Co w trawie piszczy - cytrynowa piękność
24.10.2025
Podczas jednej z naszych rutynowych kontroli na liściach platana dostrzegliśmy coś wyjątkowego – jaskrawo cytrynową gąsienicę. Zaintrygowani tym znaleziskiem, zabraliśmy ją do biura, by przyjrzeć się jej z bliska.
Okazało się, że to gąsienica szczotecznicy szarawki (Calliteara pudibunda) – motyla z rodziny brudnicowatych. Dorosły owad przypomina nieco ćmę, co zawdzięcza swojemu szarawemu ubarwieniu i nocnemu trybowi życia.
Od gąsienicy do motyla
Dorosłe osobniki mają rozpiętość skrzydeł do 6 cm. Przednie skrzydła są biało-szare, a tylne – białawe z ciemniejszą przepaską. Motyl ma charakterystyczne, grzebykowate czułki i silne przednie odnóża, które w czasie spoczynku wysuwa przed siebie niczym małe „nóżki na straży”.
Samice składają nawet kilkaset jaj na korze drzew liściastych. Pod koniec czerwca wylęgają się gąsienice, które od razu biorą się do pracy – czyli żerowania. Na początku delikatnie „szkieletują” liście, później wygryzają w nich dziury, a w końcowym stadium zajadają się już całymi brzegami liści. W pierwszych tygodniach życia potrafią nawet… unosić się z wiatrem! Długie włoski na ich ciele działają wtedy jak maleńkie spadochrony.
Urodziwa, ale żarłoczna
Gąsienice szczotecznicy osiągają do 5 cm długości. Tuż po wylęgu są zielonkawo-szare i pokryte czarnymi włoskami. Z czasem ich kolor zmienia się na żółtozielony lub pomarańczowoczerwony, a na grzbiecie pojawiają się puszyste pędzelki włosków w odcieniach żółci, szarości lub czerni. Uwagę przyciąga też długi, różowawy „pędzelek” na końcu odwłoka – jakby ozdobny ogonek.
Ich ciało może mieć barwę od siarkowożółtej po niemal czarną, a aksamitne czarne wcięcia między segmentami ciała pięknie kontrastują z resztą ubarwienia, zwłaszcza gdy gąsienica się zwija.
Zimowy sen
Pod koniec września gąsienice schodzą do ściółki, gdzie zamieniają się w poczwarki. Tam, ukryte wśród liści, spędzają całą zimę – w oprzędach odpornych nawet na ekstremalne warunki. Poczwarki potrafią wytrzymać mróz do -30°C, a nawet kilka dni w wodzie! Późną wiosną, gdy robi się cieplej, z kokonu wychodzi motyl.
Pospolity mieszkaniec naszych lasów
Szczotecznica szarawka występuje w całej Polsce. Najchętniej żeruje na drzewach liściastych – buku, dębie, brzozie, wiązie i grabie, ale nie pogardzi też drzewami owocowymi. Największe szkody wyrządza w sierpniu i wrześniu, kiedy potrafi całkowicie ogołocić drzewa z liści. Na szczęście w przyrodzie nic nie dzieje się bez równowagi – populację motyla ograniczają pasożyty oraz wirusy, takie jak tzw. Krysztalica.
Tekst i zdjęcia: Ewelina Janota-Kołodziej
Korekta tekstu: Krzysztofa Frankowska
Źródła:
- Michalski, J. i in. (2015). Ważniejsze szkodniki owadzie. Nasze drzewa leśne, PAN.
- Kolk, A., Starzyk, J.R. (1996). Atlas szkodliwych owadów leśnych, MULTICO.
- Stocki, J. i in. (2008). Drzewa liściaste i owady na nich żerujące, MULTICO.
- Lepiforum.org
