Podstawowe informacje oraz wykaz podmiotów uprawnionych do dokonywania pomiarów średniorocznego stężenia promieniotwórczego radonu
28.02.2025
Radon – podstawowe informacje
Radon jest gazem promieniotwórczym powszechnie występującym naturalnie w środowisku: w podłożu, wodzie i powietrzu. Wraz z powietrzem radon przenika do wnętrza budynków, gdzie może gromadzić się w zamkniętych przestrzeniach. Oddychanie powietrzem zawierającym radon jest drugim po paleniu tytoniu czynnikiem decydującym o zapadalności na nowotwór złośliwy płuc.
Informacje dla pracodawców
Kodeks pracy nakłada na pracodawcę obowiązek ochrony zdrowia i życia pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki (art. 207 §2).
Pracodawca jest obowiązany chronić pracowników przed promieniowaniem jonizującym, pochodzącym ze źródeł sztucznych i naturalnych, występujących w środowisku pracy (art. 223 §1). Przy czym dawka promieniowania jonizującego pochodzącego ze źródeł naturalnych, otrzymywana przez pracownika przy pracy w warunkach narażenia na to promieniowanie, nie może przekraczać dawek granicznych, określonych w odrębnych przepisach dla sztucznych źródeł promieniowania jonizującego(art. 223 §2).
Pracodawca jest obowiązany stosować środki zapobiegające chorobom zawodowym i innym chorobom związanym z wykonywaną pracą, w szczególności:
1) Utrzymywać w stanie stałej sprawności urządzenia ograniczające lub eliminujące szkodliwe dla zdrowia czynniki środowiska pracy oraz urządzenia służące do pomiarów tych czynników;
2) przeprowadzać, na swój koszt, badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia, rejestrować i przechowywać wyniki tych badań i pomiarów oraz udostępniać je pracownikom(art. 227 §1).
Zgodnie z art. 23c ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. Prawo atomowe:
Kierownicy jednostek wykonujących działalność, w której występują miejsca pracy:
- zlokalizowane wewnątrz pomieszczeń na poziomie parteru lub piwnicy na terenach, na których średnioroczne stężenie promieniotwórcze radonu w powietrzu w znacznej liczbie budynków może przekroczyć 300 Bq/m3,
- pod ziemią,
- związane z uzdatnianiem wód podziemnych na terenach, na których średnioroczne stężenie promieniotwórcze radonu w powietrzu w znacznej liczbie budynków może przekroczyć 300 Bq/m3.
- zapewniają w tych miejscach pracy pomiar stężenia radonu lub stężenia energii potencjalnej alfa krótkożyciowych produktów rozpadu radonu.
- zapewniają optymalizację narażenia pracowników wykonujących pracę w tych miejscach pracy oraz informują na bieżąco na piśmie takich pracowników o zwiększonym narażeniu na radon, wynikach pomiarów stężenia radonu lub stężenia energii potencjalnej alfa krótkożyciowych produktów rozpadu radonu w miejscu pracy, otrzymanych przez nich dawkach promieniowania oraz działaniach podejmowanych w celu ograniczenia narażenia na radon w miejscu pracy
- podejmują działania zapewniające ograniczenie narażenia pracowników na radon, w przypadku gdy wynik pomiaru wskazuje na możliwość przekroczenia poziomu 300 Bq/ m3.
Przy stwierdzeniu przekroczenia dopuszczalnego poziomu odniesienia należy niezwłocznie podjąć działania polegające na ograniczeniu przedostawania się radonu do pomieszczeń, lub inne czynności ograniczające ekspozycję ludzi na niebezpieczne oddziaływanie radonu. Skuteczność przeprowadzonych działań optymalizacyjnych powinna być potwierdzona ponownymi wynikami pomiarów średniorocznego stężenia radonu.
Pomiary radonu
Zalecany termin pomiaru to okres od 1 października do 31 marca, z możliwością opóźnienia/przedłużenia tego terminu, jeżeli ogrzewanie rozpocznie się później niż 1 października lub prowadzi się dłużej, niż do końca marca. Minimalny czas pomiaru to jeden miesiąc.
Pomiary stężenia radonu mogą wykonywać laboratoria akredytowane przez Polskie Centrum Akredytacji i laboratoria, które zostały dopuszczone do udziału w międzylaboratoryjnych pomiarach porównawczych w zakresie średniorocznego stężenia promieniotwórczego radonu w powietrzu budynków, lokali lub pomieszczeń, organizowanych przez Głównego Inspektora Sanitarnego.
Wykaz laboratoriów posiadających akredytację
- Główny Instytut Górnictwa w Katowicach
- Instytut Medycyny Pracy im. prof. dra med. Jerzego Nofera w Łodzi
- Centralne Laboratorium Ochrony Radiologicznej w Warszawie
- Instytut Fizyki Jądrowej im. Henryka Niewodniczańskiego Polskiej Akademii Nauk w Krakowie
- Narodowe Centrum Badań Jądrowych w Otwocku
Wykaz laboratoriów organizowanych przez Głównego Inspektora Sanitarnego:
- Radonova Laboratories AB, Rapsgatan 25, 754 50 Uppsala, Szwecja
- IQRAD Sp. z o.o al. Armii Krajowej 220, 43-300 Bielsko-Biała
- ACTE Sp. z o.o., ul. Krańcowa 49, 02-493 Warszawa
Materiały informacyjno-edukacyjnych o radonie dostępne są na stronie internetowej:
- Głównego Inspektoratu Sanitarnego https://www.gov.pl/web/gis/radon2, https://www.gov.pl/web/gis/informacje-dla-pracodawcow-i-pracownikow
- Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego Państwowego Zakładu Higieny –Państwowy Instytut Badawczy https://www.pzh.gov.pl/tag/radon; https://www.pzh.gov.pl/radon-pochodzenie-i-wplyw-na-zdrowie
- Państwowej Agencji Atomistyki https://www.gov.pl/web/poznajradon