Pełnomocnik Rządu
do Spraw Polityki Demograficznej

Zmiana kultury pracy skłania się do spojrzenia na potrzeby pracowników, które wiążą się z pragnieniem posiadania udanego życia rodzinnego. Szczęście na polu prywatnym i rodzinnym może być podstawą do utrzymywania zaangażowania i stawiania sobie ambitnych celów przez pracowników. Państwowe regulacje w zakresie prawa pracy wspierają godzenie ról zawodowych i rodzinnych, a polscy pracodawcy aktywnie reagują na wprowadzane zmiany.

W kierunku stabilności miejsc pracy

Jednym z kluczowych elementów równowagi w życiu rodzinnym i zawodowym jest posiadanie stabilnego zatrudnienia. Według raportu Employer Brand Research 2022, 67 proc. ankietowanych wskazało stabilność zatrudnienia jako najważniejszy czynnik wyboru pracodawcy[1]. Stabilność pracy nierzadko przesądza o decyzji posiadania potomstwa, dlatego tak szczególnie ważne są regulacje prawne, które sprzyjają zatrudnieniu na umowę na czas nieokreślony.

Według najnowszych przepisów pracownik, który co najmniej 6 miesięcy jest zatrudniony na umowę o pracę na czas określony, może raz w roku kalendarzowym wystąpić do pracodawcy o zmianę umowy na czas nieokreślony. Pracodawca, który odmówi zmiany takiej umowy, jest zobowiązany uzasadnić swoją odmowę na piśmie. Dodatkowo, pracownicy, którzy są zatrudniani na umowę na czas określony, muszą otrzymać uzasadnienie takiej formy zatrudnienia od pracodawcy.

Elastyczne formy pracy – większe możliwości dla rodziców

Praca elastyczna, która może polegać na dowolności rozpoczynania i kończenia pracy, zadaniowego podejścia do obowiązków, ale również praca w trybie zdalnym lub hybrydowym, to rozwiązania, które są szczególnie niezbędne pracującym rodzicom.

W Kodeksie pracy zostały wprowadzony przepis, według którego pracownik wychowujący dziecko do lat 8, ma możliwość wystąpienia o elastyczną organizację pracy. Elastyczność miałaby polegać na możliwości podejmowania pracy w trybie zdalnym lub hybrydowym.

Wydłużeniu ulega okres zakazu zatrudniania w nadgodzinach – teraz zamiast 4 lat, zakaz ten obowiązuje do 8 lat po urodzeniu dziecka, o ile pracownik nie wyrazi na to zgody. Zakaz obejmuje również pracę w porze nocnej, w systemie przerywanego czasu pracy oraz w delegacji poza miejsce stałej pracy.

Nowością jest możliwość zwolnienia się z pracy z powodu działania siły wyższej. Obejmuje to przypadki pilnych spraw rodzinnych spowodowanych np. chorobą lub wypadkiem. Takie zwolnienie ma wymiar od 2 dni do 16 godzin, z zachowaniem prawa do połowy wynagrodzenia.

Urlopy i zasiłki rodzicielskie – co nowego?

Nowe regulacje wprowadziły także podwyższenia zasiłku macierzyńskiego:

- do 70 proc. za okres urlopu rodzicielskiego

- do 81,5 proc. za okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego

Kolejną nowością jest wydłużenie urlopu rodzicielskiego o 9 tygodni (teraz łączenie 41 tygodni urlopu). Z 9 tygodni będą mogli skorzystać wyłącznie ojcowie i analogicznie dla matek wprowadzono nieprzenaszalny okres 9 tygodni urlopu rodzicielskiego.

Kodeks pracy wprowadza również bezpłatny urlop opiekuńczy w wymiarze 5 dni. Taki urlop przysługuje, gdy jest potrzeba zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym. Sytuacja dotyczy opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych.

Jak zauważa Donata Hermann – ekspert ds. prawa pracy, autorka bloga i vloga “Kadry w pigułce” – Projektowanych jest wiele zmian nie tylko w przepisach ustawy Kodeks pracy, ale w wielu innych ustawach mających korzystanie wpływać na poprawę jakości życia, dzięki zapewnieniu narzędzi do zachowania tzw. work-live balans. Wprowadzenie elastycznych form zatrudnienia, wydłużenie urlopu rodzicielskiego, dodatkowy urlop opiekuńczy to elementy wzmacniające kulturę przyjazną rodzinie. Wprowadzenie zasad uporządkowujących pracę w formie zdalnej w przepisach ustawy, zapewni ochronę prawną zarówno pracowników jak i pracodawców. W projekcie Kodeksu pracy zawarte są te regulacje umożliwiające wykonywanie pracy zdalnej okazjonalnie.  Na wniosek pracownika ma być ona możliwa do 24 dni w roku kalendarzowym. Coraz więcej mówi się o skróceniu średniotygodniowej normy czasu pracy, jak i skróceniu tygodnia pracy. Wszystkie działania mające wpływać na kulturę pracy przyjazną rodzinie mają pozytywnie wpływać na samopoczucie pracowników prowadząc do poprawy stanu zdrowia Polaków i zapobiegania wypaleniu zawodowemu, a tym samym zmniejszeniu wykorzystywania zwolnień lekarskich oraz zmniejszenia wypadków przy pracy. – podsumowuje Donata Hermann.

Dobrowolne inicjatywy pracodawców

Nie tylko instytucje rządowe dają impuls do zmian w kulturze pracy w kierunku utrzymywania równowagi pomiędzy życiem rodzinnym i zawodowym. Już wielu pracodawców na podstawie własnych doświadczeń przekonało się, że takie rozwiązania przekładają się na zaangażowanie i produktywność pracowników, co ma przełożenie na ogólne wyniki przedsiębiorstwa i wysoką lojalność zespołu.

• Coraz więcej firm oferuje elastyczne godziny rozpoczynania pracy, a niektóre duże firmy tworzą przy swoich zakładach przedszkola pracownicze.
• Pracodawcy zwiększają liczbę płatnych dni w ramach urlopów rodzicielskich oraz podejmują działania w kierunku równej opieki rodzicielskiej, poprzez wprowadzanie minimalnego standardu urlopów rodzicielskich.
• Innymi formami wsparcia jest dofinansowanie kosztów wyjazdów dla dzieci lub organizacja kolonii dla dzieci swoich pracowników.
• Bardzo często zamiast tradycyjnych imprez dla pracowników, firmy decydują się na organizację wydarzeń o charakterze rodzinnym.
• Niektórzy pracodawcy decydują się na udzielenie urlopu w szczególnie istotne dni
  z perspektywy rodziców – np. dzień wolny od pracy w dniu rozpoczęcia roku szkolnego
• Pracodawcy udostępniają merytoryczne treści związane z rodzicielstwem poprzez organizowanie webinarów, warsztatów kompetencji rodzicielskich realizowanych w ramach godzin pracy
• Firmy biorą pod uwagę pracowników przebywających na dłuższych urlopach w długoterminowych planach szkoleniowych
• W firmach uruchamiane są kompleksowe programy dla rodziców, których celem jest ułatwienie powrotu do pracy po dłuższej przerwie oraz zapoznanie ze wszelkimi rozwiązaniami prorodzinnymi, które zakład pracy oferuje, często w tych programach jest szkolenie w zakresie dodatkowych umiejętności i kompetencji.