Polska na Cyprze

Z tej okazji, 15 października 2020 r. Minister Transportu, Komunikacji i  Robót Publicznych Republiki Cypryjskiej Yannis Karousos złożył wizytę na stanowisku archeologicznym w Kato Pafos. Minister zapoznał się z odkryciami archeologów z Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu Jagiellońskiego, a także spotkał się z Ambasador RP w Republice Cypryjskiej Ireną Lichnerowicz-Augustyn, profesor Ewdoksją Papuci-Władyką oraz obecnymi na miejscu członkami polskiej ekspedycji. Niestety, z uwagi na obowiązujące restrykcje epidemiologiczne, niemożliwe było dotarcie reprezentantów polskich uczelni: dyrektora Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego prof. Artura Obłuskiego, prodziekana Wydziału Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego prof. Judyty Rodzińskiej-Nowak oraz dziekana Wydziału Geodezji i Kartografii Politechniki Warszawskiej, prof. Janusza Walo. Ich przemówienia zostały odczytane przez obecnych w Pafos naukowców.  

Wydarzenie zostało zorganizowane przez dyrektor Departamentu Starożytności Ministerstwa Transportu, Komunikacji i Robót Publicznych Republiki Cypryjskiej Marine Solomidou-Ieronymidou oraz profesor Ewdoksię Papuci-Władykę z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, przy wsparciu Ambasady RP w Nikozji.

W 1965 roku polska misja z Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego zainaugurowała pierwszy sezon wykopaliskowy w rejonie Maloutena w Pafos. Początkowo zespołem kierował prof. Kazimierz Michałowski, następnie prof. Wiktor Andrzej Daszewski, a w ostatnich latach dr Henryk Meyza. Profesor Ewdoksia Papuci-Władyka (z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie) przez wiele lat była członkiem polskiego zespołu. Lata prac zaowocowały odkryciem przez polskich badaczy tak słynnych budowli jak Willa Tezeusza, czy Dom Aiona. Willa Tezeusza to największy budynek publiczny jaki kiedykolwiek odsłonięto na Cyprze, będący w przeszłości prawdopodobnie siedzibą rzymskiego gubernatora rządzącego wyspą w imieniu Imperium Romanum. Willa ozdobiona była bogatą dekoracją mozaikową przedstawiającą m.in. Tezeusza walczącego z Minotaurem oraz pierwszą kąpiel Achillesa - bohatera Iliady Homera. Dom Aiona to ruiny willi wzniesionej w IV wieku naszej ery, która ozdobiona jest wspaniałymi mozaikami. Miejsce to stanowiło centrum religii pogańskich w czasach, gdy chrześcijaństwo było już oficjalnym wyznaniem Imperium Rzymskiego.

W 2011 roku prace w Pafos rozpoczęła druga polska ekspedycja, tym razem zespołu archeologicznego  z Uniwersytetu Jagiellońskiego pod kierownictwem prof. Ewdoksii Papuci-Władyki. W tym roku zorganizowano 10. kampanię wykopaliskową tej misji. Prace krakowskich badaczy koncentrują się na Agorze - głównym placu starożytnego miasta Nea Pafos. Zespół poszukuje infrastruktury gospodarczej i bada aktywność przemysłową starożytnego rynku. Przez 9 lat badań archeolodzy z Instytutu Archeologii UJ zdołali ustalić, że miejska agora powstała wcześniej niż sądzono, w II w p.n.e w czasach hellenistycznych, i była otoczonym portykami tworzącymi kwadrat o bokach długości 160 metrów, zajmującym obszar ok. 2,5 ha. Oznacza to, że plac był jednym z największych agor we wschodniej części Morza Śródziemnego. Krakowski zespół odkrył także trzy ogromne budynki użyteczności publicznej i wiele innych obiektów.

Paphos Agora Project to interdyscyplinarny i międzynarodowy projekt prowadzony we współpracy m.in. z Uniwersytetem w Hamburgu, który wykonuje badania geofizyczne oraz Politechniką Warszawską, której specjaliści zajmują się fotogrametrią i teledetekcją.

Decyzję o połączeniu badań warszawskich i krakowskich naukowców pod kierunkiem prof. E. Papuci-Władyki podjęto jesienią ubiegłego roku. Środki pozyskane w ramach programu Opus 18 Narodowego Centrum Nauki pozwoliły na rozpoczęcie badań,  pomimo trudności spowodowanych sytuacją epidemiologiczną. Grant jest realizowany przez konsorcjum trzech podmiotów: Uniwersytetu Jagiellońskiego (lider), Uniwersytetu Warszawskiego oraz Politechniki Warszawskiej, która od kilku lat współpracuje z Uniwersytetem Jagiellońskim. Nowy projekt zatytułowany jest „MA-P Maloutena i Agora w układzie Pafos: modelowanie krajobrazu miejskiego hellenistycznej i rzymskiej stolicy Cypru”.

Polska misja jest najdłużej działającą zagraniczną ekspedycją archeologiczną w Pafos. 

(tekst merytoryczny przygotowała prof. E.Papuci-Władyka)

Fot. Pawel Lech