Program "Znamię! Znam je?"

„Znamię! Znam je?” – jest to krajowy program edukacyjny kierowany do uczniów szkół ponadpodstawowych. Celem programu jest upowszechnienie wśród młodzieży szkół ponadgimnazjalnych wiedzy z zakresu profilaktyki czerniaka.

Czerniak jest nowotworem złośliwym skóry, wywodzącym się z mielocytów – komórek pigmentowych wytwarzających barwnik zwany melaniną, który powoduje, że skóra ciemnieje przy kontakcie z promieniowaniem ultrafioletowym. Czerniaki najczęściej pojawiają się na skórze ale także w obrębie ust, nosa oraz gałki ocznej. Charakteryzuje się bardzo szybkim i agresywnym wzrostem oraz wczesnymi i licznymi przerzutami.

Czerniak stanowi tylko 6% nowotworów skóry, ale aż 80% chorych umiera z powodu choroby.
Liczba zachorowań na czerniaka w Polsce podwaja się co 10 lat.
Średni czas przeżycia od momentu diagnozy to 6 - 8 miesięcy.
Najczęściej chorują mężczyźni w wieku ok. 50 lat – jest to wynik wieloletniej niewłaściwej ekspozycji na słońce.
Czerniak jest jednym z najczęstszych nowotworów u nastolatków, którzy często korzystają z solarium, nie stosują filtrów słonecznych i przebywają na słońcu w godzinach największego napromieniowania.

Około 25% Polaków ma jasną lub bardzo jasną karnację, która łatwo ulega poparzeniom słonecznym. Osoby te w ogóle nie powinny korzystać z kąpieli słonecznych. Dodatkowo około 40% ma jasną karnację, która mimo że jest bardziej odporna na promieniowanie słoneczne, nadal jest to fenotyp, który mieści nasz naród w grupie o wysokim ryzyku zachorowania na czerniaka.

Najbardziej narażone na rozwój czerniaka są osoby:

o jasnych i rudych włosach
o jasnych oczach
o jasnej lub bardzo jasnej cerze
z piegami i/lub znamionami
które słabo tolerują słońce
opalają się z dużym trudem lub w ogóle
u których w rodzinie występował czerniak

Grupą szczególnie narażoną są dzieci, których skóra nie jest jeszcze dojrzała i nie jest w stanie bronić się przed silnym promieniowaniem słonecznym. Oparzenia słoneczne wśród dzieci zwiększają dwukrotnie ryzyko wystąpienia czerniaka w przyszłości.

Profilaktyka czerniaka:

Nie opalaj się w solarium – jest to główny czynnik wywołujący czerniaki u młodych ludzi.
Unikaj przebywania na słońcu w godzinach 11:00 – 16:00.
Ochrona skóry – stosuj kremy z filtrem, noś czapkę i okulary przeciwsłoneczne latem nawet w pochmurne dni.
Raz w miesiącu oglądaj swoja skórę – sprawdź, czy twoje znamiona się nie zmieniają bądź czy nie pojawiły się nowe.
Jeśli zauważysz coś podejrzanego, udaj się do dermatologa bądź chirurga – onkologa.
Przynajmniej raz w roku odwiedzaj dermatologa bądź chirurga – onkologa w celu sprawdzenia, czy wszystko w porządku.

Cele programu:

upowszechnienie wiedzy na temat czerniaków,
budowanie postaw prozdrowotnych u młodzieży ponadgimnazjalnej,
nabycie przez uczniów umiejętności rozpoznawania czerniaka,
nauczenie regularnego samobadania skóry,
przekazanie wiedzy o czynnikach podnoszących ryzyko zachorowania na czerniaka oraz zasadach ochrony przed tym nowotworem.