Państwowe Liceum Sztuk Plastycznych im. W. Kossaka w Łomży

Z początkiem września rozpoczęliśmy projekt edukacyjno – artystyczny nagrodzony w V edycji Konkursu Program Grantowy "Wena" pt. „Co słychać w sztuce?” organizowany przez Fundację Rodziny Staraków/ Spectra Edu.
Naszym działaniom nadaliśmy tytuł:
 „Ludzka Natura, Twórcza Natura – jak widzieć siebie i świat”.

Jak widzimy świat? 
Żyjemy w dynamicznej zmiennej rzeczywistości pełnej wzorców widzenia, opartej na estetyzowaniu. Kultura wizualna określa, jak mamy widzieć świat i siebie. Rzeczy, fakty, zdarzenia nie są określane przez naturę, lecz przez ludzką percepcję oraz język, który niejednokrotnie zubaża i określa rzeczywistość. Schematy myślenia, które proponuje ‘zachodni umysł’ nierozerwalnie związany z akademicką i naukową metodą badawczą określają tylko to, co można nazwać, zapisać lub udowodnić, nadają sens światu opierając się o to, co o nim wiemy. Takie spojrzenie Alan W. Watts nazywa „kodowaniem przekazu”.
 Kolejnym zjawiskiem, jakie obserwujemy jest rozwój technologia, która stworzyła możliwość nadprodukcji obrazów, zwłaszcza własnych wizerunków, miejsc, wydarzeń.  Sztuczna inteligencja potrafi przecież w tak krótkim czasie wygenerować obrazy naśladujące dowolny styl twórcy, stworzyć fotografię tak dobrze imitującą rzeczywistość. W tym roku zdjęcie wygenerowane przez algorytm zdobyło nagrodę w konkursie Sony Word Photography Award w otwartej kategorii kreatywnej. Twórca Boris Eldagsen odmówił przyjęcia nagrody, stawiając pytania, czym jest kreacja i kto jest kreatorem? Tu nasuwa się również myśl Nicholasa Mirzoeff, że współczesne życie toczy się na ekranie i poprzez niego widzimy siebie. Przeglądamy się w ekranach telefonów, zmodyfikowanych obrazach wygenerowanych przez sztuczną inteligencję.

Jako twórcy stawiamy pytania:
Jak zobaczyć na nowo?
W czym się oglądać?
Jak widzieć, a nie tylko zobaczyć?
Jak w tej gonitwie obrazu, zatrzymać maszynę i wrócić do natury tworzenia?
Gdzie szukać inspiracji źródła twórczej natury ?
Jak  widzieć nie przetwarzając przez: algorytmy, programy, apki?

W czym można się przejrzeć?

Na myśl przychodzi symbolika lustra jako obiektu, w którym można się zobaczyć:
„Lustro jest całkowicie pozbawione ego i umysłu. Gdy pojawia się kwiat, ukazuje odbicie kwiatu, gdy pojawia się ptak - odbicie ptaka. Piękny przedmiot ukazuje jako piękny, szpetny jako szpetny. Wszystko jawi się takim, jakim jest. Co się tyczy lustra, nie ma w nim miejsca na rozróżniający umysł ani samoświadomość. Gdy coś się pojawia, lustro ukazuje odbicie; kiedy przedmiot znika, pozwala mu zniknąć bez śladu.”
Istotą lustra jest zatem brak klasyfikacji, ocen tego co piękne a co brzydkie - rzeczywistość postrzega świadomym, nie oceniającym okiem – zwyczajnie odbiera, notuje przestrzeń.
Próby stworzenia takiego wyrazu artystycznego, odpowiadającego idei zwierciadła, można dopatrzeć się w technice fotogramu czy cyjanotypii.

Cele projektu:
Celem projektu jest obserwacja natury w jej procesach tworzenia.

Działanie obejmuje stworzenie instalacji artystycznych wpisanych i  związanych z obszarem Puszczy Zielonej znajdującej się w najbliższej okolicy. W tym celu młodzież odbędzie dłuższe i krótsze wędrówki w poszukiwaniu inspirujących miejsc,  miejsc które tak pięknie opisywał Adam Chętnik już w dziele z 1932 r .
Istotą jest tu podróż dosłowna, która stanie się inspiracją do dialogu na temat procesu i podróży artystycznej. W artystycznym akcie twórczym, zgodnym z prawami natury, chcemy zbadać i uwiecznić obraz fauny i flory terenów wokół rzeki Pisy i Narwi.
Do realizacji działań artystycznych użyte zostaną różne media plastyczne: cyjanotypii, złocenie szlagmetalem, i klisze (przezroczyste folie)  na których młodzi twórcy będę mogli dodawać komentarz rysunkowy.
Elementy natury: sosny, świerki, dęby, modrzewie, brzozy, cisy, olszyny, paprocie, trawy, zióła, owoce jagód, mchy, szczaw, wiechlina łąkowa, zostaną za pomocą tych technik naświetlone przez światło słoneczne na kamienie lub pnie ściętych, starych drzew. Działania będą związane z refleksja na temat miejsca, w którym będą tworzyć młodzi artyści. W wyniku tych działań powstaną obiekty, które będą  integralną częścią danego miejsca.
Prezentowane prace staną się intymnym portretem stanu Puszczy Zielonej  oddającym niesamowitą różnorodność  krajobrazu  jak również zmian jakie w nim zachodzą. Będą również obrazem procesu współtworzenia twórcy wraz z naturą, gdzie ważną rolę stanowi kreacja ale również przypadek.
 W efekcie powstanie mapa z zaznaczonymi punktami,  gdzie dane prace, stanowiące część krajobrazu, można oglądać. Poddane na naturalne warunki atmosferyczne, będą ulegały naturalnemu rozkładowi tym samym stanowiąc refleksję o przemijalności zjawisk.

Jakie wątki porusza projekt? "Ludzka natura, twórcza natura - jak  widzieć siebie i świat". 

• To obserwacja, badanie natury w kontekście, jak tworzy natura, jak komponuje przestrzeń tworząc określone układy, jak operuje kolorem, jak bogata jest w struktury i faktury, formy i kształty.(Bywa przecież nieprzewidywalna, ale również pełna harmonii, przegląda się w kroplach rosy, strumieniach, rzekach.) 
• Podróż jako proces twórczy, gdzie istotna jest droga a nie cel.
• Refleksja nad zmieniają się przyrodą Puszczy Zielonej, zjawiskami, jakie w niej zachodzą. (wykorzystanie badań procesu zmian na podstawie opisów tamtejszej przyrody przez  Adama Chętnika.)
•  Czy natura może być inspirująca w procesie tworzenia? Czy jest możliwe współtworzenie z naturą

 

Młodzież zrealizuje swoje projekty wykorzystując funkcję zwierciadła, które oddaje proces cyjanotypii czyli techniki odciskania, naświetlania przez słońce elementów natury, złocenie szlagmetalem w nawiązaniu do lustra i odbicia. Za podłoże do tych działań użyje kamieni, starych pni, ściętych konarów naturalnie wpisanych w krajobraz otoczenia. Artyści w te projekty mogą również wpisać swój portret.

Jakie cele projekt stawia przed twórcą i widzem?

• Nasze działanie współtworzone jest z naturą - nie ma tu nowoczesnych technologii czy sztucznej inteligencji.
• Twórca odbija rzeczywistość, nie kopiuje.
• Komponuje, układa nie stosuje algorytmów.
• Proces twórczy jest istotny, nie tylko sam efekt końcowy
• By obejrzeć dzieło trzeba przyjść do puszczy nie da się go doświadczyć tylko wirtualnie.
• Nasze  działania i  wytwory będą ulegały naturalnemu rozkładowi.
• Dzieło istnieje naprawę, nie tylko wirtualnie.
• Artysta zadaje pytania, nie daje odpowiedzi - otwiera na dyskusję

Nasz projekt to podróż artystyczna.
Wybór trasy drogi inspirowany był badaniem Kurpi Zielonych oraz książką ‘Biblioteczka wycieczkow’ Adama Chętnika.
(Adam Chętnik – polski etnograf, muzealnik, działacz społeczny i polityczny. Miłośnik i badacz kultury kurpiowskiej, autor książek poświęconych Kurpiom Puszczy Zielonej, założyciel Skansenu Kurpiowskiego w Nowogrodzie. Jego dorobek naukowy liczy ponad 100 prac)