Zdrowie roślin #EUChooseSafeFood
10.11.2022
Czy agrofagi zagrażają naszym systemom żywnościowym?
Rośliny mają fundamentalne znaczenie dla życia człowieka. Dostarczają bowiem tlenu, żywności, ubrań, schronienia i leków — i potrzebują naszej ochrony.
Przedostanie się do Europy nowych, szkodliwych dla roślin agrofagów i ich rozprzestrzenienie się w uprawach może mieć bardzo poważne konsekwencje. Przykładowo, bakteria Xylella fastidiosa zawleczona do Włoch z Kostaryki w 2008 roku wraz z roślinami kawy, zaatakowała i zniszczyła następnie miliony drzew oliwnych.
Do agrofagów zaliczamy przede wszystkim chwasty, ślimaki, owady, roztocza, nicienie, grzyby, bakterie i wirusy. Co roku do Europy przedostaje się przy tym szereg nowych agrofagów, najczęściej wraz z towarami będącymi przedmiotem handlu międzynarodowego. Niektóre z nich zadomowiają się, stwarzając szkody w uprawach roślin.
Na zdrowie roślin wpływ mają także zmiany klimatyczne. Mogą one bowiem prowadzić do zmian w biologii agrofagów, jak i w fizjologii roślin - zwiększając ich wrażliwość na szkodniki i choroby. Do zmian klimatycznych mogą przyczyniać się też same agrofagi, powodując obumieranie drzew, jak miało to miejsce np. we Włoszech, ograniczając w ten sposób wiązanie dwutlenku węgla z atmosfery.
Unia Europejska przyjęła zatem szereg rozwiązań zapobiegających introdukcji potencjalnie niebezpiecznych agrofagów. Najważniejsze z nich to zakaz wwozu towarów roślinnych mogących przenosić agrofagi czy też objęcie takich towarów wymaganiami kwarantannowymi — dotyczy to w szczególności roślinnego materiału rozmnożeniowego — aby mieć gwarancję, że towary takie są wolne od agrofagów. Wprowadzono także systemy certyfikacji fitosanitarnej i „paszportowania roślin”, dzięki czemu możliwe jest wprowadzanie do Unii Europejskiej i przemieszczanie na jej terytorium wyłącznie zdrowych roślin. Jeśli pomimo tego nowy agrofag przedostanie się na terytorium Unii Europejskiej — podejmowane są działania w celu jego eliminacji.
— Dzięki ścisłej kontroli i ochronie zdrowia roślin, w oparciu o badania naukowe, możemy nadal cieszyć się zdrową żywnością, roślinami, lasami i ogrodami — podkreśla Giuseppe Stancanelli, specjalista EFSA ds. zdrowia roślin.
Panel Zdrowia Roślin w ramach EFSA prowadzi ocenę ryzyka stwarzanego przez agrofagi, z wykorzystaniem w tym celu szerokiego wachlarza ekspertyz i najnowszej wiedzy naukowej, udzielając w ten sposób wsparcia tak Komisji Europejskiej, jak i państwom członkowskim.
Inne działania w powyższym zakresie dotyczą: skanowania horyzontalnego — przewidywania przyszłych zagrożeń ze strony agrofagów, poprzez śledzenie informacji w światowych mediach i literaturze naukowej; monitorowania agrofagów — wspierania państw członkowskich w planowaniu kontroli występowania agrofagów poprzez przekazywanie im odpowiednich narzędzi, jak wytycznych do kontroli oraz narzędzi statystycznych; priorytetyzacji szkodników — wesparcia krajów członkowskich w sporządzaniu strategii ochrony roślin poprzez wskazanie 20 agrofagów, które stanowią największe zagrożenie; roślin wysokiego ryzyka — opracowania listy roślin objętych zakazem wwozu do Unii Europejskiej do czasu wykonania pełnej oceny ryzyka i określenia bezpiecznych warunków importu.