Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Staszowie

Europejski Dzień Wiedzy o Antybiotykach i Światowy Tydzień Wiedzy o Antybiotykach  to inicjatywy będące odpowiedzią na narastające zagrożenie związane ze zjawiskiem oporności drobnoustrojów na antybiotyki. Głównym celem obu kampanii jest zwiększanie świadomości społeczeństwa oraz pracowników ochrony zdrowia, weterynarii, ochrony środowiska i administracji państwowej na temat narastania i rozprzestrzeniania się oporności na antybiotyki wśród drobnoustrojów wywołujących zakażenia u człowieka.

Lekooporność drobnoustrojów – globalne wyzwanie zdrowia publicznego

Oporność drobnoustrojów na środki przeciwdrobnoustrojowe jest jednym z największych

współczesnych zagrożeń zdrowia publicznego. Zjawisko to dotyczy różnych grup patogenów

– przede wszystkim bakterii, ale także wirusów, grzybów i pasożytów. Na wniosek

Europejskiego Centrum Kontroli Chorób (ECDC) Komisja Europejska ustanowiła w 2008

roku Europejski Dzień Wiedzy o Antybiotykach, który corocznie obchodzony jest 18 listopada.

Z kolei w dniach 18-24 listopada obchodzony jest Światowy Tydzień Wiedzy o

Antybiotykach ustanowiony przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) w roku 2015.

Skąd bierze się oporność drobnoustrojów na leki przeciwdrobnoustrojowe?

Przyczynami narastania i rozprzestrzeniania się oporności na leki są:

• stosowanie środków przeciwdrobnoustrojowych w rolnictwie oraz w hodowli i leczeniu

zwierząt, mimo prawnych ograniczeń w krajach Unii Europejskiej

• nadużywanie i niewłaściwe stosowanie środków przeciwdrobnoustrojowych w

leczeniu ludzi – zbyt częste przepisywanie antybiotyków w nieuzasadnionych

przypadkach (np. w chorobach wirusowych, w stanach zapalnych nieinfekcyjnych),

• samoleczenie – przyjmowanie antybiotyków „na własną rękę” np. pozostałych po

poprzednich terapiach i nadużywanie leków przeciwdrobnoustrojowych dostępnych

bez recepty

• stosowanie antybiotyków niezgodne z zaleceniami lekarza – przerywanie leczenia lub

niewłaściwe odstępy czasu między dawkami.

Drobnoustroje pod wpływem obecnych w środowisku leków podlegają przemianom

genetycznym tzw. mutacjom, których celem jest przeżycie mimo ekspozycji na czynnik

toksyczny dla nich. Wytworzone mechanizmy oporności przez jeden gatunek bakterii mogą

być przekazywane innym gatunkom bakterii w procesie wymiany materiału genetycznego, co

najczęściej dzieje się w organizmach zwierząt, ludzi oraz środowisku skażonym odchodami.

Zasiedlające organizm bakterie oporne mogą przenosić się na innych ludzi i zwierzęta

W leczeniu tych zakażeń często istnieje konieczność poszukiwania tzw. terapii ratunkowych.

Nierzadko, w celu przełamania oporności drobnoustroju, niezbędne jest zastosowanie

antybiotykoterapii złożonej, a są już takie sytuacje, gdy żaden z dostępnych antybiotyków nie

jest skuteczny.

Konsekwencje oporności na antybiotyki mają wymiar zdrowotny, społeczny i

gospodarczy:

• infekcje stają się trudne lub niemożliwe do wyleczenia i mogą powodować poważne

powikłania a nawet śmierć,

• rośnie liczba pacjentów z trudnymi do leczenia infekcjami, co powoduje obciążenie

systemu opieki zdrowotnej i zwiększa zapotrzebowanie na opiekę specjalistyczną,

• dłuższe pobyty w szpitalu, wyższe koszty opieki zdrowotnej i mniejsza aktywność z

powodu choroby, a nawet przedwczesnej śmierci, mają negatywny wpływ na

jednostki, rodziny i całe społeczeństwo.

Racjonalne stosowanie antybiotyków i kontrola zakażeń

Antybiotyki działają tylko na bakterie – nie leczą infekcji wirusowych takich jak grypa, RSV

czy COVID-19. Każdy pacjent powinien stosować antybiotyk wyłącznie w przypadku

potwierdzonego lub wysoko prawdopodobnego zakażenia bakteryjnego, zgodnie z

zaleceniami lekarza - w odpowiednich dawkach i czasie trwania terapii.

Pacjenci nie powinni:

• sięgać po antybiotyki pozostałe po wcześniejszym leczeniu,

• przerywać kuracji przy pierwszej poprawie,

• dzielić się antybiotykiem z innymi osobami.

Niezwykle istotna jest również asertywna postawa lekarzy: decyzja o przepisaniu antybiotyku

powinna wynikać z analizy danych klinicznych, wytycznych i dostępnej diagnostyki, a nie z

presji pacjenta. Zjawisko „wymuszania recepty na antybiotyk” przy infekcjach, które są

prawdopodobnie wirusowe, pozostaje jednym z czynników napędzających oporność.

Drugim filarem ograniczania oporności są wszystkie działania redukujące transmisję

drobnoustrojów:

• badania przesiewowe,

• izolacja pacjentów zakażonych wieloopornymi bakteriami,

• przestrzeganie reżimów sanitarnych w placówkach ochrony zdrowia,

• racjonalne stosowanie antybiotyków również u zwierząt gospodarskich i w produkcji

żywności.

Rola szczepień ochronnych i wzmacniania odporności

Szczepienia ochronne są ważnym narzędziem ograniczania antybiotykoodporności,

ponieważ:

• zapobiegają chorobom, które mogłyby wymagać antybiotykoterapii,

• zmniejszają ryzyko powikłań bakteryjnych po chorobach wirusowych (np. po grypie),

• ograniczają krążenie patogenów w populacji i transmisję wrażliwych i opornych

szczepów.

Wzmacnianie odporności populacyjnej – zarówno poprzez szczepienia, jak i przez zdrowy

styl życia (aktywność fizyczna, prawidłowe odżywianie, higiena snu, unikanie alkoholu i

palenia tytoniu) – zmniejsza występowanie infekcji, a więc redukuje liczbę sytuacji, w których

antybiotyk w ogóle może być potrzebny.

Walka z opornością na antybiotyki wpisuje się w założenia globalnej strategii „One

Health” („Jedno zdrowie”), która uznaje, że zdrowie ludzi, zwierząt, roślin i środowiska

naturalnego są ze sobą ściśle powiązane. Działania na rzecz racjonalnego stosowania

antybiotyków muszą więc obejmować nie tylko sektor ochrony zdrowia, ale także

weterynarię, rolnictwo, ochronę środowiska i administrację publiczną.

Więcej informacji można uzyskać na stronie: https://antybiotyki.edu.pl/

 

Źródła:

1. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/antimicrobial-resistance

2. https://antibiotic.ecdc.europa.eu/en/get-informed/factsheets/factsheet-general-public

3. https://antibiotic.ecdc.europa.eu/en

4. https://www.gov.pl/web/gis/opornosc-na-leki-przeciwdrobnoustrojowe-jestniewidzialna-

ale-jej-skutki-sa-powazne-i-powszechnie-widoczne

Materiały:

Ulotka dla pacjentów

Ulotka dla lekarzy