Państwowe Liceum Sztuk Plastycznych im. C. K. Norwida w Lublinie

12 lutego mieliśmy zaszczyt gościć w PLSP prof. Marka Piwowarczyka – kierownika Katedry Filozofii Religii KUL. Spotkanie z wybitnym znawcą filozofii procesu, w którym uczestniczyli uczniowie klas pierwszych, nosiło intrygujący tytuł: „Czy będę tym samym człowiekiem po zakończeniu tych warsztatów?”. Wydarzenie odbyło się w ramach współpracy naszej szkoły z Wydziałem Filozofii KUL.

Profesor Piwowarczyk przybliżył uczestnikom problem tożsamości osobowej. Odnosząc się do tytułowego pytania – „Czy będę tym samym człowiekiem po zakończeniu tych warsztatów?” – zauważył, że wielu współczesnych filozofów analitycznych odpowiedziałoby na nie przecząco. Według nich człowiek jest ciałem, a ciało to nic innego jak zbiór cząstek elementarnych. Ponieważ nasz organizm nieustannie wymienia materię z otoczeniem, ciągle tracimy pewne cząstki i zyskujemy nowe. Nie jesteśmy więc stale tym samym zbiorem cząstek.

Jedną z reakcji na powyższe rozumowanie jest koncepcja, wedle której człowiek nie jest ciałem, lecz „rzeczą duchową”, np. duszą, która w tajemniczy sposób posiada ciało i pozostaje niezmienna, mimo że ciało podlega ciągłym zmianom.

Istnieje jednak stanowisko pośrednie, zgodnie z którym człowiek, będąc zarówno bytem cielesnym, jak i duchowym, mimo zachodzących w nim zmian zachowuje swoją tożsamość. To właśnie to stanowisko przybliżył uczniom profesor Piwowarczyk, odwołując się do koncepcji analitycznych substancjalistów i procesualistów.

Analityczni substancjaliści to filozofowie, którzy w ramach tradycji filozofii analitycznej przyjmują, że człowiek to nie tylko zbiór cech czy procesów zachodzących w ciele i umyśle, ale trwała substancja, która pozostaje tą samą osobą mimo zmian.
Z kolei procesualiści to przedstawiciele filozofii procesu. W ich ujęciu człowiek nie jest trwałą substancją, lecz dynamicznym procesem, który rozciąga się w czasie. Jego tożsamość wynika z ciągłości faz czasowych, czyli następujących po sobie momentów istnienia – zarówno biologicznych (zmiany w ciele), jak i psychicznych (ewolucja świadomości).

Spotkanie z prof. Piwowarczykiem było inspirującą refleksją nad naturą ludzkiej tożsamości. Uczniowie mieli okazję poznać różne filozoficzne koncepcje na ten temat i zastanowić się, co sprawia, że mimo zmian pozostajemy sobą. Pytania o tożsamość osobową są wciąż aktualne i skłaniają do głębszych przemyśleń.

Mariusz Orłowski