Regionalna Dyrekcja
Ochrony Środowiska w Katowicach

Zgodnie z warunkami ogłoszonego zamówienia publicznego, odłowione ze środowiska osobniki mogą zostać przekazane do obiektów izolowanych tzn. do azyli oraz podmiotów posiadających zezwolenie Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska na przetrzymywanie nutrii (IGO). W przypadku braku możliwości przyjęcia zwierząt do tych ośrodków dopuszczone jest eliminowanie nutrii z użyciem farmakologii. Oferty można składać do dnia 15 września 2025 r., natomiast czas realizacji zamówienia upływa 5 grudnia 2025 r.

Kryteria oceny ofert

Zamówienie zostało przygotowane w taki sposób, aby premiować oferty zawierające deklarację podmiotów prowadzących azyle lub posiadających zezwolenie na przetrzymywanie tego gatunku, na przyjęcie odłowionych ze środowiska osobników w obiekcie izolowanym.

Przyjęte zostały trzy główne kryteria oceny ofert – cena, doświadczenie wykonawcy oraz zdolność techniczna rozumiana jako liczba miejsc dla nutrii, które wykonawca w porozumieniu z azylem lub podmiotem uprawnionym, może zapewnić zwierzętom w obiektach izolowanych (stanowiąca 40% oceny ofert).

Dopuszczone w przetargu sposoby eliminacji nutrii

Zwierzęta powinny zostać odłowione ze środowiska przy pomocy pułapek żywołownych, sieci lub podbieraków, w sposób niepowodujący ich dodatkowego bólu, stresu ani cierpienia. W przypadku braku możliwości przyjęcia osobników do obiektów izolowanych odłowione osobniki nutrii zostaną w pierwszej kolejności poddane premedykacji, a następnie uśmiercone przy użyciu środka farmakologicznego o działaniu letalnym, stosowanego w medycynie weterynaryjnej. Czynności te muszą być wykonane przez osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje – lekarza weterynarii lub osobę posiadającą wymagane przepisami uprawnienia do uśmiercania zwierząt z użyciem środków farmakologicznych, zgodnie z przepisami prawa.

Działania zaradcze względem nutrii (IGO) w województwie śląskim – kontekst

Działania zaradcze względem nutrii w województwie śląskim w 2024 r. zostały wstrzymane z wyraźnym zaznaczeniem, że będą one kontynuowane w kolejnym roku, o czym była mowa w trakcie konferencji prasowej Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska, która odbyła się nad rzeką Nacyną 25 października. Zadania te są obowiązkiem ustawowym RDOŚ w Katowicach i muszą zostać podjęte na podstawie ustawy o gatunkach obcych.

Wstrzymanie działań miało m.in. dać czas podmiotom i instytucjom zainteresowanym odławianiem zwierząt ze środowiska bez konieczności użycia metod letalnych na działania w tym zakresie.

Należy podkreślić, że poprzedni przetarg z 2024 roku nie uwzględniał możliwości przekazywania nutrii do obiektów izolowanych z uwagi na to, że w momencie jego ogłoszenia w Polsce funkcjonował tylko jeden ośrodek zdolny do przyjęcia zaledwie kilku nutrii, a pierwsze wnioski o zgodę na ich przetrzymywanie wpłynęły do GDOŚ dopiero we wrześniu 2024 r.

Uwarunkowania prawne i konieczność podjęcia dalszych działań

Nutria jest inwazyjnym gatunkiem obcym (IGO) stwarzającym zagrożenie dla Unii Europejskiej. Krajowe przepisy prawa, które weszły w życie już w grudniu 2021 r., zobowiązują regionalnego dyrektora ochrony środowiska do podjęcia natychmiastowych działań zaradczych. Ustawa o IGO (art. 20) wskazuje na obowiązek eliminacji IGO niezwłocznie po stwierdzeniu obecności w środowisku i nie później niż w terminie 3 miesięcy.

Nutrie nie są naturalnym elementem naszego ekosystemu, a ich obecność w naturze ma poważny i niekorzystny wpływ przede wszystkim na rodzimą przyrodę, infrastrukturę i bezpieczeństwo sanitarne. W środowisku przyrodniczym Europy zwierzęta te pojawiły się w wyniku ich ucieczek z hodowli spowodowanych nieodpowiedzialnym działaniem opiekunów lub ich porzuceniem. Populacja nutrii na świecie nie jest zagrożona – naturalne populacje w Ameryce Południowej pozostają stabilne. Utrzymywanie tych zwierząt w naszym środowisku przyrodniczym powoduje jednak zagrożenie dla rodzimych gatunków poprzez utratę siedlisk oraz degradację najcenniejszych ekosystemów wodnych, które i tak są już narażone na niekorzystne czynniki, takie jak wysychanie czy eutrofizacja.

W Rybniku, gdzie przez lata nutrie były postrzegane jako „miejska atrakcja”, doszło do niekontrolowanego wzrostu ich populacji. Pomimo odłowienia w ubiegłym roku znacznej liczby osobników przez podmioty takie jak Nutriowisko czy Zagroda 3 Siostry we współpracy z Fundacją Pet Patrol, gatunek nadal występuje na monitorowanym przez RDOŚ odcinku rzeki Nacyny. Obecne tam nutrie rozmnażają się, są nadal dokarmiane przez mieszkańców i powodują szkody zarówno w środowisku przyrodniczym, jak i na prywatnych posesjach sąsiadujących z obszarem ich występowania.

Nutrie w Polsce nie tworzą jeszcze stabilnych populacji, jak ma to miejsce w wielu innych krajach Europy. Nadal istnieje więc realna szansa na całkowite wyeliminowanie tego gatunku z naszego środowiska. Z tego powodu w Polsce został on uznany za inwazyjny gatunek obcy (IGO) podlegający natychmiastowej eliminacji. W innych państwach europejskich jest to już niemożliwe – tam stosuje się jedynie środki doraźne, głównie kontrolę populacji. Na zachodzie Europy sprowadza się to do masowych odstrzałów: we Francji likwiduje się ponad 400 tys. osobników rocznie, we Włoszech około 60 tys., a w Czechach 20 tys.