Lubuski Urząd Wojewódzki

18 listopada obchodzony jest Europejski Dzień Wiedzy o Antybiotykach (EAAD – European Antibiotic Awareness Day), ustanowiony w 2008 r. przez Komisję Europejską na wniosek Europejskiego Centrum do spraw Zapobiegania i Kontroli Chorób. Z kolei w dniach 18 – 24 listopada przypada Światowy Tydzień Wiedzy o Antybiotykach (WAAW – World Antibiotic Awareness Week), ogłoszony przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) w 2015 r.

Antybiotyki od momentu ich wprowadzenia do leczenia zrewolucjonizowały medycynę. Umożliwiły skuteczne zwalczanie infekcji bakteryjnych, a tym samym uratowały miliony istnień ludzkich. Dzięki nim możliwe stało się przeprowadzanie wielu procedur medycznych, takich jak przeszczepy narządów, chemioterapia nowotworów czy inwazyjne zabiegi chirurgiczne.

Antybiotyki często są stosowane niewłaściwie. Po pierwsze, bywają przepisywane w infekcjach wirusowych, wobec których są nieskuteczne. Po drugie, nadużywa się preparatów o szerokim spektrum działania, które niszczą wiele różnych bakterii, a nie tylko te odpowiedzialne za daną chorobę. Po trzecie, leki te bywają stosowane zbyt długo lub zbyt krótko – zwłaszcza gdy pacjent przerywa terapię po uzyskaniu chwilowej poprawy. To niewłaściwe i nadmierne stosowanie antybiotyków prowadzi do rozwoju szczepów bakterii opornych na leczenie.

Zjawisko oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe jest dziś uznawane za jedno z największych globalnych zagrożeń zdrowotnych. Coraz częściej lekarze spotykają się z przypadkami zakażeń, których nie można skutecznie leczyć dostępnymi lekami. Choroby takie jak zapalenie płuc, gruźlica, rzeżączka czy salmonelloza stają się coraz trudniejsze do wyleczenia.

Antybiotykooporność nazywana jest „cichą pandemią XXI wieku”, ponieważ rozwija się powoli, ale jej skutki są coraz bardziej odczuwalne na całym świecie. Dotyka zarówno kraje bogate, jak i rozwijające się. Coraz częściej izoluje się szczepy bakterii opornych na wszystkie dostępne leki. Oporność na antybiotyki prowadzi do wydłużenia hospitalizacji, zwiększa ryzyko niepowodzenia terapii i zgonu pacjenta oraz znacząco podnosi koszty leczenia

Szacuje się, że w 2021 roku oporność bakteryjna była bezpośrednią przyczyną 1,14 miliona zgonów i przyczyniła się do 4,71 miliona zgonów na świecie. Największy wzrost liczby zgonów odnotowano w przypadku zakażeń wywołanych przez opornego na metycylinę gronkowca złocistego.

Prognozy wskazują, że w 2050 roku liczba zgonów bezpośrednio związanych z opornością może wzrosnąć do 1,91 miliona. Najwyższe wskaźniki śmiertelności przewiduje się w Azji Południowej, Ameryce Łacińskiej i na Karaibach. Największy odsetek zgonów (ok. 66%) będzie dotyczył osób starszych, powyżej 70. roku życia. 

ZALECENIA DLA PACJENTÓW:

• Stosuj antybiotyki tylko wtedy, gdy zostały przepisane przez lekarza.
• Nie żądaj antybiotyków, jeśli lekarz twierdzi, że ich nie potrzebujesz.
• Stosując antybiotyki, postępuj zgodnie z zaleceniami lekarza – sam nie skracaj terapii.
• Nie udostępniaj ani nie używaj antybiotyków pozostałych po poprzedniej terapii.
• Zapobiegaj infekcjom poprzez regularne mycie lub dezynfekcję rąk, higieniczne przygotowywanie posiłków, unikanie bliskiego kontaktu z chorymi, aktualizację szczepień i uprawianie bezpiecznego seksu.
• Wybieraj żywność, która została wyprodukowana bez użycia antybiotyków w hodowli zwierząt i przygotowuj ją do spożycia w sposób higieniczny (utrzymuj czystość, oddzielaj żywność surową i ugotowaną, dokładnie gotuj, utrzymuj żywność w bezpiecznej temperaturze, używaj bezpiecznej wody i surowców).

ZADANIA PERSONELU MEDYCZNEGO:

• Zapobiegaj infekcjom stosując mycie i dezynfekcję rąk, czyste narzędzia i środowisko.
• Przepisuj i wydawaj antybiotyki tylko w uzasadnionych klinicznie sytuacjach.
• Monitoruj i zgłaszaj infekcje wywołane przez oporne na antybiotyki drobnoustroje.
• Rozmawiaj z pacjentem o tym, jak prawidłowo przyjmować antybiotyki, o oporności na antybiotyki i niebezpieczeństwach związanych z niewłaściwym ich stosowaniem.
• Rozmawiaj z pacjentem o zapobieganiu infekcjom. Promuj bezpieczne zachowania – mycie lub dezynfekcję rąk, zakrywanie nosa i ust podczas kichania i kaszlu, zachowanie dystansu, szczepienia, bezpieczny seks, higieniczne przygotowywanie posiłków.

Hasło tegorocznej kampanii: „DZIAŁAJ TERAZ. CHROŃ NASZĄ TERAŹNIEJSZOŚĆ, ZABEZPIECZ NASZĄ PRZYSZŁOŚĆ.”, przypomina, że oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe jest już rzeczywistym zagrożeniem, wpływającym nie tylko na zdrowie ludzi, ale również na zdrowie zwierząt oraz kondycje środowiska naturalnego, w którym wszyscy żyjemy. Ograniczenie zjawiska antybiotykooporności wymaga współpracy całego społeczeństwa – pacjentów, lekarzy, farmaceutów, hodowców, naukowców i decydentów. Tylko dzięki wspólnym, odpowiedzialnym działaniom możemy zachować skuteczność antybiotyków dla przyszłych pokoleń.

Ważne są kampanie edukacyjne na temat racjonalnej antybiotykoterapii i zapobiegania zakażeniom prowadzone w sposób ciągły i kierowane do specjalistów medycznych i do ogółu społeczeństwa.

Pamiętajmy! Antybiotykooporność może dotknąć każdego, niezależnie od wieku czy miejsca zamieszkania. Każdy z nas może jednak przyczynić się do ochrony skuteczności leków, które od dekad ratują ludzkie życie.

W Polsce koordynatorem kampanii Europejski Dzień Wiedzy o Antybiotykach i Światowy Tydzień Wiedzy o Antybiotykach, jest Narodowy Instytut Leków w Warszawie. Działania te prowadzi w ramach realizacji Narodowego Programu Zdrowia na lata 2021-2025 finansowanego ze środków Ministra Zdrowia.