Hodowla karpia kluczem dla zachowania siedlisk ptaków wodno-błotnych
Na stawach trwa przedświąteczny odłów karpia. Wielu z nas nie wyobraża sobie świątecznego stołu bez tej tradycyjnej potrawy wigilijnej. Jednak nie tylko dla ludzi gospodarka karpiowa jest niezwykle ważna. Projekt LIFE.VISTULA.PL pokazuje, że odpowiednia gospodarka karpiowa jest kluczowa w utrzymaniu siedlisk kilkudziesięciu rzadkich i zagrożonych gatunków ptaków i powinna być jednym z najważniejszych elementów w systemie ochrony ptaków wodno-błotnych w południowej Polsce.
Dlaczego stawy są tak atrakcyjne dla ptaków?
Polska użytkuje największe powierzchnie ziemnych stawów karpiowych w Unii Europejskiej, a grunty pod stawami stanowią około 1/3 powierzchni zajmowanej przez jeziora w naszym kraju. Stawy hodowlane, obok zbiorników zaporowych, są najważniejszymi siedliskami słodkowodnymi dla ptaków w południowej Polsce. A ze stawami związanych jest ponad 140 gatunków ptaków, co stanowi około 30% wszystkich gatunków stwierdzonych w kraju.
Stawy są z reguły zróżnicowane pod względem głębokości, powierzchni, stopnia zarośnięcia szuwarami czy liczby i typów wysp, co czyni je niezwykle atrakcyjnymi dla ptaków. Zmienne są także terminy ich napełniania wodą i opróżniania. Uprawianie i nawożenie stawów, niespotykane w naturze zagęszczenia ryb i ich intensywne dokarmianie zapewniają korzystne warunki życia ptaków wodno-błotnych.
To na stawach rybnych w południowej Polsce notuje się jedne z najwyższych zagęszczeń wszystkich gatunków kaczek. Zbiorniki te są obecnie kluczowymi w kraju lęgowiskami hełmiatki, głowienki, podgorzałki i czernicy.
Najważniejsze wnioski płynące z realizacji LIFE.VISTULA.PL
Dotychczasowa współpraca z zarządcami stawów karpiowych oraz obserwacja ptaków korzystających z tych sztucznych siedlisk prowadzi do następujących wniosków:
- Gospodarka rybacka na stawach karpiowych jest kluczowa w utrzymaniu siedlisk kilkudziesięciu rzadkich i zagrożonych gatunków ptaków i powinna zostać uznana za jeden z najważniejszych elementów w systemie ochrony ptaków wodno-błotnych w południowej Polsce.
- Całkowite zaniechanie gospodarki rybackiej, w ciągu kilku lat doprowadziłoby do zaniku populacji większości gatunków ptaków w obszarach Natura 2000.
- Przy obecnym systemie zarządzania stawami w obszarach chronionych, istotne jest pogodzenie interesów na linii: ludzie – ryby – ptaki.
- Nie jest możliwe całkowite podporządkowywanie gospodarki rybackiej celom ochrony ptaków – przedmiotów ochrony w obszarach Natura 2000. Dla ptaków istotne jest zachowanie zróżnicowania stawów pod względem głębokości, powierzchni, stopnia zarośnięcia szuwarami czy liczby i typów wysp.
- Tradycyjny chów karpia w stawach jest wybitnie przyjazny środowisku naturalnemu bez konieczności wprowadzania dodatkowych ograniczeń - jeśli jest prowadzony w sposób ekstensywny.
- Intensyfikacja gospodarki rybackiej oraz zmiana użytkowania stawów w komercyjne łowiska powoduje uszczuplenie siedlisk ptaków i zwiększa antropopresję.
- Długofalowe zachowanie siedlisk ptaków na stawach rybackich możliwe jest jedynie przy zapewnieniu ekonomicznej samowystarczalności gospodarstw.
- Rozdrobnienie własności stawów niekorzystnie oddziałuje na strukturę siedlisk ptaków całych kompleksów stawowych.
- Konieczna jest edukacja społeczeństwa w zakresie roli stawów hodowlanych w środowisku przyrodniczym i krajobrazie.
