Ministerstwo Inwestycji
i Rozwoju - archiwum

Polityka miejska w Polsce koncentruje się na działaniach i instrumentach zorientowanych terytorialnie, które odpowiadają aktualnym wyzwaniom stojącym przed miastami, w tym m.in. demograficznym i klimatycznym. Oznacza to, że poszczególne polityki realizowane przez różne resorty i instytucje rządowe powinny umożliwiać jak najlepsze wykorzystanie unikalnych potencjałów i przewag konkurencyjnych polskich miast i ich obszarów funkcjonalnych dla zapewnienia zrównoważonego rozwoju społecznego, gospodarczego i przestrzennego. Szczególną uwagę poświęca się małym i średnim ośrodkom.

Wizja rozwoju miast

Polityka miejska zakłada wizję rozwoju, w świetle której polskie miasta będą sprawne, zwarte i zrównoważone, spójne oraz konkurencyjne. Co to w praktyce oznacza?

Sprawność miast opiera się na skutecznym, efektywnym i partnerskim zarządzaniu rozwojem na obszarach miejskich. Szczególne znaczenie ma optymalizacja mechanizmów współpracy w miejskich obszarach funkcjonalnych, rozwijanie mechanizmów partycypacji i upowszechnianie partnerskiego udziału społeczeństwa w rozwoju miast. Dla wspierania spójności miast istotna jest odbudowa zdolności do rozwoju obszarów zdegradowanych poprzez kompleksową rewitalizację.

Polskim miastom potrzebna jest poprawa konkurencyjności i zdolności do kreowania rozwoju, w tym w obszarze rynku pracy. Celowi temu służy przede wszystkim inwestycje, stymulowanie wzrostu innowacyjności przedsiębiorstw (w tym dzięki współpracy B+R), a także wzmocnienie sieciowej współpracy miast z innymi ośrodkami oraz obszarem regionu.

Rozwój nie może być jednak prowadzony kosztem przyszłych pokoleń. Ważne jest poszanowanie zasobów i zrównoważone gospodarowanie nimi, w tym przeciwdziałanie chaotycznej suburbanizacji. Kładzie się nacisk na zrównoważone inwestowanie z preferencją dla wcześniej zagospodarowanych terenów, aby centra miast mogły spełniać swoje funkcje z korzyścią dla mieszkańców.

Innym ważnym zadaniem polityki miejskiej w Polsce jest wspomaganie rozwoju subregionalnych i lokalnych ośrodków miejskich, przede wszystkim na obszarach problemowych polityki regionalnej, poprzez wzmacnianie ich funkcji, przeciwdziałanie depopulacji i upadkowi ekonomicznemu. Wszystkie miasta mają być dobrym miejscem do życia, z dostępem do wysokiej jakości usług z zakresu ochrony zdrowia, edukacji, transportu, kultury i administracji publicznej.

Polityka miejska w świetle dokumentów strategicznych

Polityka miejska w Polsce opiera się na trzech głównych dokumentach: Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju (SOR), Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego (KSRR) oraz Krajowej Polityce Miejskiej (KPM). Dokumenty te wyznaczają główne kierunki działań, definiują najważniejsze wyzwania stojące przed miastami, a także na różnych poziomach szczegółowości przedstawiają wizję rozwoju miast.

• Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju

SOR została przyjęta przez Radę Ministrów 14 lutego 2017. Jest narzędziem do zarządzania głównymi procesami rozwojowymi w Polsce, określającym nowy model rozwoju. Łączy ona wymiar strategiczny i operacyjny. Określa niezbędne działania i instrumenty wdrażania. Główne cele strategii to: zrównoważony wzrost gospodarczy, w coraz większym stopniu napędzany przez wiedzę, dane i doskonałość organizacyjną; społecznie wrażliwy i terytorialnie zrównoważony rozwój; skuteczne państwo i instytucje gospodarcze przyczyniające się do wzrostu, a także włączenie społeczne i gospodarcze.

• Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2030

KSRR 2030 to podstawowy dokument strategiczny polityki regionalnej państwa w perspektywie do 2030 r. Został uchwalony przez Radę Ministrów 17 września 2019 r. Rozwija postanowienia Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.) określone w filarze rozwój społecznie wrażliwy i terytorialnie zrównoważony.

W KSRR wskazuje się Obszary Strategicznej Interwencji istotne z punktu widzenia realizacji polityki regionalnej, które zostaną uwzględnione w krajowych i regionalnych strategiach rozwoju (m.in. poprzez wskazanie dedykowanych im działań). Są to dwa typy obszarów: miasta średnie tracące funkcje społeczno-gospodarcze i obszary zagrożone trwałą marginalizacją. Oprócz tego KSRR wskazuje również wschodnią Polskę i Śląsk jako OSI wymagające ukierunkowanego wsparcia z poziomu kraju (Program Polska Wschodnia, Program dla Śląska). Jednocześnie na poziomie regionalnym samorząd województwa może wyznaczać swoje obszary strategicznej interwencji, takie m.in. jak obszary poprzemysłowe, zdegradowane czy tzw. wewnętrzne peryferia, o ile będzie to wiązało się z zapewnieniem konkretnych instrumentów wsparcia lub mechanizmów uzgodnień.

Krajowa Polityka Miejska

Narzędziem dedykowanym realizacji celów strategicznych w odniesieniu do miast jest Krajowa Polityka Miejska 2023, przyjęta przez Radę Ministrów 20 października 2015 roku. Celem strategicznym jest wzmocnienie zdolności miast i miejskich obszarów funkcjonalnych do tworzenia zrównoważonego rozwoju, miejsc pracy i poprawy jakości życia mieszkańców. Odnosi się do 10 głównych tematów. Są nimi rozwój przestrzenny, partycypacja społeczna, demografia, transport i mobilność miejska, niskoemisyjność i efektywność energetyczna, rewitalizacja, polityka inwestycyjna, rozwój gospodarczy, ochrona środowiska i adaptacja do zmian klimatu oraz zarządzanie obszarami miejskimi.

Realizacja działań na rzecz rozwoju miast

Naprzeciw oczekiwaniom problemów miast wychodzi Strategia Odpowiedzialnego Rozwoju, która wśród projektów strategicznych proponuje szereg działań i instrumentów, wśród których najważniejsze to Pakiet działań na rzecz wsparcia samorządów w programowaniu i realizacji rewitalizacji, Pakiet dla miast średnich i Partnerska Inicjatywa Miast.

• Pakiet działań na rzecz wsparcia samorządów w programowaniu i realizacji rewitalizacji

Celem Pakietu jest upowszechnianie rewitalizacji jako ważnego elementu rozwoju miast, wzmocnienie trwałości i kompleksowość przebiegu procesu rewitalizacji, a także wykorzystanie właściwych instrumentów oraz mechanizmów finansowania w celu usprawnienia prawno-instytucjonalnego przebiegu przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Więcej informacji znaleźć można w zakładce Rewitalizacja.

• Pakiet dla miast średnich

Pakiet obejmuje wsparcie innowacyjnych przedsiębiorstw, zwiększanie atrakcyjności inwestycyjnej dla potencjalnych inwestorów, podnoszenie jakości kapitału ludzkiego, a także pobudzanie lokalnych inicjatyw gospodarczych, społecznych i tych związanych z mieszkalnictwem. Wspiera również inwestycje samorządowe o charakterze prorozwojowym na zasadach oferowanych w ramach programów krajowych oraz instrumentów kapitałowych Polskiego Funduszu Rozwoju (PFR).

• Partnerska Inicjatywa Miast

Inicjatywa ma za zadanie wsparcie sprawnego i efektywnego rozwoju miast, m.in. poprzez dostarczanie i wymianę wiedzy, wzmocnienie kompetencji kadr zarządzających obszarami miejskimi oraz promowanie współpracy. W ramach sieci zebrane są wiedza i doświadczenia w obrębie poszczególnych obszarów tematycznych. Aktualnie są to: rewitalizacja, mobilność miejska i jakość powietrza. W projekt zaangażowane są 34 miasta. W większości to ośrodki średniej wielkości, dotknięte różnorodnymi problemami oddziaływującymi na ich sytuację społeczno-gospodarczą. Wdrożenie PIM opiera się między innymi na doświadczeniach programów międzynarodowych, takich jak URBACT, pozostaje również w zgodności z założeniami Agendy Miejskiej UE.

Wymiar międzynarodowy polityki miejskiej

Polska zaangażowana jest w kształtowanie polityki miejskiej zarówno na poziomie europejskim, jak i globalnym. Kluczowe działania koncentrują się wokół Agendy miejskiej dla UE. Główne tematy dla Agendy zostały wskazane w pakcie amsterdamskim, który został ratyfikowany przez ministrów ds. polityki miejskiej z krajów członkowskich UE w maju 2016 r. Wdrażamy postanowienia wynikające z przyjętej przez ONZ w 2015 r. Agendy 2030 dot. zrównoważonego rozwoju oraz tzw. Nowej Agendy Miejskiej, przyjętej przez UN-Habitat na Konferencji Miejskiej Habitat w październiku 2016 r. Polska jest organizatorem Światowego Forum Miejskiego 2022, które odbędzie się w Katowicach.