Wojewódzki Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Katowicach

Czy będąc na spacerze, napotkaliście kiedyś krzewy pokryte pajęczyną? Na myśl jako pierwsze przychodzi, że jest to sprawka pająków. Dla osób bojących się pająków (tak jak i autorka artykułu), uspokajam – jest to sprawka motyli z rodziny namiotnikowatych.

Z początkiem maja spacerując po parku, zauważyłam na tarninie i głogu obecność przedstawiciela tej rodziny, a dokładnie gąsienic motyla (jak podejrzewam) Scythropia crataegella. W celu zaobserwowania dorosłego osobnika, zebrałam 3 gąsienice, które umieściłam w słoiku z gałązkami głogu. Wkrótce zauważyłam, że znaczna część wnętrza słoika została pokryta siecią. Jedna z gąsienic została pokryta kokonem, jak się później okazało była to sprawka parazytoida (pasożytniczy owad), który doprowadził do jej obumarcia. Pod koniec maja pojawił się dorosły osobnik pasożyta – przypuszczalnie przedstawiciel rodziny gąsieniczkowatych. Te owady składają jaja do wnętrza ciała gąsienic, a ich larwy rozwijają się w żywicielu, stopniowo go zabijając. Wydaje się to brutalne, jednakże to całkowicie naturalny element równowagi w przyrodzie. Tymczasem pozostałe dwie gąsienice przeobraziły się w poczwarki. Po około 12 dniach wyłoniły się motyle. Przez niemal cały dzień odpoczywały na pustych osłonkach, susząc skrzydła i nabierając sił. Za dnia były spokojne i przesiadywały na ścianach słoika, natomiast nocą stawały się bardziej aktywne.

A teraz kilka podstawowych informacji na temat Scythropia crataegella: niewielkie jasnobrązowe gąsienice pokryte włoskami osiągają do 14 mm długości, plotą jedwabistą sieć, wewnątrz której żyją – wyglądają jakby lewitowały. Duża część sieci pokryta jest ich odchodami.

Młode larwy żerują wewnątrz liści, tworząc korytarze lub komory. Następnie opuszczają je i żerują na zewnątrz liści. Po osiągnieciu dojrzałości, przeobrażają się w poczwarkę o czarnym kolorze z jasnymi plamami, która wisi głową na dół.

Dorosły osobnik pojawia się na przełomie czerwca i lipca oraz w sierpniu – wytwarza dwa pokolenia w ciągu roku. Jest to mały motyl/ćma o rozpiętości skrzydeł do 15 mm. Przednie skrzydła są białe z ciemnymi plamkami  i dwoma poprzecznie ułożonymi pasami dzielącymi skrzydła na trzy części. Tylne skrzydła są w całości szarobrązowe. Na głowie zauważyć można czuprynę białych nastroszonych łusek.

Motyle uaktywniają się w nocy i są przyciągane przez źródła światła. Można je spotkać w pobliżu roślin żywicielskich np. na ziemi lub pod liśćmi.

Scythropia crataegella występuje w niemal całej Europie. Żeruje głównie na głogu jednoszyjkowym, irdze zwyczajnej, śliwie tarninie, śliwie domowej, jabłoni domowej i gruszy pospolitej. Uszkadza liście co prowadzi do defoliacji i osłabienia roślin.

Tekst i zdjęcia: Ewelina Janota

Bibliografia:

• Hæggström, C.-A., 2013: The Hawthorn Moth Scythropia crataegella (Lepidoptera: Yponomeutidae) is probably fairly common in Mariehamn, Åland Islands, Finland. Entomol. Fennica 24: 122–128.
• Hæggström, C.-A., 2019: The Hawthorn Moth Scythropia crataegella (Lepidoptera: Yponomeutidae) in Mariehamn, Åland Islands, in 2010–2018. Memoranda Soc. Fauna Flora Fennica 95: 113–121. Helsinki.
• R. Shaw M., Horstmann K., L. Whiffin A., 2016: Two hundred and twenty-five species of reared western Palaearctic Campopleginae (Hymenoptera: Ichneumonidae) in the National Museums of Scotland, with descriptions of new species of Campoplex and Diadegma, and records of fifty-five species new to Britain. Entomologist’s Gazette 67: 177–222.
• https://bladmineerders.nl/parasites/animalia/arthropoda/insecta/lepidoptera/ditrysia/yponomeutoidea/yponomeutidae/scythropiinae/scythropia/scythropia-crataegella/
• http://www.ukflymines.co.uk/Moths/Scythropia_crataegella.php
• https://lepiforum.org/wiki/page/Scythropia_crataegella#Diagnose-Maennchen