Krztusiec - jedno szczepienie - podwójna ochrona
21.03.2025
Od 15 października 2024 r. kobiety w ciąży mogą bezpłatnie zaszczepić się przeciw krztuścowi w przychodniach podstawowej opieki zdrowotnej (POZ). To szczepienie chroni zarówno kobietę w ciąży, jak i po porodzie oraz noworodka przed zachorowaniem i hospitalizacją w pierwszych miesiącach życia.
Krztusiec, dawniej koklusz, to ostra choroba zakaźna, która jest wywoływana przez bakterie Bordetella pertusis. Charakterystycznym objawem dla tej choroby, jest przede wszystkim silny, męczący kaszel o charakterze napadowym, któremu towarzyszyć mogą napady bezdechu i wymioty po napadach kaszlu. Kaszel utrzymuje się nawet do kilku miesięcy. Infekcja Bordetella pertusis może występować zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. Zwykle dotyczy osób, które nie uzyskały pełnego cyklu szczepień profilaktycznych.
Zakażenie przenosi się droga kropelkową. Infekcja dotyczy układu oddechowego i rozwija się, gdy pałeczka krztuśca dostanie się do organizmu. Wówczas patogen zaczyna wytwarzać toksynę, która powoduje uszkodzenia komórek w obrębie błon śluzowych m.in. tchawicy i oskrzeli. Uszkodzenie nabłonka dróg oddechowych i wydzielanie gęstego, lepkiego śluzu silnie pobudza odruch kaszlowy. Z tego powodu napady kaszlu stanowią cechę charakterystyczną infekcji krztuścem. Chory człowiek stanowi źródło zakażenia dla innych.
W przebiegu choroby wyróżnić można kilka etapów. Pierwszy to okres nieżytowy trwający 1-2 tygodnie, wtedy obserwuje się objawy grypopodobne i towarzyszący suchy kaszel. W tym okresie choroba jest najbardziej zaraźliwa. Następnie rozwija się okres napadowego kaszlu (4-6 tydz), w którym występuje napadowy kaszel z objawami duszności, wykrztuszaniem wydzieliny i wymiotami. Napadom może towarzyszyć obrzęk i zasinienie twarzy, wybroczyny na twarzy i spojówkach. U niemowląt i małych dzieci może wystąpić bezdech i uogólnione drgawki. W trakcie kaszlu występować może świst wdechowy przypominający pianie koguta .Napady kaszlu są bardzo wyczerpujące. Później następuje okres zdrowienia (3-4 m-sce) – kaszel powoli ustępuje, okresowo podczas wysiłku lub innego zakażenia może się nasilić. Należy podkreślić, że u dorosłych występuje przewlekły, niecharakterystyczny kaszel, który utrudnia rozpoznanie i opóźnia wdrożenie leczenia antybiotykami. Utrzymujący się ponad 2 tygodnie kaszel stanowi wskazanie do diagnostyki w kierunku krztuśca.
Leczenie polega na podaniu odpowiednich antybiotyków. Pozwala ono zmniejszyć ryzyko ciężkiego przebiegu choroby, zwłaszcza gdy zostało odpowiednio wcześnie wdrożone.
Przed zachorowaniami lub ich ciężkim przebiegiem choroby można chronić się poprzez szczepienia ochronne. W Polsce szczepienie dzieci przeciwko krztuścowi jest obowiązkowe w ramach Programu Szczepień Ochronnych. Podawana jest szczepionka skojarzona przeciw błonicy, krztuścowi i tężcowi w jednym wstrzyknięciu. Schemat szczepienia podstawowego obejmuje podanie 4 dawek szczepionki dzieciom w 2,4,6 i 16-18 miesiącu życia. Ponieważ z biegiem czasu obserwuje się spadek poziomu odpowiedzi odpornościowej stosuje się podawanie dawki przypominającej szczepionki w 6 i 14 roku życia.
Dla utrzymania odpowiedniego poziomu uodpornienia zalecane też jest podanie dawki przypominającej szczepienia w 19 roku życia i powtarzanie co ok. 10 lat.
Ważne!
Kobiety w ciąży mogą zaszczepić się przeciwko krztuścowi. Szczepienie zalecane jest pomiędzy 27 a 36 tygodniem ciąży. Jest ono bezpłatne i wykonać je można w poradni POZ, po wcześniejszej kwalifikacji przez lekarza. Dzięki szczepieniu ochronę zyska i matka i dziecko w pierwszych tygodniach życia.
W przypadku ciąży zagrożonej szczepienie można wykonać już od 20 tygodnia ciąży, o czym decyduje lekarz prowadzący.
U noworodków i niemowląt koklusz może mieć bardzo ciężki przebieg i stanowić zagrożenie dla zdrowia i życia. Przechorowanie obarczone jest też dużym ryzykiem powikłań.
