Zadania, prawa i obowiązki inspektorów oraz procedury kontroli
Zadaniem Inspekcji Transportu Drogowego jest wykonywanie działań określonych w:
art. 50 ustawy z dnia 6 września o transporcie drogowym (t.j. Dz. U. z 2019r., poz. 58 z późn. zm.).
Zadania te polegają na kontroli przestrzegania przepisów w zakresie transportu drogowego lub przewozów na potrzeby własne, wykonywanego pojazdami samochodowymi, z wyjątkiem pojazdów przeznaczonych konstrukcyjnie do przewozu nie więcej niż 9 osób, łącznie z kierowcą, w niezarobkowym krajowym i międzynarodowym przewozie drogowym osób oraz pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej nie przekraczającej 3,5 tony.
art. 100 ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych (t.j. Dz. U. z 2018r., poz. 169).
Zadania te polegają na kontroli przestrzegania przepisów w zakresie przewozów towarów niebezpiecznych, a szczególnie kontroli podlega:
1) zgodności wykonywanego przewozu towarów niebezpiecznych z wymaganiami określonymi odpowiednio w ADR, RID lub ADN oraz w ustawie;
2) stanu technicznego naczyń, opakowań, urządzeń transportowych służących do przewozu towarów niebezpiecznych;
3) stanu technicznego środka transportu użytego do przewozu, jego oznakowania i wyposażenia;
4) przeszkolenia osób wykonujących przewóz towarów niebezpiecznych oraz czynności związane z tym przewozem, a także wyznaczenia właściwego doradcy do spraw bezpieczeństwa przewozu towarów niebezpiecznych;
5) dokumentów wymaganych przy przewozie towarów niebezpiecznych, w szczególności zaświadczenia ADR.
Do zadań należy również kontrola dokumentów związanych z wykonywaniem transportu drogowego, kontrola dokumentów przewozowych, kontrola ruchu drogowego w ramach uprawnień nadanych ustawą Prawo o ruchu drogowym, kontrola czasu pracy kierowców, a także kontrola przestrzegania zasad i warunków transportu zwierząt i odpadów.
Wykonywanie tych wszystkich zadań pociąga za sobą określone uprawnienia “proceduralne”, które wykorzystywane są przez inspektorów podczas przeprowadzanych kontroli. Dlatego nadaje się inspektorom określone prawa, a w tym między innymi:
1) prawo wstępu do pojazdu;
2) prawo kontroli dokumentów;
2a) prawo kontroli karty kierowcy i karty przedsiębiorstwa;
3) prawo kontroli zainstalowanych lub znajdujących się w pojeździe urządzeń pomiarowo-kontrolnych lub tachografu cyfrowego;
3a) prawo kontroli używanego w pojeździe urządzenia, o którym mowa w art. 13i ust. 3 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych;
4) prawo kontrolowania masy, nacisków osi i wymiarów pojazdu przy użyciu przyrządu pomiarowego;
5) prawo żądania od podmiotu wykonującego przewóz drogowy i jego pracowników pisemnych lub ustnych wyjaśnień, okazania dokumentów i innych nośników informacji oraz udostępnienia wszelkich danych mających związek z przedmiotem kontroli;
6) prawo wstępu na teren podmiotu wykonującego przewóz drogowy, w tym do pomieszczeń lub lokali, gdzie prowadzi on działalność lub przechowuje dokumenty i inne nośniki informacji wymagane przepisami, o których mowa w art. 4 pkt 22, w dniach i godzinach, w których jest lub powinna być wykonywana ta działalność.
Ponadto podczas kontroli inspektor może:
1) legitymować kierowców i inne osoby w celu ustalenia tożsamości, jeżeli jest to niezbędne dla potrzeb kontroli;
2) badać dokumenty i inne nośniki informacji objęte zakresem kontroli;
3) dokonywać oględzin i zabezpieczać zebrane dowody;
3a) zatrzymać kartę kierowcy w przypadkach, o których mowa w art. 14 ust. 4 lit. c rozporządzenia Rady (EWG) nr 3821/85 z dnia 20 grudnia 1985 r. w sprawie urządzeń rejestrujących stosowanych w transporcie drogowym (Dz.Urz. WE L 370 z 31.12.1985, str. 8 oraz Dz.Urz. WE L 274 z 09.10.1998, str. 1), lub kartę przedsiębiorstwa;
4) przesłuchiwać świadków i zasięgać opinii biegłych;
5) przesłuchiwać kontrolowanego w charakterze strony, jeżeli po wyczerpaniu środków dowodowych lub z powodu ich braku pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla ustaleń kontroli.
Inspektorzy Inspekcji Transportu Drogowego mają prawo do nakładania i pobierania kar pieniężnych. W przypadku zatrzymania przez inspektora przewoźnika zagranicznego i stwierdzenia w wyniku kontroli naruszenia stosowanych przepisów, zostanie nałożona kara, która podlegać będzie natychmiastowej egzekucji. W przeciwnym razie jego pojazd zostanie skierowany na parking do czasu uregulowania należności. Prócz posiadanych uprawnień do nakładania kar pieniężnych w drodze decyzji administracyjnych Inspektorzy Inspekcji Transportu Drogowego mają uprawnienia do formułowania wniosków o wszczęcie postępowania:
- administracyjnego cofnięcia uprawnień przewozowych,
- karnego lub karno-skarbowego,
- w sprawach o wykroczenia,
- przed organami Państwowej Inspekcji Pracy,
- przewidzianego w umowach międzynarodowych w stosunku do przedsiębiorców zagranicznych.