oraz dostępu do finansowania dla przedsiębiorstw, w tym MŚP, aby wdrażały zrównoważony rozwój w działalności biznesowej.

Sesja dotycząca SDG 14 umożliwiła podkreślenie roli Konferencji Oceanicznej ONZ, która odbyła się w dniach 9-13 czerwca 2025 r. w Nicei. W ramach tej konferencji wzmocniono zobowiązania do ochrony i zrównoważonego korzystania z oceanów, mórz i ich zasobów. Kluczowym będzie wykorzystanie budowanego przez państwa UE impetu dla ratyfikacji Traktatu o pełnym morzu (BBNJ) oraz zapewnienia środków na ich implementację. Przyjęty przez UE Pakt na rzecz ochrony oceanów (tzw. Ocean Pact) stanowi strategię, która ma na celu lepszą ochronę oceanów, promocję niebieskiej gospodarki oraz wsparcie dobrobytu społeczności żyjących na wybrzeżach, z zachowaniem podejścia opartego na nauce. Ponadto, Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe opracowało tzw. cyfrowego bliźniaka oceanu. Stanowi to wyjątkowe narzędzie umożliwiające pogłębienie wiedzy na temat oceanów.

Podczas Segmentu Ministerialnego Sekretarz Generalny ONZ António Guterres wskazał na pozytywne wyniki ostatnich globalnych wydarzeń jako dowód skuteczności multilateralizmu i działań wielostronnych.

Przemówienia ponad 70 ministrów i przedstawicieli państw skupiały się na potwierdzeniu zobowiązań wobec Agendy 2030 i konieczności reformy systemu ONZ oraz międzynarodowej architektury finansowej. Często podkreślano związek pokoju, bezpieczeństwa i rozwoju.

Polska również zabrała głos w Debacie Generalnej podkreślając, że inicjatywa UN80 może stać się katalizatorem zmian dla znaczącej reformy systemu ONZ opartego na wartościach Agendy 2030 i globalnej solidarności. Polska wskazała na potrzebę działań na rzecz silniejszego i bardziej efektywnego multilateralizmu.

Wielokrotnie apelowano o reformy, wsparcie finansowe, rozwój ochrony zdrowia, walkę z nierównościami płciowymi, integrację SDGs w planowaniu krajowym oraz zwiększenie roli sektora prywatnego. Podkreślano też znaczenie współpracy, ochrony praw człowieka, edukacji, ochrony środowiska oraz roli lokalnych społeczności.

Reprezentanci grup interesów i społeczności, takich jak młodzież, osoby starsze, osoby z niepełnosprawnościami, społeczności autochtoniczne czy środowiska biznesowe, podkreślali potrzebę inkluzywnego podejścia, równości i pełnej realizacji Agendy 2030.

Przyjęcie Deklaracji Ministerialnej

W środę, 23 lipca pomimo braku jednomyślności, dyskusje i głosowania umożliwiły dalszy postęp – Deklaracja Ministerialna została przyjęta przeważającą większością głosów. Niektóre kraje zgłosiły swoje zastrzeżenia i wyraziły rozczarowanie brakiem konsensusu.

W trakcie głosowań odrzucono m.in. propozycje usunięcia zapisów dotyczących praw seksualnych i reprodukcyjnych oraz równości płci. Składano oświadczenia wyrażające rozbieżności dotyczące kwestii takich jak prawa reprodukcyjne, definicje dyskryminacji czy prawa związane z płcią, często podkreślając różnice kulturowe i prawne między państwami.

Podsumowanie Forum

Z końcem tegorocznego HLPF rozpoczął się ostatni etap 15-letniego okresu realizacji Agendy 2030 i jej 17 celów zrównoważonego rozwoju. Podczas Forum wybrzmiewału obawy o powolny postęp w realizacji większości celów oraz apele o pilne, skoordynowane działania. Mimo, że formalne dyskusje nad tym, co nastąpi po 2030 roku, mają rozpocząć się dopiero w 2027 r., w wypowiedziach uczestników Forum wyraźnie odczuwalna była presja czasu. Jak ujął to jeden z mówców: „Albo wspólnie będziemy świętować sukces w 2030 roku, albo będziemy musieli tłumaczyć przyszłym pokoleniom naszą porażkę”.

2025 UN Sustainable Development Goals Report pokazuje, że postępy są widoczne tylko w około 35% celów, z czego zaledwie 18% jest na dobrej drodze do realizacji. Dla kolejnych 35% odnotowano stagnację lub regres. Szczególnie słabo wypadają cele poddane tegorocznej ocenie: SDG 3 (dobre zdrowie i jakość życia), SDG 5 (równość płci), SDG 8 (wzrost gospodarczy i godna praca), SDG 14 (życie pod wodą) oraz SDG 17 (partnerstwa na rzecz celów), przy czym SDG 8 i 14 pozostają najbardziej opóźnione, a SDG 14 dodatkowo niewystarczająco dofinansowane.

Jako główne przeszkody na drodze realizacji wspomnianych celów wskazywano na brak finansowania, brak politycznej woli i zdolności instytucjonalnych, a także nakładające się globalne kryzysy — konflikty zbrojne, zmiany klimatyczne, inflację i skutki pandemii COVID-19. Zwracano także uwagę na strukturalne ograniczenia, takie jak rosnące zadłużenie oraz zmniejszające się środki na pomoc rozwojową w obliczu rosnących wydatków wojskowych.

Choć HLPF 2025 nie przyniósł przełomu, był  przestrzenią do oceny skutków trwających kryzysów i dynamicznych zmian geopolitycznych. Rosnące zainteresowanie dobrowolnymi krajowymi przeglądami (191 na 194 państw dokonało już przeglądu) oraz otwartość na dyskusję o przyszłości SDGs wskazują, że Forum pozostaje miejscem dającym  nowy impuls dla globalnych działań. Coraz częściej podkreśla się, że niezależnie od tego, czy wszystkie cele zostaną osiągnięte, HLPF przyczynia się do budowania impetu na rzecz transformacji. Jak podkreślił sekretarz generalny ONZ António Guterres: „Musimy zamienić impet w transformację”.