Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Skarżysku Kamiennej

Szkodliwe czynniki biologiczne mogące być przyczyną zakażenia, alergii lub zatrucia obejmują:
drobnoustroje komórkowe, w tym zmodyfikowane genetycznie;

a) jednostki bezkomórkowe zdolne do replikacji lub przenoszenia materiału genetycznego, w tym zmodyfikowane genetycznie;
b) hodowle komórkowe;
c) pasożyty wewnętrzne człowieka.

Klasyfikacja i wykaz szkodliwych czynników biologicznych oraz wykaz prac narażających pracowników na działanie czynników biologicznych określono w załączniku nr 1 i 2 do rozporządzenia w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki1, które wraz z aktami zmieniającymi, znaleźć można:
Internetowy System Aktów Prawnych (ISAP)
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20050810716

Jeżeli w środowisku pracy występują mikroorganizmy o nieustalonej przynależności gatunkowej, co do których istnieje podejrzenie, że mogą wykazywać właściwości chorobotwórcze, pracodawca, w zakresie swojej właściwości, zapewnia środki zapobiegawcze, przewidziane dla szkodliwego czynnika biologicznego zakwalifikowanego do najwyższej grupy zagrożenia.

Pracodawca dokonuje oceny ryzyka zawodowego, uwzględniając w szczególności:

1. klasyfikację i wykaz szkodliwych czynników biologicznych;
2. rodzaj, stopień oraz czas trwania narażenia na działanie szkodliwego czynnika biologicznego;
3. informację na temat:
   a) potencjalnego działania alergizującego lub toksycznego szkodliwego czynnika biologicznego,
   b) choroby, która może wystąpić w następstwie wykonywanej pracy,
   c) stwierdzonej choroby, która ma bezpośredni związek z wykonywaną pracą;
4. ​​​​​​wskazówki organów właściwej inspekcji sanitarnej, Państwowej Inspekcji Pracy oraz jednostek służby medycyny pracy.

W zakładach opieki zdrowotnej i zakładach leczniczych dla zwierząt pracodawca uwzględnia ponadto:

1. informację na temat potencjalnego występowania szkodliwego czynnika biologicznego u pacjenta lub zwierzęcia oraz w materiale i próbkach od nich pobranych;
2. zagrożenie ze strony szkodliwego czynnika biologicznego, o którym wiadomo, że jest obecny lub którego obecność jest podejrzewana u pacjenta lub u zwierzęcia oraz w materiałach i próbkach od nich pobranych;
3. ryzyko wynikające z rodzaju pracy.

Ocena ryzyka, powinna być aktualizowana w szczególności w odniesieniu do zmian mających znaczenie dla zdrowia pracowników w miejscu pracy.

Zachęcamy Państwa do zapoznania się z materiałami znajdującymi się na stronach internetowych z zakresu OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO:

• Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia Pracy
  https://oira.osha.europa.eu/pl/what-is-risk-assessment
  https://osha.europa.eu/en/publications/review-specific-work-related-diseases-due-biological-agents
  https://osha.europa.eu/pl/tools-and-resources/oira
   
• Centralnego Instytutu Ochrony Pracy – Państwowego Instytutu Badawczego
  https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/pl?_nfpb=true&_pageLabel=P17600564961351869251623&html_tresc_root_id=12125&html_tresc_id=12302&html_klucz=12125
   
• Instytutu Medycyny Pracy imienia prof. dra Jerzego Nofera w Łodzi
  https://www.imp.lodz.pl/zaklad-bezpieczenstwa-chemicznego

oraz strony internetowej Narodowego Programu Zdrowia https://npz.net.pl/ekspozycja-zawodowa/ i zamieszczonych tam opracowań:

• wytyczne do oceny ryzyka zawodowego w odniesieniu do szkodliwych czynników biologicznych 30.11.2022
• szablonu oceny ryzyka – format MS Word i MS Excel.

Jeżeli w środowisku pracy występują mikroorganizmy genetycznie zmodyfikowane, co do których istnieje podejrzenie, że mogą wykazywać właściwości chorobotwórcze, pracodawca, w zakresie swojej właściwości, zapewnia warunki określone w przepisach ustawy³ o organizmach genetycznie zmodyfikowanych.

Rozróżniany jest:

• niezamierzony charakter ekspozycji - pracownik jest narażony na działanie czynnika biologicznego w związku z obecnością źródła czynników biologicznych, którego obecność jest ściśle związana z procesem pracy (np. w przypadku służby zdrowia źródłem czynników biologicznych jest pacjent oraz potencjalnie zakaźny materiał biologiczny; w leśnictwie źródłem czynników biologicznych są zwierzęta i kleszcze; w zakładach gospodarki odpadami - odpady; w archiwach - przechowywane akta etc.)²
• celowy charakter ekspozycji – pracownik wykonuje czynności w bezpośrednim kontakcie z danym czynnikiem biologicznym, zna przynależność taksonomiczną oraz właściwości i możliwe skutki zdrowotne (np. użycie szczepu wzorcowego w laboratorium lub placówce badawczej, zastosowanie określonego szczepu w procesie przemysłowym)²

Informację dotyczącą użycia szkodliwego czynnika biologicznego w celach naukowo-badawczych, diagnostycznych lub przemysłowych - celowy charakter ekspozycji - pracodawca przekazuje właściwemu inspektorowi sanitarnemu tj. państwowemu powiatowemu inspektorowi sanitarnemu:

• co najmniej 30 dni przed dniem użycia po raz pierwszy szkodliwego czynnika biologicznego zakwalifikowanego do grupy 2-4 zagrożenia;
• w każdym przypadku, gdy zachodzą istotne zmiany mające znaczenie dla bezpieczeństwa i zdrowia pracownika w miejscu pracy;
• w ciągu 30 dni po zakończeniu działalności przez przedsiębiorstwo lub zakład;
• niezwłocznie, w przypadku każdej awarii lub wypadku, które mogły spowodować uwolnienie się szkodliwego czynnika biologicznego zakwalifikowanego do grupy 2-4 zagrożenia.

Zalecamy wykorzystanie formularza przygotowanego przez Instytut Medycyny Pracy imienia prof. dra Jerzego Nofera w Łodzi celem przekazania informacji dotyczącej użycia szkodliwego czynnika biologicznego w celach naukowo-badawczych, diagnostycznych lub przemysłowych (celowy charakter ekspozycji):